"Azken urteetan izan dira fenomeno meterologiko batzuk uztan anitz eragin dutenak. Azken urteetan lehorte edo klima aldaketaren bilakaera honekin, ia-ia dependiente bihurtu gara ureztapen sistemak izatearekiko, esaterako lekaleen ekoizpenerako. Duela urte batzuk udan bakarrik erabiltzen ziren ureztapen sistema hauek eta iaz, neguan bertan eta udaberrian ureztatu behar izan ziren, bestela landareak ez ziren haziko. Horren ondorio dira urtegiak zein maila baxuetan egon ziren uztailerako. Bai, ikaragarrizko dependentzia sortzen ari da ureztapen sistemekiko eta zalantzan jartzen ea eredua aldatu beharko genukeen. Esate baterako, hasi gara pentsatzen beste barietate batzuetara jo beharko dela, edo ezingo ditugula hektareako 5.000 kilo bildu. Hori errealitate bat da". Hazialdeko kooperatibako langile gaztea den Leire Lizarretaren hitzak dira, Egonarria saioan Eli Pagolaren galderei erantzunez jaulkitakoak.

Joan den uzta "arras arraroa" izan zela ere azaldu du: "Ekainean ikaragarrizko ekaitzak izan ziren, eta kazkabarra egin zuen. Horrek gogor eragin zuen, batetik, uzta asko galdu zelako eta bestetik, atera zen uzta horretan onddo ugari izan zirelako, haziak ilun zeudelako... Honek guztiak elikagai katean eragina du: okinek azaldu beharko diete kontsumitzaileei aurten zergatik den irina ilunxeagoa... Produktu hauek ez dira uniformeak, ez dira estandar batzuetan sartzen, zergatik? Beste arrazoi hauek guztiak gainean daramatzagulako".

Ba al dira zereal barietate erresilienteago batzuk ur eskasiaren aurrean?

Eli Pagolak luzatu dio barietate berriei buruzko galdera, eta Lizarretak justu barietate zaharretan aurkitu du erantzuna: "Badugu susmoa badirela antzinagoko barietate batzuk agian lurzoruan sustraiak sakonago botatzen dituztenak eta ura hobeki xurgatzen ahal dutenak". Hazialdeko kooperatibak Biolur elkartearekin eta Biharko Lurraren Elkartearekin (BLE) hasi duen proiektua azaldu du. Okintzarako garai batean Euskal Herrian ereiten ziren gari barietateak berreskuratzea da honen helburua: "Iraultza Berdea baino lehenagoko barietateak izanik, glutena ez dute hain garatua eta ondorioz, osasunarentzako hobeak izan daitezke; hainbat iturritatik informazio hori jaso dugu. Bestetik, iruditzen zaigu datozen klima baldintzetara hobeki egokituko direla, lurraldekoak direlako eta dagoeneko izan dutelako hautapen natural bat".

Hemen ikusentzun daiteke elkarrizketa osorik:

Hazialdeko: merkatu globalean kotizatzen duten zerealei alternatiba

Klima larrialdiaren gaia jorratzeaz gain, oso gai interesgarriak ekarri ditu Lizarretak. Zerealak merkatu globalean mugitzen direla azaldu du: "Prezioak munduko lonjetan jartzen dira, burtsan kotizatzen du eta prezio justuen tira-bira horretan jokatzeko aukera mugatua dago. Horrek nekazariari bere askatasun eta autonomia arras mugatua uzten dio eta mundu global honetan zerealak dira inportatu eta esportatzen diren lehengai garrantzitsuenetakoak".

Herritarrok gure eguneroko ogiaz dugun ezagutza eskasa agerian jartzen duen galdera soil hau egin digu: "Denok jaten dugu ogia. Baina jaten dugun ogi horren irina nongoa da?". "Ideiarik ere ez", aitortu du Pagola aurkezleak. Lizarretaren eranzuna: "Ba posible da Kanadatik ekarria izatea, Egiptotik edo dena delakotik. Nahi horretatik ere sortzen da Hazialdeko, batetik, birkokatzeko edo kontsumoa eta ekoizpena hurbiltzeko".

Zergatik Hazialdeko?

Lizarretak arrazoi gehiago eman ditu duela 5 urte Nafarroa hegoaldeko zereal, bazka eta lekale ekoizle ekologikoek Hazialdeko sortu izateko: ekoizleei autonomia handiagoa ematea, hobe ordainduak izatea, eta  "labore estentsiboak giza kontsumorako izan daitezen. Izan ere, gaur egun Nafarroan ekoizten den zereal eta labore estentsibo hauen %60-75 artean animalien elikadurarako da: pentsuetarako, bazketarako...". Egun 15 ekoizlek osatzen dute kooperatiba.

Azaldu du zerealak eta lekaleak lantzeak makina handi eta garestiak eskatzen dituela: "Ez zara hasiko 50 tonelada gari eskuz bahetzen! Ikaragarrizko inbertsioak dira, horrelako makinek dirutza balio dute eta norberak ezin du halakorik planteatu. Ekoizpena biltzen duzunetik hainbat fase pasatu behar ditu: lehenbizi garbitu, lekaleen kasuan izoztu egin behar dira xomorroak ez ateratzeko, ontziratu... Hori guztia bakarka egitea, bolumen handi horietan, ia ezinezkoa da. Kooperatibek zituzten azpiegitura horiek guztiak eta ez zegoen aukerarik prozesu guztia ekologikoan egiteko. Hazialdekok joko-eremu bat ematen du, zerbitzu bat, gure ekoizpen ekologikoak hautatu, izoztu eta ontziratzeko. Eta taldean makinaria hori pixkanaka lortzeko eta auzolanean egiteko ontziratzea, saskiratzea...".

Hazialdekoz gehiago jakiteko, Garazi Zabaletaren artikulua gomendatzen dugu: Nafarroako zereal, bazka eta lekale ekoizle ekologikoak bat eginik.