Keak ematen du usain berezi bat. Seguru asko kontserbatzeko teknika bat izango zen jakiak ketzea. Keak atzera ere eragiten du. Garai batean suaren epelean kea hutsala izango zen. Kearen usaina, hutsaltasun hori, gaur egun eraman ezina zaigu eta arropan eransten den kiratsa areago. Garai hartan jakiak ketu egiten ziren iraun zezaten. Gazta sasoi batean egiten zen, beste batean txerria hiltzen, arrainak beste sasoi batean. Elikagai horiek urte guztian eskuera izateko aukera ematen zuen ketzeak. Lehortu egiten du keak eta usteldurak eragotzi, baita intsektuak uxatu ere. Gaur egun ez dugu keztatze horren beharrik jakien kontserbatzeko; baina ke gustu horrekiko menpekotasuna oinordetzan jasoa du gure ahosabaiak. Tamainan ketutako edozein jakik ahogozamena dakargu ahosabaia eta sudur-mintza bat egiten diren eztarri muturrera.
Sudur-mintza bera ere oroimenak berritzeko tresna ezin hobea da. Kearen dastak ahosabaia zirikatuko du, baina usainek burua hankaz gora jar dezakete, erotzeraino. Nori ez zaio gertatu: usain bat aditu eta lelotuta, adurra dariola bezala gelditu, usain horren iturria ezin asmaturik. Usainak dira gure bizitzako istorioetako sarrailen giltza. Beraiek garamatzate azkarren gure gertakizunen biltegira. Edo bizitzako pasadizo nabarmen bakoitzak usain bat du?
Ezagutzen dut bere usain garrantzitsuena kanelarena (Cinnamomum verum) duen jendea. Amonak prestatzen zuen arroz-esneak barruan zeraman kanela zotzarena eta gainazalean zuen kanela hautsarena. Nork ez du arnasa sakon hartu orbel berriaren lurrinarekin topatu denean? Zuhaitz arte ospel samar batera hurbildu eta onddo usain heze barnekorrak ez al du onddoarenak berak baino gehiago asetzen? Ni behinik behin bai!
Badut nik pituitariak adi-adi erne jartzen dizkidan lurrin bitxi bat. Gazte denboratako usain bat da. Beste mende batean gazte hausle edo bide berrien urratzaile sentitzen ziren askok, bereziki hippyek, lurrin berezi bat zeramaten kokospean. Kopla handirik gabe ederki zipriztintzen zuten lepamagaletik belarri azpirainokoa. Eta nonahi nabarmentzen ziren. Patxuli (Pogostemon cablin) usaina zen. Gaur egun miraria da kalean patxuli usainarekin topo egitea. Niri oso gutxitan gertatzen zait eta beti manifestazioetan eta kale agerraldietan izaten da. Ez dut batere gustuko, baina agian gehiago erabili beharko litzateke. Kearen moduan, intsektuak behintzat uxatzen ditu...
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]
Sudurrak egia dio. Zaila da sudurra engainatzea. Usaimena saihestea ezinezkoa da. Sudurretik garunerako lotura bidearen ikerketa zirraragarria, liluragarria, zoragarria da makina bat ikerlarirentzat. Usainaren eta memoriaren arteko zubia azkarrena ez bada, bizkorrenetakoa bai... [+]
Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]
Oporlekuekin soilik lotuko dituzte askok Balear Uharteak, baina agroekologiaren eta kontsumoaren bueltan mugimendu bizia dute Mallorca irlan: Associació de Varietats Locals de Mallorca (tokiko hazi barietateen elkartea) da horren adibide. Abenduaren hasieran, elkarte... [+]
Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]
Kolore morez margotu dut urteko lehen hilabetea, sormena, irudimena, jakintza eta espiritualitatearen kolorez.
Lagun txiletar batek bere herriko istorio bat kontatu dit, eta ahoa bete inplante utzi nau. Han “quintral” esaten dioten landare batena da, Tristerix corimbosus. Txile eta Argentina hegoaldeko baso epeletan bizi da, eta gure lurralde epeletan hazten den mihuraren... [+]
Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.