Sei esku –eta ez nolanahikoak– elkartu dira Ni ez naiz Mikel Laboa (Elkar) komikia gauzatzeko: Harkaitz Cano, Unai Iturriaga eta Joseba Larratxe. Lauzpabost urteko lanaren emaitza aurtengo azaroan aurkeztu dute eta hasieratik deituko du irakurlearen arreta, izan ere, istorioaren lehenbiziko orrialdeak western baten moduan kontatuta daude.

Irudiei dagokienez, hiruzpalau Laboa desberdin agertzen dira liburuan, artistaren garai desberdinei egokituta. Haiekin batera, Antigua auzoko abeslariak izan zituen bidelagunak: Ez Dok Amairu, Jose Luis Zumeta... Transmisio kulturalerako baliagarria den komiki baten bila bazabiltza, aukera ona da honako hau.

Dagoeneko gure musikaren klasikotzat jo behar dugun artista batetik, komikiaren klasiko batera: Art Spiegelmanek 1991n argitaratu zuen Maus, eta Julen Gabiriak itzulita, euskaraz irakurtzeko aukera daukagu orain, Astiberri argitaletxe nekaezinak publikatuta. Bi istorio paralelo kontatzen ditu komikiak: Spiegelmanek bere aitarekin daukan harremana, batetik; eta aitak nazien kontzentrazio-esparru batean bizi izandakoak, bestetik.

II. Mundu Gerrako basakeriak kontatzeko modu originala aukeratu zuen Spiegelmanek: pertsonaia guztiak giza-itxurako animaliak balira bezala irudikatzea. Juduak sagu gisa agertzen zaizkigu obra honetan; alemaniarrak berriz, katu gisa; poloniarrak txerriak dira; frantziarrak igelak; britainiarrak arrainak... eta abar. Baliabide horrekin, Holokaustoa gauzatu ahal izateko ezinbestekoa izan zen desindibidualizazioa islatzen asmatu zuen Spiegelmanek, bide batez komikia genero autonomo gisa aldarrikatuz, berezkoak dituen konbentzio grafikoei muzin egin gabe historiarik lazgarrienak kontatzeko gai dela erakutsi baitzuen.

Konfinamendu garaian, autoezagutza-ariketa gisa hasi zen Usue Egia egunean bost orduz marrazten, lan hori publikatzeko asmo berezirik gabe. Baina lan horiek forma konkretuagoa hartzen joan ziren eta Ura leporaino (Denonartean) komikia izaten bukatu dute, Durangoko Sor(tzaileen)leku bekaren laguntzarekin.

Konfinamendu garaian eta deskonfinamenduan sortua izan arren, honakoa ez da pandemiari buruzko komikia: geldialdi hark eragindakoaren bidez, 30 urte inguruko emakume baten bizipenak aurkituko ditu irakurleak, erreferentzia kultural ugarik zeharkatzen duten lan honetan. Frustrazioak, umorea eta fantasia, besteak beste Chavela Vargasen, Henry Purcellen edo Nacho Vegasen kantekin gatz-ozpinduta.

Komiki autofikzionatuen generoaz ari garenez, azken urteotan ildo hori jorratu duen autore italiar bat ere aipa dezakegu: Zerocalcare (Michele Rech). No sleep till Shengal (Farmazia Beltza) haren azken lana Italian argitaratu eta gutxira publikatu da euskaraz, Koldo Izagirreren itzulpenari esker. Baina oraingoan, euskaraz irakurri ahal izan dizkiogun beste komiki batzuetan ez bezala –Hondamuinean edo Armadiloaren igarkizuna, kasu–, protagonismoa ez du Zerok edukiko, Kurdistango herriak baizik.

2014an ISISen genozidiotik ihes egitea lortu zuten ezidiarrei buruzko kronika baita komiki hau, neurri batean egile beraren Kobane Calling-ekin lotura daukana. Infernuko zulotik atera bakarrik ez, ezerezaren erdian antolaketa sozial berri bat asmatzeko gai den herriari eman dio protagonismo osoa komikilari italiarrak, kontakizun gogor eta epikoa osatuz, eta hala ere umoreari eta hausnarketari ere tartea utziz.

Gai politikoekin jarraituz, EsCarolota ilustratzaile madrildarraren Holakoak dira gure hilekoak (Txalaparta) liburua ere ezin aipatu gabe utzi. Itziar Diez de Ultzurrun Sagalàk itzuli duen liburu honetan, zenbait lagunekin izandako elkarrizketak abiapuntu gisa hartuta, hilekoari buruzko bizipenak eta mota askotako ikuspuntuak jasotzen dira, umore handiz eta perspektiba feministarekin.

Liburuaren oinarrian dauden ahotsen ugaritasuna medio, gaia gorputz ugaritan eta askotariko esperientzien bidez islatzen da: zer gertatzen da hilekorik etortzen ez denean? Mundu guztiak modu berean bizi du? Oraindik ere gizartearentzat tabu samarra den gaiari naturaltasunez eta irreberentziaz heldu dio egileak.

Adur Larreak berriz, bertso zahar batean aurkitu zuen Lurbinttoko ohoinak (Elkar) komikia izaten bukatu duen historia: XVIII. Mendeko Konbentzio Gerra amaitu berri da eta galtzaile suertatu direnetako batzuek, beren herrietara itzultzean, panorama samingarria aurkitu dute: etxeak erreta edo okupatuta, haien lurrak besteen esku... Baina armak dauzkate. Eta badakite nola erabili.

Gure historiaren alderdi ez oso ezagun baten berri eman digu komikigile bizkaitar-lapurtarrak bere azkeneko obra honetan. Nola porrot bikoitz hori –guda-zelaikoa eta etxera itzuli ostekoa– jasan zuten zenbait soldadu ohi elkartu ziren mendeku-gosez. Frantziako errepublikak erabat kontrolatzen ez duen eremu batean, kasik gauero ekintzak egiten hasiko dira.

Bertsoak izan ditu abiapuntu, halaber, Ainara Azpiazu Adurizek Utzi azalari (Dobera) komikian. Baina kasu honetan, 2017ko Bertsolari Txalpelketa Nagusiko Irungo saioko kartzelakoan Maialen Lujanbiok kantatu zituenetatik abiatu da. Oso ezagunak egin ziren bertso haiek kantatu eta berehala, sekulako indarrez jarri zuelako Lujanbiok publikoa pertsona trans ez-bitar baten azalean.

Errima haietatik nobela grafiko hau: bertsoen protagonista Elene bihurtu da Azpiazuren komikian eta Iker izeneko mutil batekin pasatzen duen gaua da istorioaren abiapuntua. Komikigile hernaniarrak, gainera, Lujanbioren bertsoei beste zenbait osagai gehitu dizkie, trantsizioan dauden gorputzez eta bizitzez hausnartzeko aukera ematen digun lan honetan.

Laboaren bizitza western baten modura kontatzen hasten den komiki batekin hasi dugu artikulua. Zergatik ez bukatu fake-western batekin? Bruno Duhamelen Aztarna faltsuak (Harriet) komikiak Jake Johnson du protagonista. Hamabost urtez AEBetako mendebaleko ikuskizun batean Johnson Marshallaren rola jokatu du, baina lana serioegi hartzen bukatu du: turista baten aurrean bere arma atera zuen eta orain langabezian dago.

Dena galdu ondoren abiatzen duen bidaiaren kontakizun hau komikigile frantziar zailduaren azkenaurreko emaitza da. Baina haren orain arteko azken lana ere –Inoiz ez, bi albumetan banatua– eskura dauka irakurleak Durangon. Denak argitaratu dira Miel Angel Elustondok itzulita eta Harriet argitaletxearen konpromiso eskergaitza medio: euskal komikigintzan pisu espezifiko handia dauka editorial honek, bai bolumenari, bai kalitateari dagokionez.

Aurten, gainera, manga japoniarra euskaraz publikatzen hasi da argitaletxea. Ezin errepaso hau amaitu, beraz, Tomomi Usuiren Cube Arts gomendatu gabe: batxilergoko ikasle batek errealitate birtualeko joko bat testeatzen hasten denean abiatuko den abenturak, seguru harrapatuko dituela irakurle gazte eta ez hain gazteak.