Kurduera eta euskararen arteko lehen topaketa Berlinen
Euskaraldiaren barruan, Berlingo aberastasun linguistikoa aldarrikatzeko Sprachen im Widerstand. Kurdischer una Baskischer Abend ekitaldia antolatu zuen, Euskal Etxeak, Freie Unibertsitateko euskara irakurletza, Etxepare Institutua, Schöneberg auzoko PallasT elkartea eta Ciwan Tengezar kurduera irakasle eta musikariarekin batera.
Hizkuntza gutxiagotuen eta zapalduen gaia plazaratzeko eta kontzientzia pizteko apustua egin da lehenengoz. Hiztun horiek Berlinen bizi dituzten errealitateak, erronkak eta ametsak partekatzeko apustu xumea izan da. Aurten, euskara eta kurduera hizkuntzak saretzeko lehen gaubela antolatu da. Sprachen im Widerstand, euskara eta kurduera hizkuntzen gaubela, edo kurdueraz, êvarek ji bo zimanê kurdî û baskî.
Kurdua eta euskalduna bi komunitate bizi eta borrokalari dira eta komunitate horietako hizkuntzaren aldeko bi borrokalarik elkarrekin topo egin zuten Berlinen: Ciwan Tengezar eta Amaia Orbe Barrio. Eta hala, abesti bat euskaratik kurduerara itzultzeko proiektu bat loratu zen pasaden udazkenean.
Roj, berf, azadî… kurdueraz Laboaren “Martxa baten lehen notak“
Itzultzea, amaigabeko bidaia izan daiteke sarri, baita sorpresaz betea ere. Datari asko erreparatu gabe martxan hasi zen ideia hau horren adibide bat da, behar zuen unean bertan gorpuztu baita. Izan ere, Mikel Laboa eta Joxean Artzeren “Martxa baten lehen notak” abestiaren itzulpenak eman zion hasiera bidai honi. Eta sekulabelardiko kantariaren zilarrezko ahotsa itzali eta hamar urte igaro direla, Ciwan Tengezarrek kurdueraz abestu du estreinako aldiz Berlinen. Kointzidentzia bitxia, edo hobe esanda, harribitxia.
Martxa baten lehen notak 1980an grabatu zuen Laboak. Garai hartan, donostiarrak "Internazionala" abestia gustuko bazuen ere herri txikien arazoa faltan sumatu zuen, eta hala, gizakien eta herrien arteko elkartasunaren ideian oinarritutako martxa xumeago bat sortzea erabaki zuen. Laboak martxaren musika egin eta Artzeri testu bat idazteko eskatu zion ideia horretan oinarrituta. Kanta hau horren emaitza izan zen. Eta hala, urte batzuk geroago, lehen kurduera eta euskara hizkuntzen gaubela antolatu da Berlinen, ideia berberean oinarrituta. Gaubelaren karteleko ilustrazio indartsua Lena Pritchardek sortu du, abestiaren itzulpen proiektuan oinarrituta.
Musika, hizkuntzen arteko zubi.
Nagore Soroa Hernandezek idatzitako bertso batekin eman zaio hasiera gaubelari eta ostean Markel Anasagasti, Lander Majuelo, Jone Bolibar, Mikel Elgezabal eta Amaia Orbek euskarazko hainbat abestiz girotu dute mahai-ingurua hasi bitarteko tartea.
Ostean, bi hizkuntzek eta horien hiztunek Berlinen bizi dituzten errealitateen, erronken eta ametsen berri izan dugu, Matthias Hofmannek moderatutako mahai inguruan. Batetik, Euskal Herrian jaiotako Nekane Etxaide eta Berlinen jaiotako bere alaba Mireia Noriega aritu dira; euskararen egoera orokorraz, Frankoren diktadura garaiaz zein Berlinen euskara sustatzeko egiten diren ekimenez. Bestetik, Iparkurdistaneko Ciwan Tengezar eta Berlinen jaiotako bere seme Zervak Tengezar aritu dira, transmisioaren garrantziaz eta norbere ama hizkuntza ikastearen garrantziaz. Bestalde, kurduerak gaur egun jasaten duen zapalkuntza bortitzaz aritu dira, eta Berlinen ere komunitate turkoaren presioa oso presente dagoela aipatu dute. Argiak duela gutxi elkarrizketatu zuen Suna Altuna eta kurduera "Francoren garaian euskara zegoen egoeran” bezala dagoela azaltzen zuen aktibistak. Mahai inguruaren ostean, hurbildutakoek kurduera zein euskara pixka bat ikasteko aukera izan dute Amaia eta Ciwanek prestatutako dinamika, dantza eta abestiek lagunduta.
Gaubelari amaiera emateko, Adar Ensemble taldearen musikaz gozatu ahal izan dugu. Munduko txoko ezberdinetako musikariek sortutako taldea izan arren, kurdueraz abesten dute. Hala ere euskaraz abestu entzun ahal izan ditugu lehenengo aldiz, “Martxa baten lehen notak” bertsioa aurkeztu dutenean. Laboaren abestiaren bertsioa, ordea, ez da sorpresa bakarra izan. Wester Desamours baxujoleak gaubelarako espresuki eta Haitiko kreol hizkuntzan, hau da, bere ama hizkuntzan, konposatutako abesti batez gozatu baitugu.
Ziman şoreş e. Hizkuntza iraultza da.
Her biji zimanê kurdî û baskî!
Nagore Soroa Hernandezen bertsoa:
Ongi etorri Kurduera ta
Ongi etorri Euskera!
Martxa luzeak pausu txikian
Izaten du hasiera.
Lehen topaketa, lehen jolasa,
Lehen besarkada hauxe da,
Eskutik heldu eta goazen
Gure bidean aurrera!
Xumeak eta ikustezinak
Amets politak bezela.
Perfume gara, harribitxiak,
Txokolatezko pastela.
Ez gara handi, ez boteretsu,
Ez Trump eta ez Angela.
Bizirik gaude, bizipozez blai,
Eta entzun gaitzatela!
Ikasi, hitz egin, irakatsi,
Kultur-ekintza, protesta...
Hizkuntza Berlinen mantentzea
Gure helburu ta kezka.
Elkartu gara anaitasunez
Ta ilusioz gainezka.
Lanean bihar segiko dugu,
Orain has dadila festa!
Garbiñe Elizegi baztandarra erizaina da. Abenduan, Zeelanda Berrian egin duten Osasun Ekitaterako Erizaintza Indigenari buruzko Ikerketa izenburuko bilkuran hartu du parte. Bere tesia aurkeztu du: Euskal emakumeek eta genero ez-normatiboek Euskal Herrian osasungintzan... [+]
Hizkuntza gutxituei begira Frantziaren jarrera salatzeko prentsaurreko bat egin dute Parisen hainbat diputatuk. Frantziako hizkuntza gutxituen kontrako azken erasoek protestak eragin dituzte Korsikan, Katalunian eta Martinikan. Régions et Peuples Solidaires mugimenduak... [+]
Okzitaniako Tolosako Apelazio epaitegiak eman du epaia, eta horren arabera, udaletan ezingo da katalana lehen hizkuntza moduan erabili, eta izatekotan, frantsesez egin ondoren, hura katalanera itzuli ahal izango da.
Samira Belyouaou (Heidelberg, Alemania, 1994) diasporako alaba da. Gurasoak Rifen (Maroko) jaioak, Alemanian Samira alabak eta lau seme-alaba gehiagok amazigera izan zuten etxeko hizkuntza. Itzulpengintza ikasketak egina, software enpresa batean ari da, beren produktuak 80... [+]
Korsikako legebiltzarkideek ezin dute Korsikako Asanblean korsikeraz hitz egin, Bastiako Auzitegiaren 2023ko epai baten arabera. Ebazpen horri helegitea jarri zion Asanbleak, baina debekua berretsi du orain auzitegi berak. Epaiak tokiko beste hizkuntzei eragiten diela ohartarazi... [+]
Azaroaren 26an eta 27an, Langune Euskal Herriko Hizkuntza Industrien Elkarteak eta FUEN Federal Union of European Nationalities erakundeak antolatuta, ‘Hizkuntzen irabazia. Benefits of language industry in the economy’ kongresua egingo da Donostiako Kursaalean. Han... [+]
Alexandru Jerpelea Bukaresteko (Errumania) batxilergoko 17 urteko ikaslea da, eta itzulpen automatikoko lehen sistema neuronala sortu du arrumanorako. Balkanetan 200.000 pertsona inguruk hitz egiten duten hizkuntza erromaniko gutxitua da. Bere tresna berritzaileak, [+]
Hizkuntzen irabazia kongresua izango da azaroaren 26an eta 27an Donostian. Arlo digitalean inglesaren erabilera aregotzen ari den garaietan, kongresuak euskara bezalako hizkuntza gutxituek tokiko ekonomiari egiten dioten ekarpena agerian utzi nahi du.
Friulieraz egiten duen irrati lokal bat da Suns Europe jaialdiaren antolatzailea eta berak egiten du zuzeneko jarraipena. Miren Narbaiza MICE ariko da oholtza gainean, Euskal Herria ordezkatzen.
Uwa, kamsá, tukuná, uitoto, tikuna, embera, nasa-yuwe, nukak, sikuani, siano, macuna, yuruti, kichwa, achagua, bora, ettenaka. Horiek dira Kolonbian hitz egiten diren hizkuntzetako batzuk. Tamalez, Kolonbian bizi nintzenean, Cundinamarcan, nik ez nuen gure... [+]
Lanopor egun batzuk izan nituen joan den astean. Oporrak ziren, baina ordu batzuk dedikatzen dizkiodan afizio bati emanak izan ziren, biltzar batean inbertituak: hotelean lo eta hotel bereko areto batean jardunaldiak goiz eta arratsaldez. Ordu gutxi batzuk geratzen ziren hiria... [+]
Marfa (AEB), 1954. Texasko basamortuko herri horretako Blackwell lehen hezkuntzako eskolan haurrak zeremonia berezi batean parte hartzera behartu zituzten. Irakasleek paper zatiak banatu zizkieten eta bertan zera idazteko eskatu: “Ez dut espainieraz hitz egingo, ez... [+]
Erreportaje honetako protagonistak Gasteizen bizi dira eta hizkuntza gutxiagotuetan hitz egiten dute: amazigeraz, galegoz, mirpuriz eta guaranieraz, hurrenez hurren. Soumia Berkani Ben Yahia, Toni Cid Armanda, Altaf Hussain, eta Sonia eta Delcy Godoy Bizzozzero dira. Euskal... [+]
