Klima larrialdiaren aurrean Pirinioak lurralde “erresiliente” bihurtzeko plana diseinatu dute
Pirinoetako Lan Elkarteak egindako ikerlan baten arabera, mendikateko glaziarren erdia galdu da 1983tik, tenperaturaren batez bestekoa 1,6 gradu beroagoa da eta duela hamarkada batzuk baino %8 euri gutxiago egiten du orain. Datu kezkagarri horien aurrean, Klima Aldaketaren Pirinioetako Estrategia diseinatu dute, lurralde "erresiliente" bihurtzeko.
Zenbait lurraldetan klima larrialdia gehiago nabaritzen ari direla gauza jakina da. Pirinioak, Europa hegoaldeko mendikate zabal eta naturaz aberatsenetakoa, ez daude inertzia horretatik salbu, eta horren erakusgarri da ostegun honetan Bilbon Pirinioetako Lan Elkarteak (PLE) aurkeztu duen txostena. Elkarte horretan daude, besteak beste, Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua eta Akitania Berria eskualdea, eta ikerturiko eremuak Euskal Herriaren zati handi bat hartzen du, Erronkaritik ia Enkarterrietaraino.
Pirinioetako Klima Aldaketaren Behategiak egina, Adapyr izeneko proiektuaren barruan, bi urtez ikertu dituzte mendikateko hainbat eta hainbat ezaugarri, karbono emisioen eta habitat zein biodibertsitate galeraren ondorioz gizakiok eragin ditugun aldaketak neurtu asmoz.
1983tik Pirinioetako glaziarren erdia galdu egin da dagoeneko, eta 20 baino ez dira geratzen "oso egoera zaurgarrian". Esaterako, Anetoko glaziarrak azaleraren erdia galdu du 30 urtetan. Gainera, tenperaturaren batez bestekoa 1,6 gradu igo da 1959-2020 arteko epean, euri kopurua %8 gutxitu da, eta "uda" hilabete batez luzatu.
Horrela jarraituz gero, 2050 urtean elurraren sakontasuna erdira jaitsiko litzateke 1.800 metrotik gorako garaieran
Proiekzio batzuk ere egin dituzte. Horrela jarraituz gero, 2050 urtean elurraren sakontasuna erdira jaitsiko litzateke 1.800 metrotik gorako garaieran; zohikaztegiek –oso habitat bereziak milaka urtetan sortuak izan direlako– CO2a harrapatu beharrean isuri egingo lukete; ur-emariak gutxitu egingo lirateke; eta biodibertsitate galera handia espero da.
Gaur egun Pirinioen %59 basoek osatzen dutela dio txostenak –basoak baino mono-landaketak direnak kontuan hartzen badira, beti ere–. Hain justu, beste ikerketa baten arabera, arbola espezie batzuk zabaltzen ari dira goi mendietan, pinuak kasu, tenperatura igoeraren eta larreen esplotazioa gutxitzearen ondorioz garaiera altuagoan hazten ari direlako. Baina ikerlariek ohartarazi dute baso horiek CO2a harrapatzeko duten gaitasuna ahultzen ari dela.
Lurralde "erresilientea"
Nolanahi ere, datu kezkagarri horien aurrean, bestelako lurralde eredu bat sortzeko plana diseinatu dute, EPiCC izenekoa: Ekintza klimatikoan lankidetzan aritzeko estrategia bat deitu diote. Plan hori Europan "bakarra" dela azaldu dute eta hainbat irizpide jasotzen ditu, Pirinioak 2050 urterako lurralde "erresiliente" bihurtu daitezen.
Ikuspegi "sistemikoaren" bidez lortu daiteke ahaleginak modu inklusibo batean biltzea gako izan daitezkeen eremuetan, planaren egileen arabera
Zehazki, bost "sistema" definitu dituzte: klima; mendiari egokitutako ekonomia; natur ekosistemak erresilienteak; lurraldea eta bertako biztanleak; eta lankidetza bidezko gobernantza. Ikuspegi "sistemiko" horren bidez lortu daiteke ahaleginak biltzea modu inklusibo batean gako izan daitezkeen eremuetan, planaren egileen arabera.
Erronka batzuk ere jarri dituzte bide horretan, eta horiei nola aurre egin daitekeen azaldu: biodibertsiate galeraren aurrean, egungo inpaktuen ezagutza hobetu eta espezie zaurgarrienak babestu; eskaintza turistiko jasangarriagoa bultzatu, estazionalizazioa saihesteko eta tokiko ekoizpena kontuan hartzeko; eremu urbanoetan efizientzia energetikoa hobetu; lurraldeetako eragileekin elkarrizketak sustatu...
Hori guztia aurrera eramateko hainbat aholkularitza eta jarraipen batzorde sortu dituzte jadanik, eta Europar Batasuneko Life finantza tresnaren diru-laguntza eskatu dute.
Ez da lehen aldia Pirinioak bestelako eredu ekonomiko jasangarriago baterako erreferentzia direna. Nafarroan, Pirinioetako Planaren barruan sorturiko Pirinioetako Mahaiaren Ekintzailetza Lantaldeak hainbat ekimen bultzatu ditu Nafar Pirinioak ekintzailetza eraldatzailearen "ekosistema" izan daitezen.
Aurreko urte bukaeran Elizondoko zahar-etxearen kudeaketa publifikatzeko jauzia eman zuen Baztango Udalak, eta geroztik, haren esku gelditu da egoitzaren antolaketa. Eskualdaketa horrekin batera, elikaduraren alorrean eraldaketa sustatzea izan da udalaren erabakietako bat... [+]
Bolada harroan da. Ondo harroan. Etxe ondoraino etorri zaizkigu bere arboladiak, ahuakatediak. Ahuakatea gero eta sukalde gehiagotan ikusiko duzu eta osasuntsua dela entzungo duzu barra-barra. Bere izenak dioen bezala, Persea americana, Ameriketatik dator, zehazki Mesoamerika... [+]
Zer behar du momentu honetan gure gorputzak? Kontzientzia hartu, gure ongizatean denborak, atsedenak, mugimenduak eta garaiko elikadurak duten eraginaz. Gure ingurune naturalak, jakintzaz ematen dizkigu urtean zehar behar ditugun elikagaiak eta, hala, elikagai freskoak,... [+]
Ordura arte Nafarroako Gobernuak 477 milioi euro ordaindu beharko dizkio Abertis konpainiari, 2023an honek erosi baitzuen Autobidearen ustiaketaren emakida 110 milioi eurorengatik. Itzalpeko ordainketek urtero modu gogorrean baldintzatzen dituzte Nafarroako Gobernuaren... [+]
Hori da ikerketa berri batek ondorioztatu duena, baldin eta betetzen badira gaur egun berotzearen handitzeari buruz dauden aurreikuspenak. Eta NBEren arabera, mende amaierarako tenperaturak 3 graduko igoera izango du XX. mende hasierarekin konparatuta.
"Irudia zuritzeko" estrategiak erabiltzen dituzte energia arloko enpresa nagusiek. Ekintza positiboak azpimarratu eta inpaktu negatiboa "estaltzen" dutela ondorioztatu du ikerketan parte hartu duen EHUko doktoregai Goizeder Blancok.
Mundu mailan erregistratutako urterik beroena izan zen, eta Europako bigarren beroena, ISGlobalek egindako azterlanaren arabera. Europa hegoaldeko estatuak dira heriotza-tasa handienak dituztenak. Parisko Akordioan zehaztutako helburuak ez dira betetzen ari.
Berrerarabili, zaharberritu, konpondu, eraldatu… Behar duguna baina gehiagorekin bizi garelako agian…
Gutxienez 10.000 hektarea kiskali dira Atenasetik gertu, eta dozenaka etxe eta enpresa kiskali dira, EFEk jaso duenez. Greziako Gobernuak suteei aurre egiteko laguntza eskatu dio Europar Batasunari.
Odei Etxeberri Bimboire, Gorka Roca Torre eta beraien seme Oihan eta Miru buruaskiak dira elikaduran. Horretarako, aztertu behar izan dute gorputzak zer elikagai eta zein kopurutan behar dituen; horiek zein janaritan dauden; urtaro bakoitzean horiek denak eskuratzeko zer landu... [+]
Haize-erroten eta eguzki-plaken ezarpen zabalarekin kezkatuta, populazioa "espekulazio energetiko" gisa kalifikatzen duen joera bati aurre egiten ari da.