Klima aldaketaren arkakusoak
Bero saparekin lurreko arkakusoak harrotu egiten dira; aurtengo uda honekin ezin alaiago dabiltza, ugaldu eta ugaldu, salto eta salto batetik bestera. Txiki-txikiak izanagatik, 5 mm baino txikiagoak dira; bista ona baduzu, laster antzemango dituzu baratzean. Berak ikusten ez badituzu ere, nabarmena da nondik pasatu diren: landareen hostoak zulo txiki borobilez josita ageriko dira.
Lurreko arkakusoei “kakalardo arkakusoak” ere esaten zaie. Lurreko arkakusoak dira, bere ustez nahiko berorik ez denean edo euria egiten duenean lurrean ezkutatzen direlako. Kakalardo arkakusoak, Alticini tribukoak direlako; hau da, beste kakalardoen antza dute elitro gogorretan eta azpiko hegoetan, baina arkakusoek dituzten atzeko hanken parekoak dituzte. Beraz, hegan egin dezakete, eta baita jauzi izugarriak ere. Espeziearen arabera, 1,5 eta 5 mm artekoak dira. Tamaina eta kolore desberdinetakoak daude, baina denek dituzte jauzi egiteko atzeko hankak oso garatuak, antena luzeak gustuko jakiak topatzeko eta hegan egiteko elitro eta hegoak. Arkakuso espezie bakoitzak bere landare ostalaria du, eta huraxe da bere jaki gozoa. Badaude patatarena (Solanum tuberosum), betarrabarena edo erremolatxarena (bazka-erremolatxarena Beta vulgaris subsp. vulgaris var. conditiva eta erremolatxa gorriarena Beta vulgaris subsp. vulgaris var. crassa), koltzarena (Brassica napus var. oleifera) eta abar, baina geurean ezagunena aza jendearen (Brassica oleracea barietateak) arkakusoa da; “gurutzedunen arkakusoa” ere esaten zaio, azatarren familiarena, alegia. Izena hauxe du: Phyllotreta nemorum. Bizkar ilunaren gainean marra hori deigarriak ditu, eta 3-4 mm luze da.
Orain negu osorako landatzen direnean erasotzen dio, hotza etorri artean, azaren familiari, bai burua egiten dutenei eta bai lorea egiten dutenei (azalorea, brokolia, erromaneskua…). Hostoetan kosk egin eta zulotxo borobilak egiten ditu. Erasoaren ondorioz, hostoak ihartu egin daitezke, eta landarea ahuldu egingo da, ez da behar bezala haziko eta kaskarragoa izango da; uzta urrituko da eta landareak itxura txarra izango du.
Nola aurre egin arkakusoei? Bioaniztasuna sustatu: jarri hesiak (hegaztientzat eta trikuentzat), urmaelak (batrakioak erakartzeko), harri pilak (narrastiak) eta abar. Lurra eta ingurua heze eduki; gogoratu, berozale amorratuak dira. Azatarren inguruan, landatu uraza (Lactuca sativa), isats arrunta (Citysus scoparius), tagetesa (Tagetes patula), kosmosa (Cosmos spp.) eta erromeroa (Rosmarinus officinalis). Busti asentsio-belarraren urarekin (Artemisia absinthium). 2 mm baino begi txikiagoa duen sarea ere jar daiteke.
Dagoeneko baratzean badabil, uxatzeko aza hostoen minda edo purina prestatu: plastikozko ontzi batean jarri 10 litro uretan 3 kilo aza hosto; estali aire asko hartzeko moduan; nahasi egunero indarrez, aparrik sortzen ez den arte; iragazi, erantsi litroko 5 litro ur eta busti landareak, baita azpiko lurra ere, 3 egunero.
Arkakuso honetara ohitzen ahal gara; gero eta bero gehiago, orduan eta lurreko arkakuso gehiago. Klima aldaketaren izurriteak.
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]
Sudurrak egia dio. Zaila da sudurra engainatzea. Usaimena saihestea ezinezkoa da. Sudurretik garunerako lotura bidearen ikerketa zirraragarria, liluragarria, zoragarria da makina bat ikerlarirentzat. Usainaren eta memoriaren arteko zubia azkarrena ez bada, bizkorrenetakoa bai... [+]
Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]
Oporlekuekin soilik lotuko dituzte askok Balear Uharteak, baina agroekologiaren eta kontsumoaren bueltan mugimendu bizia dute Mallorca irlan: Associació de Varietats Locals de Mallorca (tokiko hazi barietateen elkartea) da horren adibide. Abenduaren hasieran, elkarte... [+]
Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]
Kolore morez margotu dut urteko lehen hilabetea, sormena, irudimena, jakintza eta espiritualitatearen kolorez.
Lagun txiletar batek bere herriko istorio bat kontatu dit, eta ahoa bete inplante utzi nau. Han “quintral” esaten dioten landare batena da, Tristerix corimbosus. Txile eta Argentina hegoaldeko baso epeletan bizi da, eta gure lurralde epeletan hazten den mihuraren... [+]
Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]
-(1).jpg)
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.