Klimak lurraren ardatza lekualdatu du
Ipar eta hego poloen kokapena ez da estatikoa, ez aldaezina. Txinako Unibertsitateak egin berri duen ikerketa batek erakutsi du poloetako izotza urtzeak Lurreko ur masaren birbanaketa ekarri duela eta ondorioz, lurraren pisua lekualdatu denez, ardatza ekialdera mugitu dela. Poloetako izotza urtzeak ez du erabat azaltzen ardatzaren lekualdaketa, ordea: nekazaritzarako lurpeko ura kopuru izugarritan ponpatzeak ere izan du bere eragina.
Ipar Amerikako AGU erakundearen aldizkaria den Geophysical Research Letters aldizkariak argitaratu du ikerketa . Bertan azaltzen denez, ipar eta hego poloen kokapena ez da estatikoa, ez aldaezina. Lurraren ardatza, edo zehatzago izateko marra ikusezin hori ateratzen den lurgaina, beti dago mugimenduan, zientzialariek erabat ulertzen ez duten prozesuen ondorioz. Lurra planetan ura banatzen den moduak badu bere eragina mugimendu honetan. Ikerketa hau Txinako unibertsitateak sustatu du, uraren eta mugimendu polarraren arteko harremana aztertzeko.
"Lurra berotzeak eragin zuen 1990ean glaziarrak azkarrago urtzea eta ondorioz behar beste ur birbanatu zen, poloetako desplazamendua norabidez aldatzeko, ekialderantz" adierazi du Shanshan Deng Txinako ikerlariak, zeina den Geophysical Research Letters-ek argitaratu duen ikerketaren egileetako bat.
"Lurra ziba bailitzan biratzen da ardatzaren inguruan" azaldu du Vincent Humphrey Zuricheko zientzialariak. Zibaren pisua mugitzen bada, ziba makurtzen hasiko litzateke, bere biraketa ardatza aldatu ahala. Gauza bera gertatzen zaio Lurrari, bere pisua eremu batetik bestera aldatzen denean.
Zerk eragiten du poloen mugimendua?
Ikertzaileek ikusi dute Ipar Poloan egon diren azken mugimenduak hainbat faktorek eragin dituztela. Horietako bat da, Lurreko ura pilatzerakoan egondako aldaketak: Lurreko ur guztia, glaziarretan izoztutakoa eta kontinenteen azpiko lurpean pilatutakoa barne, galtzen ari da urtzen doalako eta urpeko ura ponpatzen delako.
Ikerketa hau egin dutenek uste dute ur galera honek ekarri duela azken bi hamarkadatan poloen kokapen aldaketa. Eta 1990eko hamarkadan izan ziren aldaketak ere honi lotuta al zeuden jakin nahi izan dute. Izan ere, 1995ean poloen desplazamendua aldatu egin zen hegotik ekialdera. 1995etik 2020ra azkartu egin da poloen desplazamendua, 17 aldiz azkarragoa izan baita 1981etik 1995era izan zuena baino.
Glaziarrak galtzearen eta nekazaritzarako ura ponpatzearen ondorio
Suxia Liu hidrologoa da Txinako Unibertsitatean, eta ikerketa honen beste egileetako bat ere bada. Ondorioetako bat izan da poloetako uraren galera izan dela poloen mugimendua eragin duen faktore nagusia.
Baina poloen urtzeak bakarrik ez du eragin ardatzaren desplazamendua: poloetatik kanpoko zonaldeetan ura pilatzeak ere badu bere eragina, adibidez, nekazaritzarako lurpeko ura modu jasangaitzean ponpatzeak. Humphrey-ren ikerketek erakutsi dute ur masan aldaketa handiak izan direla Kalifornia, Texas iparraldean, Beijingen eta India iparraldean, eta horietan denetan nekazaritzarako ur kantitate handiak ponpatzen dituzte lurpetik.
Zer ondorio ditu bizitzan?
Humphrey-k zera adierazi du: "Ikus dezakegu ur masaren aldaketak zein indar duen, Lurraren ardatza aldatzeko bestekoa". Baina ardatzaren aldaketa hau ez dela eguneroko bizitzan eragiteko bestekoa azaldu du. Egunaren iraupena aldatu dezake, baina milisegundotan baino ez.
Aurtengo urtarrila 1850. urteaz geroztik beroena izan dugu. Gainera, aurreko hilabeteen joera mantentzen du, azken hemeretzi hilabeteen artean, hemezortzigarrena da bero erregistroak apurtzen.
Nature Medicine aldizkarian publikatutako artikuluaren arabera, berotegi efektuaren ondorioz handiagoa izango da beroak eragindako heriotzen igoera hotzak eragiten duen heriotza jaitsiera baino. Gainera, beroarekiko egokitze onenak ere ez luke arazoa guztiz konponduko.
Igande arratsaldean Greenpeace-ko 30 kide inguruk Urdaibaiko proiektuaren kontrako ekintza burutu dute Bilboko Guggenheim museoan. Hamar landare eta animalia-espezie errepresentatu dituzte.
Munduko landa eremu periferikoetan 4 milioi kilometro koadro laborantza lur abandonatu dira azken 75 urteotan. Orain arte arrazoi ekonomikoengatik uzten baldin baziren nagusiki, gerora, klima aldaketak ere horretara bideratuko ditu geroz eta gehiago. Bioaniztasuna babesteko xede... [+]
AEBetako Ozeanoko eta Atmosferako Administrazio Nazionalaren (NOAA) ikerketaren emaitza zabaldu du Nature Climate Change aldizkariak: bereganatzen zuen karbono dioxido eta metano kopurua baino gehiago isurtzen du orain tundrak.
-(1).jpg)
Brasilen suteek 30,86 milioi hektarea baso eta eremu natural suntsitu zituzten iaz, Italia osoaren azalera baino gehiago. Suteek %79ko igoera izan zuten 2023arekin alderatuta, Fire Monitorren ikerketa batek agerian utzi duenez.
Inor ez ala denok. Klima larrialdia inork ez pairatzeko aldaketak bideratu ezean, behintzat guztiek pairatu dezagula. Zuk –irakurle–, nik –Jenofa–, haiek –pobreak– eta haiek –aberatsak–. Satisfaziorik ez zidaten eragin Los... [+]
Hodeiak murrizten ari dira eta horrek eragin nabarmena du klima-aldaketan, NASAko ikertzaile-talde batek ondorioztatu duenez. Terra satelitearen datuak aztertuta, ikusi dute azken 20 urteetan, pixkanaka, baina etengabe, murriztu dela hodeien estaldura. Amerikako Batasun... [+]
Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]
Elur faltak eski estazio ugari kinka txarrean jarri ditu, klima larrialdiaren ondorioz. Baina paisaiari eta naturari ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko batzuen logikak hor jarraitzen du, eta goi mendietan musika festibal erraldoi eta garestiak antolatzea da azken... [+]
220km/h baino abiadura handiagoko haize-boladek astindu dute Frantziako kolonia den Mayotte uhartea. Funtsezko azpiegiturak suntsitu, eta irlaren zati handi bat inkomunikaturik utzi du; biktimen zenbaketa zaildu du horrek. “Premiazko neurriak” hartuko dituela iragarri... [+]
Plastiko kutsadurari konponbide bat adosteko goi-bilera zikloa bukatu berri dute, Hego Koreako Busan hirian iragandako bosgarren gailurrean ere porrot eginda: hitzarmenik adostea ez dute lortu, nagusiki plastiko esportatzaile handiek negoziaketak oztopatu dituztelako. Bitartean,... [+]
Bilboko Zirika! herri gunean eginen dute banaketa, ostiralean 19:00etan. Fanzine bidez eta sare sozialetan zabalduko dituzte partehartzaileen testuak, eta irabazlearena argitaratuko du ARGIAk.
Azken hamar urteetan turismoak eragindako CO2 isurketen emendioa ekonomia orokorrarena baino bi aldiz handiagoa izan da. Nature Communications aldizkari zientifikoak abenduaren 10ean plazaratu ikerketaren emaitzak dira.
Hizkuntza matematikoa ondo ulertu eta interpretatzeak badu garrantzia ikasketa prozesuan; horixe esan ohi diegu guk geure ikasleei, bederen. Matematiken lengoaia unibertsala da, eta oro har, interpretaziorako errore marjina txikia izan ohi da. Nekez marraztuko genuke hiruki bat... [+]