‘La Plutónica’ auzia
Bi mende iragan diren arren, La Plutónica delakoaren afera ezin da ahanzturaren putzuan desagertzen utzi. La Plutónica-ren historia ezagutzeko 200 urte atzera egiteaz gain, ozeanoz beste aldera jo behar dugu, Montevideora.
José Rosendo eta Valentín Ayllón anaiak inprimatzaileak ziren, 1821ean La Plata ibaiaren beste aldetik Montevideora arribatuak. Aspaldi ez zela, espainolak joanak ziren Uruguaitik, baina brasildarrek okupatu eta inperioari lotu zuten Uruguai “Provincia Cisplatina” izenarekin, uruguaitarren erresistentzia gorabehera. Garai politiko korapilatsu horretan, Ayllón anaiek lan handia egin zuten, Montevideoko bere inprimategitik atera baitziren hainbat berripaper, besteak beste, La Aurora, El Pampero, El Ciudadano; anaien inprimategian argitaratzen ziren horiek guztiak eta gehiago.
Duela 200 urteko ekain-uztailean, egile ezezagun baten –ala batzuen– oda bat, poema politiko luze errimatu bat, argitaratu zuten Ayllón anaiek: La Plutónica, Oda dirigida a Plutón delakoak oin-ohar bat dakar, non zehazten den poema 1816koa dela, espainolak artean Uruguain nagusi ziren garaikoa, alegia. Segur aski, agintari brasildarrekin arazoak saihesteko trikimailu bat baizik ez zen. Egileak –edo egileek– bazeki(t)en ordurako urte anitz igarota gure Gabriel Arestik adierazitakoa: “Poesia mailu bat da” eta mailuaren kiderrari noren eskua heltzen zion zuhurtziaz gorde zuten. Nolanahi ere, zortzi orrialdeko eta hizkera kultuzko poema hori monarkia ororen aurkako poema ironikoa da, baina behar delarik ez ditu hitz gorriak saihesten; lagin bat, 18. ahapaldiaren zati honetan:
“Hasta que la corona renunciando,
el séptimo Fernando
hoy la ciñe absoluta
sin embargo de ser hijo de p...”
Monarkien gehiegikeria eta zentsuraren adibideak ikusteko ez dugu 200 urte atzera egin beharrik, ezta ozeanoz beste aldera jo beharrik ere
Espainiako Fernando VII.aren gaineko oda kritikoa, finean, monarkia guztien kontrako kritika zen, eta agintari brasildarrek ere horrela ulertu zuten. Garai hartan sortuak ziren berripaperak egunkaria kritika politikorako bozgorailu bihurtzea ez zen boteretsu erregezaleen gustukoa izan. Hainbat neurri hartu zituen orduko gobernadoreak, eta errepresioak gogorrago jo zuen, Ayllón anaiek argitaratzen zuten El Febo Argentino egunkaria itxi zutelarik abuztuaren 2an; are, 26an gobernadoreak agindu zuen La Plutónica-ren ale guztiak bilatu eta konfiskatzeko, soldaduak etxez etxe joan behar izan baziren ere, Ley de Imprenta delakoa urratu izana egotzita. Anaiek La Plutónica-ren kontrako errepresioaren ondorioz, inprimategia egun batzuk itxi zuten eta kalte ekonomiko handiak jasan zituzten.
Ayllón anaiak, nahi gabeko biktimak eta, era berean, adierazpen askatasunaren borrokalariak, supituki desagertu ziren motu propio. Nora joanak ote? Ordurako independentea zen Argentinara bueltan, La Plata ibaiaren beste aldera? Ozeanoz beste alde honetara? Batek daki. Gerora, Simon Bolivar askatzaileak berak anaiak bilatzeko agindua eman zuen lagun ziezaioten, baina aurkitu ez.
La Plutónica-ren inguruan biltzen dira hainbat kontu: diskurtsoaren ahalmen iraultzailea eta boteretsuen aldetik jokabide errepresiboa; zentsuraren indar basatia eta horren biktimen pairamen eta irmotasun handia. Zentsuraren gogorra eta inperialisten bortxa gorabehera, uruguaitarrek lortu zuten –ez arazorik gabe– nazio izatea urtebete iraganda, 1825eko uztailaren 18ko konstituzioan jasotzen denez.
Zerendako ekarri orain duela 200 urteko auzi bat, eta gainera, ozeanoz beste aldekoa? Erantzuna komunista portugaldar batek eman digu, Jose Saramago zenak: “Bada esaera bat faltsua bezain arrunta dena: iragana, iragana da, joana da. Baina iragana ez da inoiz joaten; zerbait joaten ez bada, iragana da. Iragana beti dago. Geure buruaren eta besteen memoria gara. Daukagun memoria gara”.
Orain dela 25 urte Egin eta duela hogei Euskaldonon Egunkaria itxi egin zituzten Espainiako Koroaren indar armatuek –eta ez da metafora bat, erreparatu, bestela, Guardia Zibilaren logoaren koroari–; 11 lagun atxilotu, torturatu eta Ayllón anaiek jasan behar izan ez zuten infernua pasarazi. Monarkien gehiegikeria eta zentsuraren adibideak ikusteko ez dugu 200 urte atzera egin beharrik, ezta ozeanoz beste aldera jo beharrik ere.
Josu Jimenez Maia, olerkaria
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Azaroaren 25ean, Indarkeria Matxistaren Aurkako Nazioarteko Egunean, Steilas sindikatuko Idazkaritza Feministak kartel bat argitaratu du: Gure gorputza gudu zelai bat da du leloa, eta Hego Euskal Herriko ikastetxe guztiek jaso dute. Gatazka armatuetan emakumeek eta adingabeek... [+]
Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]
Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]
Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]
Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]
Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.
Gobernuak aurkeztu... [+]
Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]
Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]
Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]
Pandemiaren iragarpenetik Valentziako tragediarainoko errepasoa egin eta ondorioztatu dut gezurra eta forupea suhesi gisa dituen kudeaketa instituzional negargarria klase gobernariaren konstantea dela.
Ez dugu gobernari ordezko baliogarririk sistema pendular hau aldatzen ez... [+]
Azaroaren 19a komunaren munduko eguna da. Gaur oraindik ere, XXI. mendean, langile askok, hemen, Euskal Herrian bertan, ez daukate haien lanaldietan komuna erabiltzeko eskubidea. Horren adibide dira garraioko langile asko.
Komunak osasun publikoaren giltzarria dira, eta... [+]
Etxebizitzaren auzia aspalditik datorren egiturazko arazoa da. Giza eskubidea izan behar lukeena, gehienez ere eskubide subjektiboa baino ez da. Iruzurra dela diot instituzio eta alderdi politiko guztiek hitz politak esan arren, ez diotelako muinari heltzen. Egun, enpresa... [+]
Zertarako irakaskuntza kontzertatua?
Eskola publikoko eragile gehienen kontra EAEn onartu den Hezkuntza Lege berriak irakaskuntza kontzertatuaren doakotasuna bermatzea du helburu, beti ere botere publikoen finantzaketaren bidez, jakina. Espainiako Estatuan ere gobernukideek... [+]
Azaroaren 15ean Errenteria-Oreretan Euskal Herria Digitala osatzen dugun eragileek antolatutako hirugarren jardunaldiak egingo ditugu. Autodefentsa digital feminista lantzeko tailer bat eta digitalizazio demokratikoa oinarri izango duen hitzaldi bat izango dira... [+]
Aste batzuk daramatzagu hedabide eta sare sozial guztietan Iñigo Errejoni indarkeria matxista batzuengatik egindako akusazioei buruzko iritziak entzuten. Horrekin batera, eztabaida asko sortzen ari dira: nola salatu behar dugun emakumeok, nolakoak izan behar duten gure... [+]