Urrutira joan beharrik ez da izaten zuhaitzek sufritzen dituzten tratu txar eta laido umiliagarriak ikusteko. Zerrenda amaigabea da. Bi adibide soil emango ditut.
Jendarte harroputz honek, bai, zuk eta nik, hankapean darabilzkigu landareak. Irakurleak esango du, hemen da Jakoba bere etengabeko erretolikarekin. Ba bai, bukatzen ez dena daukat kordamusa hau. Haginezko (Taxus baccata) haginte-zigor eta haginkadakako hagintea darabilgu. Haginte hori kultura kontua da. Ondoretasun genetikoa balitz bezala jaso dugu, halabeharrezkoa balitz bezala, eta ezta gutxiagorik ere. Oinordetzan ere ez dugu jaso landareekiko jokabide hori, ez baita eskubidea ere. Ezjakintasunak eta kanpoeder izaera txepelak eraman gaitu naturaren eta landareen zaintzan eredugarria zen gure kultura zarpatsu eta lotsagarri bihurtzeraino. Eta auzolotsa sortzerainoko lotsagabekeriarekin jokatzen dugu. Hau lotsa!
Zuhaitzena da ispilu ikusgarriena. Udazkena usaindu ordurako makina bat zerra, zerrote, kodaina, kima-guraize, sebot, arpan, trontza, zerra motordun, motozerra, aihotz eta inauskai kriminologiaren artxiboak osatzeko pronto azaltzen dira, nonahi, bazter guztietan.
Urrutira joan beharrik ez da izaten zuhaitzek sufritzen dituzten tratu txar eta laido bidegabe eta umiliagarriak ikusteko. Zerrenda amaigabea litzateke; hobe esanda, zerrenda amaigabea da.
Bi adibide soil emango ditut. Auzoko herrian zirkoa egon da kanpatuta. Egitura eta guztiz estaltzen zuen olana lotzeko buelta osoan burdin-ziriak sartu eta horiekin eutsi zioten. Alde batean zilar-astigar (Acer sacharinum) lerro bat dagoenez, zuzenean haien ipurdian tenkatu zituzten uhalak, zirgak eta kateak. Denbora luzez egon dira lokarriak zuhaitza estutu eta tiraka. Burdin-ziri arrunt batzuk balira bezalako tratua emanez, bizidun den orok merezi duen lotsa onaren arrastorik gabe. Eta, ahoa neurri, jendea zuritze lanetan: “Niri ez zaidak hainbestekoa iruditzen. Behetik lotuta zagok eta ez urratzeko babesarekin. Indar handi bat egiten ez badik, ez luke arazorik izan behar” idatzi zidan batek sarean.
Zilar-astigar ilara horri segituz gero hondartzara iritsiko zara. Haren atarian marugatze japoniar (Morus bombycis) ilara bat bizi da. Kresalarekin ederki bizitzen dakite, baina enbataren erasoak makurrarazten ditu. Horrez gain fruitu ugari ematen dute, bisitari batzuen gozamenerako eta beste batzuen haserrerako, espaloia erabak lohitu eta likisten baitute. Ba aste honetan horietako hiruri jo eta lepoa moztu diete. Susmoa dut okerrak zirelako hil dituztela. Ezin ote dugu ikusi zuzen-zuzena, tente-tentea, dotoreziaren eredu dugun hori goitik behera betetzen ez duen zuhaitzik? Okerra, makurtua, haizearen bultzada etzanda jasotzen duen zuhaitza askoz ederragoa da, biziagoa, normalagoa. Elbarria da, noski, normala, gu bezalaxe, bakoitza bere edertasunarekin eta moztasunarekin. Motzetik ondo hornituta dabil horrelako astakeriak eta krimenak hagintzen dituen jendea. Aspaldi asmatu genuen “babalore”-aren sinonimo bat egia bihurtu eta urtero sari bat ematen hasi beharko dugu panpana jo eta hartuta ibiltzen diren horien artean: Miss edota Mister Moztare.
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]