Kanakyren independentziari buruzko hirugarren erreferenduma ukanen dute abenduaren 12an
Aste bateko negoziazioen ondorioz finkatu dute agenda politikoa Kanakyko loialisten, independentisten eta Frantziako Gobernuko ordezkarien artean. Noumeako akordioei segi, independentziari buruzko hirugarren eta azken erreferenduma ukanen dute Kanaky edo Kaledonia-Berrian.
1998ko Noumeako Akordioei segi, independentziari buruzko azken erreferenduma izanen dute 2021eko abenduaren 12an Kanakyn edo kolonoek jarritako izenari segi, Kaledonia-Berrian. Aste bat iraun duten negoziazioetan marraztu dute Kanakyren deskolonizazioa ekar lezakeen agenda politikoa: independentziari buruzko erreferenduma abenduaren 12an eta ondotik bi urteko trantsizioa –2023ko ekainaren 30era arte–.
"Nahi ote duzu Kaledonia-Berria burujabetza osora heltzea eta independente bilakatzea?" galderari gehiengoak ezetza erantzuten badu, bi urteko epe horretan erabakiko dute Kanakyk jarraitu beharreko antolaketa politikoa. Baietzak irabaziz gero, haatik, Parisekin burujabetzarako eskumenen transferentziak adosteko izanen da trantsizio fasea. Marrazturiko aldaketa instituzionalari buruzko beste erreferendum bat antolatu beharko dute 2023ko ekainaren 30a baino lehen, eta, azkenik, Frantziako Gobernuak berretsiko du guztia. Hots, badirudi beste behin ere Parisek ukanen duela azken hitza...
Paris pozik, independentistak Parisen pozari so
Loialistez eta independentistez osaturiko ordezkaritza Sebastien Lecornu Itsasoz Haraindiko ministroarekin, Jean Castex Lehen ministroarekin eta Emmanuel Macron presidentearekin batzartu dira aste honetan, baiezkoaren ala ezezkoarenaren biharamunak aurreikusteko eta segidari buruzko adostasuna lortzeko. Hirugarren erreferendum honi dagokionez, independentistek ahalik eta berant nahi zuten, hau da, 2022ko urrirako; loialistek eta Frantziako Estatuak, ordea, aurten egin nahi zuten, ofizialki, Frantziako datorren urteko presidentetzarako bozekin ez nahasteko. Bide-orria plazaratu du gobernuak ekainaren 2ko Ministroen Kontseiluaren ondotik.
Parisen eta loialisten jarrera gailendu da eta negoziazioetan parte hartu duen UC Kaledoniar Batasuna alderdi independentista garrantzitsuenak bere ñabardura plazaratu du ohar bidez: "[Frantziako] Estatuak bere postura argitu du libreki. Estatuaren posturak ez gaitu berera behartzen, gure ordezkaritzak ez du postura hau berretsi".
Erreferendum batetik bestera, independentziaren aldeko botoa gora doa. Lehena, 2018ko arazoaren 4an egin zen eta %43,33 lortu zuen baiezkoak, 18.500 botoren aldearekin. Iaz buruturiko bigarrenean %47,7ek egin zuten baietzaren alde. Bi urtez 3,4 puntu igo zen baietzaren aldeko bota eta 9.950koa izan zen bien arteko aldea.
1853an indarrez kolonizatuak izan ziren eta orduz geroztik, kolonia izatetik estatutu bereziko kolektibitate izatera pasa arren, Frantziaren barne izaten segitzen du Pazifikoko irla multzoak. Kolonialismo horrek eragindako gatazkari aterabide bat atzeman nahian adostu zituzten Noumeako Akordioak 1998an.
Frantziako Estatuaren aurkako protestak aitzina doaz Kanaky irlan eta errepresioak ere ez dauka etenik. Uztailaren 10ean tiroz hil du errepide blokeoan zegoen Rock Victorin Wamytan gaztea. Independentisten artean ezaguna den familia batekoa da gaztea: 1998ko Noumeako Bake... [+]
Asteazkenean, ekainaren 19an, atxilotu zituzten eta Frantziako espetxeetara bidali dituzte asteburuan. Maiatzean izandako istiluetan bortizkeria ekintzak antolatzea leporatzen diete.
Asteazken goizean eskainitako ohiz kanpoko prentsaurrekoan eman du erabakiaren berri Frantziako presidente Emmanuel Macronek. Kanaken haserrea piztu zuen legeak, errolda horren eguneratzeak kanaken pisua gutxitzeaz gain, 1998ko Noumeako Bake Akordioen muinaren errespetu-eza... [+]
Irlan egon da maiatzaren 23an Frantziako presidente Emmanuel Macron eta loialistekin zein independentistekin, alde guztiekin bildu da. "Elkarrizketa politikoa" abiarazteko prestutasuna erakutsi die, baina independentistek diote horretarako baldintzarik ez duela jarri.
Kanakyko manifestariei elkartasuna adierazteko, EH Baik eta LAB sindikatuak deituta, elkarretaratzea egingo dute 19:00etan Baionako suprefetura aitzinean.
Astelehenaz geroztik Kanaky uharteetan protestak eta istiluak ari dira izaten. Gutxienez lau hildako izan dira Frantziako Gobernuaren arabera, baita zauritu ugari eta dozenaka atxilotu ere. Frantziako Asanblea Nazionalean Pazifikoko uharte hartako hauteskunde-erroldari buruzko... [+]
COVID-19ak eragindako osasun egoeragatik independentziari buruzko erreferenduma atzeratzea galdetzen zuten independentistek, hori gabe boikotatuko zutela abisatuz. Eskaerari elkor, hitzordu politikoa burutu zuen Frantziak abenduaren 12an. %96,49ak Frantziaren mende gelditzearen... [+]
Independentziaren hirugarren erreferenduma abenduaren 12an egingo da Kanakyn, baina independentistek ez parte hartzea erabaki dute, pentsatzen baitute COVID-19agatik ez dagoela baldintza egokirik. Frantziako Estatuak, ordea, hitzorduari eutsi dio, unionisten onerako.
Noumeako Akordioetan (1998) aurreikusitako hirugarren erreferenduma 2022ko udazkenean egitea eskatu dute Kaledonia Berriko Asanblean gehiengoa duten alderdi independentistek.
Otsailaren 17 honetan bertako Kongresuko 54 hautetsiek erabaki dute osaketa berria: independentisten aldetik, UC-FLNKS eta UNI Independentziarako Batasun Nazionala taldeek hiruna aulki jaso dituzte, eta Frantziaren baitan egoteko gogoz dabiltzan L’Avenir en confiance... [+]
Botoen %53,3 lorturik, ezezkoa atera da garaile urriaren 4an burutu Kanaky herriaren independentziari buruzko erreferendumean. 2018ko bozketarekin konparatuta, baietzaren aldeko botoa 3,4 puntu igo da.
“Nahi ote duzu Kaledonia-Berria burujabetza osora heltzea eta independente bilakatzea?”. Galdera horri erantzun beharko diote erreferendum bidez urriko lehen igandean Frantziaren menpe segitzen duen Kaledonia-Berriko herritarrek. 1853an indarrez kolonizatuak izan... [+]
Jende galdezketa edo erreferenduma iragan da Kanakian. Batzuentzat egun historikoa, beste batzuentzat zepo bat omen. Galdezketa hori ez da burujabetzarantzeko lehen urratsa baizik, nehork uste baino gehiago boz bildu baitute independentiztek eta Matignoneko itunak beste bi... [+]