“ La idea de resucitar el ‘Olentxero’ del sacerdote separatista”
Olentzero poliziaren jomugan ibili zen 1940ko hamarkadaren bukaeran. Haurren bahiketa eta hilketagatik? Ez! Izan zitekeen, Olentzerok umeak zakuan sartu eta itsasora ematen zituela, edo igitaiarekin etortzen zela umeei lepoa moztera esaten baitzen. Baina, ez, polizia atzetik izan zuen gazteen artean "sentimendu separatistak zabaltzeagatik".
1949an Donostiako Polizia Komisaldegiak Olentzerori buruz eginiko txostena argitaratu du Gipuzkoako Probintziako Artxibo Historikoak. Festa honen tradizioa galdua zela eta 1947. urtean berreskuratu zutela dio poliziak. 1948an Olentzero-eske ugari izan zirela kontatzen du:
"Los grupos que recorrieron San Sebastian portando cada uno el muñeco que lo representa, fueron más numerosos, haciéndose cuestaciones que dedicaban a fines benéficos. Vestían todos los trajes regionales y se entonaban constantemente canciones vascas, cuyo contenido desconocemos por ignorar este idioma".
Poliziak lanak zituen nonbait olentzerolarien kantak ulertzen. Azkenean, festa baimendu zuen Gobernu zibilak, baina zentsura pasatu behar izan zuten, hau da, Olentzero antolatzeko batzordeak baimen-eskaera bidali zuen Gobernu zibilera eta eskaera horretan kalejiran abestuko zituzten kanten letrak jaso behar izan zituzten, gaztelerazko itzulpenarekin batera.
Adibidez:
"Olentzero" cabeza grande
dotado de entendimiento
anoche bebió
un pellejo de diez arrobas
Donostian Olentzeroren kalejira antolatzen eta akuilatzen zebilen Aita Otaegi "fitxatuta" zeukan poliziak itxuraz: "Este sacerdote es un conocido separatista". "Olentxero" berpizteko helburu bakarra abertzaletasuna eta separatismoa gazteengan zabaltzea dela idazten du poliziak:
"Repetidamente se ha indicado la táctica adoptada por los separatistas para inculcar en la juventud estos sentimientos, y que no es otra que la celebración de actos folcloritos de carácter vasco con los que se inspiran sentimientos de un agudo regionalismo que abriran, más tarde, las puertas del separatismo, fin único que persiguen los dirigentes de estas actividades".
Basarri kate motzean
Txostenaren lehen eta zati handiena "Olentxero"ri eskainitako atalak hartzen badu ere, ondoko atalek ere badute mamirik. Inazio Eizmendi Basarri bertsolari, kazetari eta idazlea poliziak oso gertutik jarraitzen zutela erakusten du txostenak, jatorrizko bekatua ("Procede del campo nacionalista") baitzuen eta haren joan-etorriak eta harremanak arriskutsutzat ("se le ha visto en contacto con conocidos separatistas") baitzituzten. Baina euskaraz ez jakiteak itsu uzten zituen poliziak frankistak: "Durante más de media hora estuvo hablando y cantando en vasco. Ignoramos qué dijera, pero la charla fué esmaltada de "Donostyas", "guipuzkoa", "amatchos", "aitachos", etc..."
Espainiaren etsai diren apaizak
Zenbait komentu eta elizetan apaizek maiz mezak euskaraz ematen dituztela haserrea darie poliziei eta apaiz horiek Espainiaren etsaitzat jotzen dituzte:
"SACERDOTES QUE HACEN CUANTO DAÑO PUEDEN A ESPAÑA.- Esta es una desgraciada realidad, de todos conocida, sobre la que no es necesario insistir por archisabida. Son legión los Sacerdotes vascos separatistas que nor prestan el más mínimo calor a los postulados del Movimiento, y procuran, con su indudable influencia, mantener vivo los sentimientos contrarios a la Patria".
Polizia Komisaldegiko txostena: Olentxero (pdf)
Gabon-kanten itzulpenak:
Iturria: "Olentxero" arriskutsuaren etorrera 1947.urtean (Gipuzkoako Probintziako Artxibo Historikoa, 2023-12-21)
ELA, LAB, ESK eta STEILAS sindikatuek eta M3 elkarteak "herrikoia eta sozialki plurala" den memoria eguna "errepresiorik gabe" egitea eskatu dute. Eusko Jaurlaritzari zuzendutako eskaera da, "iaz ez bezala", aurten manifestatzeko eskubidea... [+]
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.
PSN, EH Bildu eta Geroa Bai talde parlamentarien sinadurarekin aurkeztu da gaur eta onartua izateko babesa izango du.
Lazkaon 1960-70ko hamarkadan galdu ziren inauteriak berreskuratzeko asmotan dabiltzala irakurri dugu azken asteetan. Festa haietatik abiatuta herriko hainbat talde elkartu eta otsailaren 28an plazaratuko dira inauteriak ospatzera. Xehetasun gehiago jakin nahian Oin Arin dantza... [+]
Memoria Demokratikoaren Legea bete eta Lasa eta Zabala bahitu eta torturatu zituzten Donostiako La Cumbre eraikina memoria historikorako gune bihur dezaten exijitu dute Gipuzkoako Batzar Nagusietan. Jauregia 2023an Donostiako Udalari utzi behar zion estatuak, baina prozedura... [+]
Astearte gauean egin dituzte pintaketak, bizilagunek azaldu dutenez. Fatxada nagusia, bertako ateak eta alboetako paretak margotu dituzte. Gazte Koordinadora Sozialistak urtarrilaren 25rako deitutako mobilizazioarekin bat egiten du aldarriak.
Elkarte memorialisten ustetan, Rozalejoko Markesaren Jauregia, Nafarroako Memoriaren Institutua kokatuko litzatekeen tokia, "omenaldi, oroimen eta oroimenerako lokal bat" izan daiteke, eta Maravillas Lamberto izena eraman. Manifestariek adierazi dute ez dela nahikoa... [+]
Tafallan, nekazal giroko etxe batean sortu zen 1951. urtean. “Neolitikoan bezala bizi ginen, animaliez eta soroez inguratuta”. Nerabe zelarik, 'Luzuriaga’ lantegian hasi zen lanean. Bertan, hogei urtez aritu zen. Lantegian ekintzaile sindikala izan zen;... [+]
Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]
Jesus Carreraren erailketaren 80 urteurrenean udal adierazpena plazaratu dute Hondarribiko udalbatza osatzen duten alderdi politiko guztiek.
Eraispenaren aldeko elkarteek manifestazioa antolatu dute larunbatean Iruñean. Irrintzi Plazan manifestazioaren deitzailea den Koldo Amatriarekin hitz egin dugu.
Elkarte memorialistek kritikatu egin dute Iruñeko Udalak Erorien Monumentua eraisteari uko egiteko hartutako erabakia. Memoria Demokratikoaren Legea “oker interpretatzea” egotzi diote Joseba Asiron alkateari, eta mobilizazio batera deitu dute urtarrilaren... [+]
Astelehenean abiatu zituzten lanak eta frankismo garaiko 20 biktima berriren gorpuak topatu dituzte honezkero. Asteburura arte luzatuko dute gorpuzkiak lurpetik ateratzeko hirugarren kanpaina.