Koroarik gabeko erregina, iluntasunean, gorria
Gure kostaldeko jatetxeetan arrain preziatuenaren inguruan galdetuz gero, gehien-gehienek bisigua aipatuko lukete. Belaunaldi zaharragoek hobe ezagutu zuten. Gaur egun ordea, nekez topatuko dugu, bai itsasoan, baita gure mahaietako plateretan ere. Baina hemen doakizue aste honetarako erronka. Arrandegiko erakusmahai aurrean zaudetenean, erreparatu bisiguaren ondoan dagoen gertuko ahaide horri. Izan ere, bada burualdea antzekoa izanik, gorputzaren itxura zeharo ezberdina duen arrain bat, kolore gorri nabarmena duena…
Bisigu-erregina (Beryx decadactylus)
Taldea: Ornoduna / Arraina
Neurria: 25-50 cm
Non bizi da? Gazteak pelagikoak dira. Helduak bento-pelagikoak dira, 200 eta 800 metroko sakonera tartean taldekatzen dira.
Zer jaten du? Arrainak, krustazeoak eta zefalopodo txikiak.
Babes maila: Ez dago babestua.
Gazteleraz “rey” modura agertuko da. Hori gutxi balitz, Espainiako hainbat lekutan “alfonsino” edo “virrey” modura ere bai –bat edo beste, monarkia presente, beti ere–. Gure hiztegiak ordea, arrain askoren kasuan bezala, badu tartea hitz jokoetarako. Bizkaiko hainbat herritan “errege” edo “bisiguen errege” izanik, beste portu batzuetan erreginak goraipatu ei zituzten, “bisigu-erregin” modura izendatuta. Izenak izen, oroitu ondo, arrain hau gorria da, nabarmen; eta ez du koroarik. Gainera, sukaldari onenen artean askorentzat bisiguari gailentzen zaion haragi zuri trinkoa du, itsaski zapore goxoarekin; horregatik ote, “itsasoko erregin” modura ere ezaguna izatea?
Haren begiak, bisiguaren aldean txikiagoak, ez dira oharkabean pasatzen. Eta bide batez, begion tamainak bere bizimoduaren inguruko informazioa ematen digu. Zertarako begi handiak? Ondo ikusteko. Tira, baina, hain handiak? Ilunpetan ondo ikusteko. Sakonera handietan, 200 metro ingurura, argia nekez heltzen da, eta bertan bisigu-erregina gai da besteak beste arrain txikiagoak, krustazeoak edota txipiroi txikiak harrapatzeko, baita harrapakari handiagoengandik ihes egiteko ere, edo saiatzeko bederen. Eta agian harrapari hauen aurrean oharkabean igarotzeko, nahiz bestelako abantailak lortzen dituztelako, espezie hau taldekoia da, sarda handitan elkartzen dena.
Irudikatu, beraz, itsaspeko inguru ilun, hotz eta malkartsua. Gure kostaldeko itsasoko ura kenduko bagenu, aurrez aurre lautada bat izango genuke, eta bat-batean, amildegia, sakonera handietara erortzen dena. Bada, amildegi horretan bizi da bisigu-erregina, “ezponda kontinental” modura ezagutzen den horretan, eta horren aurreko plataforma kontinentalaren hegian. Euskaldunen mendizaletasunarekin bat egiten duen arrain honek, Asturiasko mendiak ere gustuko ditu. Bertan bada Cachucho deituriko mendi bat, 4.500 metroko altuera duena. Mendizalea zara, eta ez duzu ezagutzen? Ba hau Europako Mendietako tontor guztiak baino altuagoa da, eta kostaldetik 60 kilometrora baino ez dago! Hori bai, urpean. Haren inguruan harrapatzen zela-eta, asturiarrek bisigu-arraina mendi honen izenarekin ezagutu izan dute XX. mende hasieratik.
Garai batean gure portuetan balio txikia zuen arraina zen, batez ere arrantzaleek eta haien ingurukoek jaten zuten horietakoa. Gaur egun ordea, gero eta garestiagoa eta preziatuagoa bilakatzen ari da. Hortaz, kontuz ibili beharko dugu, arrain hau gehiegi ezagutzera emango balitz, eta denbora-tarte laburrean ale handi asko arrantzatuz gero, ez baikenioke populazioari bizirauteko paradarik emango. Bisigu-erregin gazteak lehen urtean zehar azkar hazten badira ere, behin heldu bilakatzean, haien hazkuntza oso motela bihurtzen da, hein batean bizilekutzat duten ur-eremu hotzaren eraginez. Pentsa, inoiz 60 urtetik gorako aleak topatu izan dira! Orain arte hondoko tretzarekin, alez ale, amuz arrantzatu da, arrantza-arte hautakorrenetako baten bidez. Horrela izaten jarraitu dezan, eman diezaiogun duen balioa, ahal dugun heinean dastatuz, baina pasa gabe, gertuko ahaide duen bisiguaren gainbehera bera pairatu ez dezan.
Beste hainbat intsekturen kasuen modura, hau ere “tigre” hitzaren itzalpean izendatzen dute herrialde batzuetan. Jakina, halako izena jarriz gero espero zitekeen ehizarako trebetasuna ezin falta! Eta halaxe da, bai.
Errekastoa bizi doa harri eta harkaitz artean. Ur salto txikiak, ur lasterrak eta putzuak nahasten dira ibilguan zehar. Hotza dago ura, baina hala du gustuko uhandre piriniotarrak. Izan ere, korrontearen kontra igeri egitera ohituriko anfibio txiki honek ez du edozein bizitoki... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Kakalardo adar-luze honen irudiak ez du zalantza izpirik uzten: ez du parekorik. Gure lurretan, eta Europa osoan ere, genero honetako espezie bakarra da. Bere tamaina handiak (kakalardo bat izateko, noski) eta bere kolorazioak gure begietan betiko txertatzen dira ikusteko... [+]
Gaztea denean ez du zalantzarako tarte askorik uzten. Suge gorbatadunak badu ezaugarri bat gainontzekoetatik bereizten duena: gorbata. Gorbata, edo batzuek deitzen dioten moduan, lepokoa. Izan ere, kolore arre edo ilun, berdexka edo urdina izan badaiteke ere gorputza, buruaren... [+]
Udako solstizioa gerturatzen ari den honetan, euskal kostaldean itsas dortokak ikusteko aukerak ugaritu dira. Gure uretan ezagunena Egiazko kareta (Caretta caretta) da. Ale helduen oskolaren batezbesteko tamaina, 120 cm-ko luzera zuzenera eta 200 kg-ko pisura irits daiteke... [+]
Saguzarrek Chiroptera taldea osatzen dute. “Cheir” eskua, “pteron” hegala, antzinako grezieran. Beraz, eskuetan hegalak. Hegan egin dezakeen ugaztun bakarra izanik, airea konkistatu eta sekulako arrakasta lortuta, mundu osoan ia 1.500 saguzar espezie... [+]
Aspaldi arrantzaleek gutxi estimatutakoa bazen ere, egun platerean itsasoan baino dezente hobe ezagutzen da. Haragi trinkoa du, bereziki isatsean.
Hego luze eta zorrotzak eta v formako urkila-itxuradun buztana duen hegazti hau ikustean badakigu Euskal Herrira uda heltzear dagoela. Bizkarraldea eta buztana beltzak ditu, distira urdinxkekin, papar gorria eta azpialdea, aldiz, zurixka. Euskaldunon sinesmenetan presentzia... [+]
Gertukoa dugu oso bere irudi bitxia: ur gainean flotatuaz, gu txikitan oheko koltxoiaren gainean korrika eta saltoka ibiltzen ginen antzera. Zentzuzkoa da pentsatzea animalien gorputzak uretan hondoratu egiten direla ur-azalean ibiltzen saiatzen direnean, baina zapataria ez da... [+]
Euskal Herriko gune batzuetan bizilagun ezaguna dute jada dragoitxo arrunta. Nafarroa hegoaldean, esaterako, urteak daramatza (gutxienez 1980ko hamarkadatik) bertako hormetan eta etxe inguruetan gora eta behera, batez ere gau partean, argia duten inguruetan, jatena non... [+]
Urte batzuk ditugunok (nire kasuan, mordoska) sarritan entzun izan diegu gure guraso eta senitarteko helduenei garai bateko ikuskizun harrigarri baten berri. Ipuin baten gertatuko balitz bezala, larreak “argi txikiz” apaintzen zirela maiatza inguruko gau garbietan... [+]
Itsaso zabalean bada izaki lirdingatsu bat, gorputz gardenekoa, bitxi bezain ezezaguna. Aitzitik, ezin esan genezake ezohikoa denik, haren banaketan munduko itsaso gehienetara zabaltzen baita, Kantauri itsasoa barne. Batzuetan bakarka topatu daitezke, besteetan aldiz lepoko edo... [+]