Landaketa sasoia
Zuhaitzak eta arbolak landatzeko sasoia etorri da. Udazkenaren bigarren erdia eta neguaren lehena, segidan ditugun hiru hilabeteak dira lan horretarako egokienak. Egun-ilunak 14 orduak gainditzen ditu eta egun-argia 10 ordura ez da iristen. Bederatzi ordu eta laurden ingurukoa izango da egutegiko neguari hasiera ematen dion egunik laburrena, neguko solstizioa, alegia; aurten abenduaren 21a.
Urtea joan eta urtea etorri, konturatzerako etorri egiten da landaketa garaia eta ni, ostera, aurten aldatu nahi ditudan landareen zerrenda osatu gabe. Hostoa galtzen duen landare jendea landatu behar da tarte honetan. Gero negua amaitu eta udaberrian sartzean, egun-argia egun-iluna baino luzeagoa denean landatuko ditugu hostailari eusten diotenak. Aukeran argi asko eta lurra epelduta, biziago, izango dira ordurako.
Hori landatzeko asmotan bazara... Zuhaitzak eta arbolak berez jaio diren tokian uztea litzateke onena. Jaio eta urte bat edo biz hazi diren txirpiak dagoeneko berezko ekosistema osatzen ari dira, lurgainean bezala azpian. Sabi hori, txikia izanagatik, bizidun ekipo baten aldeztailea da. Bizi den tokitik atera eta bizitoki berri baterako bidean jartze hutsarekin bere bizitzako taldea dena galduko da, eta berari estres handia eragingo dio. Biziko den tokian bertan jaio den landareak osasun eta bizi kalitate askoz hobeak izango ditu.
Beleak intxaur bat ekarri eta etxe kontran intxaurrondo beltza (Juglans nigra) jaiotzen bada, hobe mugitzea. Etorkizunean zuhaitz horrek torturatua izateko edo lepoa mozteko aukera guztiak ditu. Hobe, beraz, txikia den artean atera eta toki bakeosoago batean landatzea.
Ekin landaketari. Ozkorroak atsedenaldian daude, izerdia sustraietan metatua dago, eta hurrengo uda aurretik ondo errotuko da. Has gaitezen: atera-sartu lanak ahalik eta azkarrena egiteko, zuloa aldez aurretik eginda eduki, azaleko lur beltza eta azpikoa bereizita atera gero berdin ezartzeko; azalekoari luar edo simaur ondua nahasi. Landarea bere tokitik ateratzerakoan hostajearen zabaleraren parean zulatu eta moztu sustraiak. Lehen bizi zen tokian zuen orientazio bera ematea komeni da. Lepoa, lurpekoa eta gainekoa lotzen diren hori lehen bezala lur azalean geratu behar da; txertatutakoa bada, txertoa lurrazaletik gora nabarmen. Lurra lehen bezala jarri zuloa betez, azpikoa azpira eta gainekoa gora. Ura biltzeko sakon antzeko bat egin zuloaren ertzean, eta egokiena ur puska bat ematea litzateke, sustraiak eta lurra behar bezala elkar daitezen. Sustrai-hosto orekari eusteko inaustea pentsatzen baduzu bigarren mailako adarrak pittin bat moztu, erdiko ardatza ez.
Otsaila urruti ikusten dugu, baina konturatzerako hemen da. Banoa ni frandatu beharrekoen zerrenda egitera: artelatza (Quercus suber), zumar negartia (Ulmus pendula “Mauro”)...
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]
“Aterako dut sagar zuku bat?”. Galdera horrekin hasi da Barrundiako Ekonomatoko kide Koldo Lopez Borobia, Susana Lopez de Ullibarri eta Santi Txintxurretarekin izandako elkarrizketa. Sagar zukuaren bueltan eta sagarrondoz inguratutako lorategian elkartu gara. Hau ez... [+]
Herritarrak elkarren artean saretzea eta bizitza sozialerako espazioak bultzatzea da Xiberoko Kolektiboa elkartearen lan ildoetako bat. Bide horretan, baratze kolektiboa sortzeko aukera suertatu zitzaien 2020an Maulen, eta zalantzarik gabe, proiektuari ekitea erabaki zuten... [+]
Txokolatea kakaotik sortzen da. Kakaoak Theobroma cacao du izena; Theobroma hitzak “jainkoen janaria” esan nahi du. Aspaldikoa da txokolatearen gurtza; jainkoena zena azkar asko egin genuen geure. Euskal Herrian, azukrearekin eta kafearekin batera elikagaien... [+]
Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]
Mikro eta makro kontzeptuen arteko muga lausoa da, eta elkarren arteko eragina lausoa izan arren, eragiten du. Baita gugan ere. Arazoa dator lainopeko itsutasunean asmatzen ez dugunean gu geu non gauden, herria non dagoen.
Zeruka, zeru bete on dakar zerukak. Zeruka, magitxa, magintxeta, mihauria, magina, baina, ilar-axala, mantxa, teka edo, ezagunena, leka. Lekak barruan dakarren leka-gauza, leka-bihia, lekalea edo lekazia bezalako jaki ederrik ba al da negua goxatzeko? Pertzak bete lekari,... [+]
Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]
Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]
2016an ikusi omen zuten lehen aldiz Herrialde Katalanetan. Bi urte geroago, 2018an alegia, Xanti Pagola eta Imanol Zabalegui entomologoek Gipuzkoan azaldu zela jakitera eman zuten. Eta euskaraz izendatu ere bai! Urte batzuk pasa dira eta ez dut esango gure artean ikusteaz ohitu... [+]
Bukatu da (bukatzen ari da) tomatearen sasoia eta unea aprobetxatu nahi nuke uda honetan izandako kezka eta amorruak orriotara ekartzeko.