Laga hondartzaren ezaugarri naturalen leheneratzea duela hiru hamarkada abiatu zen, eta aurrera darrai etenik gabe, erlojuz kontrako lehengoratze mailakatuan.
Laga (Bizkaia) gune aparta da, natura eta gizarte ikuspegitik oso esanguratsua. Kostaldeko legeak eta Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren legeak babestutako espazioa da; ondoren, Natura 2000 Sareko KBE kontserbazio bereziko eremua izendatua izan zen. Horren adierazgarri, National Geographic aldizkari entzutetsuak Iberiar penintsulan ondoen kontserbaturikoen eta ederrenen artean zerrendatu zuen 2024an.
Hiru hamarkada igaro dira ja lehenengo urrats sendoak eman zirenetik, hain zuzen ere, Laga hondartzaren habitat naturalak leheneratu, funtzio ekologikoak berreskuratu eta eskaintzen dituen ekosistema zerbitzu askotarikoak zaintzeko. Horrela, 1990eko hamarkada erdialdean Euskal Herriko Unibertsitateko ekologia sailak Laga hondartzaren azterlan botaniko eta ekologikoa burutu zuen; horretan, gainera, hamaika neurri proposatu zen itsasertzeko espazio horren kontserbazio-egoera hobetzeko.
Instituzioen geldialdiaren aurrean, 1999. urtean Urdaibaiko Galtzagorriak ingurumen boluntariotza federazioa ekinean hasi zen, eta zurezko pasabideak eta babes-itxidurak ezarri zituen, oraindik hondartza masifikatu horretan bizirik zirauten duna apurrak babestu nahian. Horrez gain, informazio eta ingurumen sentikortasuna pizteko panelak jarri zituzten (www.urdaibai.org). Hurrengo urteetan, Urdaibai Biosfera Erreserbako organo kudeatzaileak hondar-harrapatzaileak jarri eta dunetako landareen milaka ale landatu zituen.
Bere aldetik, Euskal Herriko Itsasertz Mugartea, Ibarrangeluko udalarekin koordinazioan, aurre hondartzaren eremuko aparkalekuak antolatzen aritu zen, eta hondartzaren ezker aldeko duna gainean zegoen aparkalekua behin betiko ezabatua izan zen.
Hiru hamarkada igaro dira ja lehenengo urrats sendoak eman zirenetik, hain zuzen ere, Laga hondartzaren habitat naturalak leheneratu, funtzio ekologikoak berreskuratu eta eskaintzen dituen ekosistema zerbitzu askotarikoak zaintzeko
Bestetik, Ibarrangeluko uren arazketa estazioa martxan jartzeak, Laga hondartzako tokiko uren arazketa sistemak, bai eta Urdaibaiko saneamendu plangintza orokorrak ere, uren kalitatea eta, oro har, ingurune naturala nabarmen hobetzea ahalbidetu zuten.
Jarduketa esparru horretan, Itsasertz Mugarteak Laga hondartzaren antolamendu eta leheneratzerako proiektu integrala proposatu zuen. Besteak beste, itsasertzeko ekosistemaren lehengoratze osoa zuen helburu, eta alternatiba gisa askotariko erabilerako eraikin baten eraikitzea jasotzen zuen, egun komunak eta beste zerbitzuak hartzen dituen espazioan irekitzen den hutsunean. Ekimen hori, begi bistan dagoenez, ez zen gauzatu.
2014-2015 neguko denborale handien ondorioz, Lagako dunak bortizki higatuak izan ziren, kostalde osoan jasan ziren kalteen itsas-antzeztoki iragarlean.
2014-2019 aldian, eta Aranzadi Zientzia Elkartea partaide zelarik, Life ARCOS proiektuak aukera eman zuen Kantauri itsas-ertzeko duna-ekosistemen kontserbazio-jarduketan jarraitzeko, Lagako hondartza barne. Ondoren, 2023tik aurrera Bizkaiko Foru Aldundiak dunetan dauden landare exotiko inbaditzaileak kendu ditu, eta baita babes-itxitura mantentze lanak ondu ere. Horrez gain, hondartza garbitzeko urtean zehar egiten diren ohiko lanak sustatu ditu, neguan ja eskuz bakarrik egiten direnak.
Laga hondartzan burutu den azken egintza, Itsasertz Mugartea buru, hondartzaren ezker aldean zegoen tiro-instalazioa eraistea izan da. Azken hamarkadetan Lagako hondartzan obusak agertu izana ez da izan 1936ko gerrako herentzia, baizik eta bertan zegoen jaurtiketa plataformatik probatzeko jaurti ondoren lehertu gabe geratu ziren jaurtigaiak.
Amaitzeko, Laga hondartzan dauden bi duna-multzoak lotzeko egitasmoa, duna fronte bakarra leheneratua eta babeslea sortzeko asmoz, bertan behera geratu da herritarren protesta-kontzentrazioaren ondoren; gainera, antza, Ibarrangeluko Udalak ez zeukan ekimen horren berririk.
Gaur egungo ingurumen eszenatokian, ezinbestekoa da dunak leheneratzea eta barnealdera garatzea ahalbidetuko dieten espazioak libre uztea, klima-aldaketaren ondorioz itsas mailaren igoerak eta denboraleek duten indar handiagoak –ikus Kostegoki ikerketa– euskal kostaldean eta Urdaibain mehatxatuen dagoen basa habitata higatzea eta, azkenik, desagertzea arte suntsitzea eragozteko. Era berean, harea harrapatu ezean eta hondar metaketa eta altuera irabazteari mesede egiten dion duna-sistemaren dinamikarik gabe, hondartzek higatzen jarraituko dute, eta harea pixkanaka galtzen joango da ezinbestean, marea azpian geratu arte; zoritxarrez, Laidako hondartzan gertatu zen bezala.
Xabier Arana Eiguren (Busturialdea-Urdaibai)
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Beharbada ez duzu jakingo nor den Donald Berwick, edo zergaitik aipatzen dudan artikuluaren izenburuan. Gauza bera gertatzen zaie, agerikoa da, abian den Osasun Itunean parte hartzen ari diren gehienei. Ez dakite zer den Berwicken Helburu Hirukoitza, are gutxiago eredu hau... [+]
Aurreko egunetan Larraitz Ugarte abokatuak idatzitako La motosierra puede ser tentadora artikuluak zeresan handia eman du sektore zabal batean. Administrazio publikoaren barruan ohikoak diren egoera batzuk mahai gainean jartzen ditu, tartean efizientzia falta, ardura eta kontrol... [+]
Garrantzitsua al da hizkuntza bat zuzen erabiltzea? Zer puntutaraino da hain beharrezkoa gramatika menderatzea edo hiztegi zabal bat edukitzea? Betidanik entzun izan ohi dut hizkuntzaren garrantzia, baina pentsatzen jarri ostean, ondorio batera iritsi naiz. Pentsatzeak askotan... [+]
Aspaldian bisitatzen ez nuen eta hainbertze gustatzen zitzaidan leku batera joan nintzen aurrekoan. Bertan nengoela, gustura sentitu nintzen eta zera pentsatu nuen: hau da nire leku kuttuna. Kuttuna, kuttuna, kuttuna; hitza jira eta biraka etxerako bidean. Kuriositateak jota... [+]
Nerabeek eta gazteek, ibilbide akademikoan zehar, behin baino gehiagotan jasoko dute lagungarria izango zaien ikasketetarako edo-eta lanbiderako orientabidea. Gidaritza eskaini behar zaie, zalantzez beterik egon ohi baitira erabaki garrantzitsuak hartu behar dituzten bakoitzean,... [+]
Gure hizkuntzaren aurkako beste eraso bat jasan behar izan dugu Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuaren eskutik; PAI programan euskararen aurkako aldaketa bat egitera behartu gaituzte. Azken urteotan, legeak hala aginduta, D ereduko ikastetxe berriek PAI programa sartu... [+]
Hezkuntza publikoko irakasleok hamabost urtetan berriztu gabeko lan-hitzarmena eguneratzeko eta hobetzeko beharra eta eskubidea dugu. Horretarako, benetako negoziazio batean murgilduta egon beharko genuke, baina errealitatea negargarria da. Negoziazio batean, alde oro ados... [+]
Badira bi aste beste behin makroproiektuei kaleetan oposizio argi bat erakutsi geniela. Milaka eta milaka pertsona atera ginen kalera dinamika suntsitzaile honek amaitu behar duela aldarrikatzera. Bada, dirudienez horrek ez du lurraren suntsiketaren aldeko politikarietan inolako... [+]
Duela aste batzuk, Diputazio kalean, Gasteizko erdigunean, bi gizonek etxerik gabeko pertsona bat bota zuten lo egiten zuen lokalaren kanpoaldeko eskailera-buru txikitik. Bota ez ezik, berehala metalezko baranda bat ere jarri zuten lonjaren aurrean. Lokala luzaroan hutsik egon... [+]
Hizkuntzakeriatik edo glotofobiatik eta, zer esanik ez, euskararen aurkako gorrototik, askotan ikusi izan dugu gure euskara makila guztien zahagi bihurturik. Azkena, Anton Arriola Kutxabankeko presidentea ibili zaigu makilakari lanetan gure hizkuntzari astindu eta makilakada... [+]
Ez dezazuela lotura hau Ezkiotik bilatu, ez eta Altsasutik ere, are gutxiago Ebro ibaia Castejonetik zeharkatuz. Euskal Yaren eta Nafarroako AHTaren arteko lotura, edo hobeto esanda, loturak, dagoeneko errealitate bat dira. Pluralean dauden lotura horiexek dira kezkatu beharko... [+]
Ez atera zalapartarik, ez konfrontatu, ez biktimizatu... eta obeditu. Subjektu zapaldu gisa, kasu honetan euskaldun gisa, mintzo gara, zenbatetan entzun behar izan ditugu halakoak? Ironiaz, honelaxe esan zuen, duela bi urte, Euskaltzale Independentiston Topaketan, Amets... [+]
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Intsumituek denbora luzez egindako borroka gogorra eta mingarria izan zen, baina irabazi zuten, eta garaipen hura behin betikoa izango zela uste genuen, atzera bueltarik gabea. Baina badirudi, politikari batzuen ahotik aterata, eskalada militaristari gorazarre egin eta berriz... [+]
Punto Bobo liburuaren irakurketan murgilduta, Itxaso Martin Zapirain egilearen Eromena, Azpimemoria eta Isiltasunak Idazten ikerketa lanean sentitu nuen egiazkotasun eta maila etikoarekin egin dut berriz ere topo. Eta hortaz, hara bueltatu. “Oihu izateko jaio zen isiltasun... [+]