Kalitatezko bolbora egiteko zumalakarra erabiltzen zen
Parisen izan al zara aspaldian? Agian Opera plazako Palais Garnier Opera etxetzarra bisitatuko zenuen. Ni ez naiz horrelakoak bisitatu zalea, baina hurrengoan hurbiltzeko grina piztu zait. Bertako eskailera handiaren barneko balkoien zutabetxoak ezagutu nahi ditut, 55 cm altuera duten 189 zutabetxo.
Zutabe horiek harri berezi batez eginak daude, fluoritaz; mea hauskor eta kolore askotako kristal ikusgarriak dituena da. 1860 aldera jauregi horri gerora izena emango zion arkitektoak, Charles Garnier, harri bitxi horrekin txunditu nahi izan zuen Paris. Horretarako Morvan mendilerroko La Petite-Verrière herriko Voltennes meategira jo zuen, hango fluorita gustatu. Harri-haitz hartatik harri-mokor handiak zartatu edo hautsi gabe eskuratzea ez zen erraza; horretarako sutauts edo bolbora berezi bat erabili zuten. Garai hartan bolbora beltza edo fusilen bolbora deitzen zena. Bolbora hori mantzoa da eta honela osatua dago: %40 potasio nitratoa edo salpetroa, %30 sufrea eta %30 egur ikatza. Nahasketa proportzio hori ez da ohikoa, tirorako bolbora arruntak erdia du bi azken osagaietatik.
Bolboraren kalitatea erabilitako egur ikatzaren araberakoa da. Ikatza bolbora beltza egiteko erabili nahi bada, pirolisia 500ºtan jarrita erre behar da egurra. Aspalditik ezagunak dira ikazkintza horretarako egur onenak: zumalakarra (Frangula alnus), ahuntz sahatsa (Salix caprea) eta aranondoa (Prunus domestica) adibidez. Onena zumalakarrarena jotzen da, ikatz porotsu eta arina egiten du. Bolbora gerra kontuetarako garrantzitsua zen garaietan zumalakarrik ezin zen nola hala moztu, ezaguna da Frantziako Louis XIV erregearen 1669ko Araudia basoko lehengaiak babesteko; bertan zumalakarraren ustiapenaren monopolioa ezartzen da.
Zumalakarra ez da landare oso ezaguna. Ugaria bai, baina bere erabilerak ahaztu edo utzi diren eran bera ere oroitezaren osinean utzietsia dugu. Toki heze eta lur azidoak atsegin dituenez, gero eta gehiago ikusten da isuri atlantikoan. 4 bat metro arteko zuhaixka egiten da. Azal ilun distiratsuan nabarmenak ditu pintar txuriska borobilak. Azala bera tindagai gisa erabiltzen da, guritik lehorrerako tartean non dagoenaren arabera kolore desberdinak lortzeko. Adarrak saskigintzarako ere ez dira txarrak, malguak eta kolore dotorekoak. Lore laruak ditu, nektar gozoz gainezka polinizatzaileen gozamenerako. Horietatik fruituak etorriko dira, hasieran berdeak, gero gorriak eta heldutasunean beltzak. Azukre punttua badute, baina toxikoak dira. Hala ere orkatzek biziki maite dituzte, agian bere eragin psikotropikoarengatik. Zuraren giharra gorrizta du eta gizena zuri-larua; egur ikatzetarako bezala oinetako orkoiak egiteko erabili izan da, baita iltze, txapa eta abarretarako ere. Baratzeetan pardatarako erabili izan da.
Azala purga bezala erabili izan da maiz, baina kontuz, tamaina hartu, eragin oso bortitza du eta gorrienak ikusteko egon zaitezke dosia gaindituz gero. Beste bolbora bat…
Lursailaren jabeak hitzarmena sinatu du Lurgaia Fundazioarekin eta Sagarrak talde ekologistak deialdia zabaldu du landaketara batzeko. Zaraobe Institutuko ikasleak asteartean aritu ziren zuhaitzak landatzen.
Itsason (Gipuzkoa) elkarren ondoan dauden bi baserri dira Urteaga eta Urkulegi, duela zenbait urte elkartu eta proiektu bateratua martxan jarri zutenak. “Bi baserriak elkartu eta ekoizpen proiektua abiatu genuen, eta 2011tik dedikazio osoarekin ari naiz honetan”,... [+]
Sudurrak egia dio. Zaila da sudurra engainatzea. Usaimena saihestea ezinezkoa da. Sudurretik garunerako lotura bidearen ikerketa zirraragarria, liluragarria, zoragarria da makina bat ikerlarirentzat. Usainaren eta memoriaren arteko zubia azkarrena ez bada, bizkorrenetakoa bai... [+]
Duela 180 milioi urte Pangea kontinentea zatitu zenerako ikasia zuen aingirak Thetis itsasoa zeharkatzen. Ordudanik kontinenteak mugituz joan dira, eta aingira espezieak ezberdinduz. Jatorrizko arbaso beretik bereizi diren 20 aingira espezieen artean, gurea da, ibai-aingira edo... [+]
Oporlekuekin soilik lotuko dituzte askok Balear Uharteak, baina agroekologiaren eta kontsumoaren bueltan mugimendu bizia dute Mallorca irlan: Associació de Varietats Locals de Mallorca (tokiko hazi barietateen elkartea) da horren adibide. Abenduaren hasieran, elkarte... [+]
Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]
Kolore morez margotu dut urteko lehen hilabetea, sormena, irudimena, jakintza eta espiritualitatearen kolorez.
Lagun txiletar batek bere herriko istorio bat kontatu dit, eta ahoa bete inplante utzi nau. Han “quintral” esaten dioten landare batena da, Tristerix corimbosus. Txile eta Argentina hegoaldeko baso epeletan bizi da, eta gure lurralde epeletan hazten den mihuraren... [+]
Urteak daramatza martxan Ipar Euskal Herrian Trebatu elkarteak, laborantzan proiektua abiatu nahi duten pertsonek aurrez trebatzeko aukera izan dezaten. Ipar Euskal Herriko proiektua eredutzat hartuta eta ideia berari tiraka, Gipuzkoan ere izen bereko elkartea sortu dute aurten... [+]
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak eta Parisko joskintzako izen handien moda arkitektonikoa... [+]
-(1).jpg)
The Guardian egunkariak Épernayn (Frantzia) txanpain-industrian aritzen diren migratzaileen egoera aztertu du. Ikerketak agerian utzi ditu luxuzko xanpaina-marken mahastietan lan egiten dutenen baldintza prekarioak eta legez kanpokoak.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.