Koroarik gabeko erregina, iluntasunean, gorria
Gure kostaldeko jatetxeetan arrain preziatuenaren inguruan galdetuz gero, gehien-gehienek bisigua aipatuko lukete. Belaunaldi zaharragoek hobe ezagutu zuten. Gaur egun ordea, nekez topatuko dugu, bai itsasoan, baita gure mahaietako plateretan ere. Baina hemen doakizue aste honetarako erronka. Arrandegiko erakusmahai aurrean zaudetenean, erreparatu bisiguaren ondoan dagoen gertuko ahaide horri. Izan ere, bada burualdea antzekoa izanik, gorputzaren itxura zeharo ezberdina duen arrain bat, kolore gorri nabarmena duena…
Bisigu-erregina (Beryx decadactylus)
Taldea: Ornoduna / Arraina
Neurria: 25-50 cm
Non bizi da? Gazteak pelagikoak dira. Helduak bento-pelagikoak dira, 200 eta 800 metroko sakonera tartean taldekatzen dira.
Zer jaten du? Arrainak, krustazeoak eta zefalopodo txikiak.
Babes maila: Ez dago babestua.
Gazteleraz “rey” modura agertuko da. Hori gutxi balitz, Espainiako hainbat lekutan “alfonsino” edo “virrey” modura ere bai –bat edo beste, monarkia presente, beti ere–. Gure hiztegiak ordea, arrain askoren kasuan bezala, badu tartea hitz jokoetarako. Bizkaiko hainbat herritan “errege” edo “bisiguen errege” izanik, beste portu batzuetan erreginak goraipatu ei zituzten, “bisigu-erregin” modura izendatuta. Izenak izen, oroitu ondo, arrain hau gorria da, nabarmen; eta ez du koroarik. Gainera, sukaldari onenen artean askorentzat bisiguari gailentzen zaion haragi zuri trinkoa du, itsaski zapore goxoarekin; horregatik ote, “itsasoko erregin” modura ere ezaguna izatea?
Haren begiak, bisiguaren aldean txikiagoak, ez dira oharkabean pasatzen. Eta bide batez, begion tamainak bere bizimoduaren inguruko informazioa ematen digu. Zertarako begi handiak? Ondo ikusteko. Tira, baina, hain handiak? Ilunpetan ondo ikusteko. Sakonera handietan, 200 metro ingurura, argia nekez heltzen da, eta bertan bisigu-erregina gai da besteak beste arrain txikiagoak, krustazeoak edota txipiroi txikiak harrapatzeko, baita harrapakari handiagoengandik ihes egiteko ere, edo saiatzeko bederen. Eta agian harrapari hauen aurrean oharkabean igarotzeko, nahiz bestelako abantailak lortzen dituztelako, espezie hau taldekoia da, sarda handitan elkartzen dena.
Irudikatu, beraz, itsaspeko inguru ilun, hotz eta malkartsua. Gure kostaldeko itsasoko ura kenduko bagenu, aurrez aurre lautada bat izango genuke, eta bat-batean, amildegia, sakonera handietara erortzen dena. Bada, amildegi horretan bizi da bisigu-erregina, “ezponda kontinental” modura ezagutzen den horretan, eta horren aurreko plataforma kontinentalaren hegian. Euskaldunen mendizaletasunarekin bat egiten duen arrain honek, Asturiasko mendiak ere gustuko ditu. Bertan bada Cachucho deituriko mendi bat, 4.500 metroko altuera duena. Mendizalea zara, eta ez duzu ezagutzen? Ba hau Europako Mendietako tontor guztiak baino altuagoa da, eta kostaldetik 60 kilometrora baino ez dago! Hori bai, urpean. Haren inguruan harrapatzen zela-eta, asturiarrek bisigu-arraina mendi honen izenarekin ezagutu izan dute XX. mende hasieratik.
Garai batean gure portuetan balio txikia zuen arraina zen, batez ere arrantzaleek eta haien ingurukoek jaten zuten horietakoa. Gaur egun ordea, gero eta garestiagoa eta preziatuagoa bilakatzen ari da. Hortaz, kontuz ibili beharko dugu, arrain hau gehiegi ezagutzera emango balitz, eta denbora-tarte laburrean ale handi asko arrantzatuz gero, ez baikenioke populazioari bizirauteko paradarik emango. Bisigu-erregin gazteak lehen urtean zehar azkar hazten badira ere, behin heldu bilakatzean, haien hazkuntza oso motela bihurtzen da, hein batean bizilekutzat duten ur-eremu hotzaren eraginez. Pentsa, inoiz 60 urtetik gorako aleak topatu izan dira! Orain arte hondoko tretzarekin, alez ale, amuz arrantzatu da, arrantza-arte hautakorrenetako baten bidez. Horrela izaten jarraitu dezan, eman diezaiogun duen balioa, ahal dugun heinean dastatuz, baina pasa gabe, gertuko ahaide duen bisiguaren gainbehera bera pairatu ez dezan.
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]
Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]
2016an ikusi omen zuten lehen aldiz Herrialde Katalanetan. Bi urte geroago, 2018an alegia, Xanti Pagola eta Imanol Zabalegui entomologoek Gipuzkoan azaldu zela jakitera eman zuten. Eta euskaraz izendatu ere bai! Urte batzuk pasa dira eta ez dut esango gure artean ikusteaz ohitu... [+]
Asko hitz egiten da basoaz azken aldian. Basoak berreskuratzeaz, basoak sortzeaz eta basoaren hedadura zabaltzeaz entzungo duzu sarri. Eta ekintza ona izan daiteke zalantzarik gabe, ekosistema moduan duen balioa handia delako. Baina, basoari jartzen diogun atentzio eta indar... [+]
Antzinako greziar eta erromatarrek izaki mitologikotzat zituzten animalia hauek, itsas hondoan jaio eta hazi ostean, lehorreko zaldien tamainara heltzean, Neptunoren gurditik tiratuko omen zuten. Urrutian ikusten omen zituzten, olatu tontorretan jauzika.
Badoaz basoak kolorez aldatzen, haizea hozten eta egunak mozten. Badator negua, eta lur lehorrean ageri da; baita itsasoan ere. Animalia migratzaileak hasi dira hegoalderanzko bidean, eta zerutik kurriloak hegan pasatzen diren bitartean, itsasotik zerea doa, ur epelagotara... [+]
Sardina bat... bi sardina... topatu ziren...
Atlantikoan, Mediterraneoan, Indikoan, Pazifikoan… Gauez bada, 25-55 metroko sakoneran; egunez sakonago, 100 metrorainokoan, harrapariengandik babesteko.
Ürx’aphal bat badügü
herrian trixterik,
Nigarrez ari düzü
kaloian barnetik,
Bere lagün maitiaz
beit’izan ützirik:
Kuntsola ezazie,
ziek adixkidik.
Atal honetan behin baino gehiagotan aipatu izan dugu izaki txikien munduan (gurean bezalaxe) itxurak okerrera eramaten gaituela, sarritan. Eta gaur dakarkigun laguna horren adibide garbia da, animalia gutxi izango baita Lurrean itxura ahulagoa edo kalteberagoa duenik. Horrez... [+]
Bi argazki aterako dizkiogu gure memoriari: batak Nafarroako Bardeetara eramango gaitu. Bertan, hautsez beteriko pista baten aldamenean, belar luzez osaturiko zelaitxo bat aurkituko dugu. Argazkiak erakutsiko du herpetologo gazte bat bertan barneratzen: begiak erne, zer ikusiko... [+]
Aurtengo udan ez dugu gure hondartzetan marmoka gehiegirik ikusi. Baina ehunka pertsona izan dira Kantauriko postuetan artatuak, Galiziatik Euskal Herrira. Marmokak? Ez. Karabela portugaldarrak orduan? Ezta ere. Oraingoan, arrain baten eztenak izan dira ur-ertzean hankutsik... [+]
Naturazaleren batek galdera hori irakurri eta pentsatuko zuen seguruenik: “Galdetzea ere! Ez dute zerikusirik!” Egia da, bai, behin ezagututa erraz desberdintzen direla oreina eta orkatza. Baina batzuentzat ez da erraza mendian halako animalia ikusi eta ziurtasunez... [+]
A ze fauna! atalaren lehen denboraldian, olatuz-olatu hainbat itsas izaki aurkeztu dizkizuet txoko honen traineruko kareletik. Ordea, bigarren denboraldiko nire lehen artikulua lagun bati gorazarre egin eta bere lanaren garrantzia azpimarratzeko erabili nahi dut:... [+]
Hegazti buruhandia dugu hau, baina ez egoskorra delako, baizik eta fisikoki buru handia duelako. Horregatik da ezaguna hegazti hau, euskaraz erabiltzen diren izen askok bere begi eta buru handiari egiten diote erreferentzia: buruhandi, txorihandi, begihandi, ahohandi…... [+]