Kalitatezko barazkiak, orain piperrak
Bi aldagai begiratu izan dira benetako kalitatea neurtzeko: zenbat kilometrora ekoitzi duten elikagai hori, eta zenbat denbora eman duen jaso edo bildu zenetik zure eskuetara. Gaur egun hirugarren aldagai bat ere hartzen da kontuan: nola ekoitzi dute?
Zer bidaia egiten du gure hazkurriak?
Egunero jaten dugun janaria bizigarria al da? Elikatu egiten gaitu? Edo gorputzaren entretenimendu soila da? Bizia dakar ala ez? Bizia ala heriotza? Bizitzeko ala hiltzeko jaten dugu?
Guri bizia eman behar digun zerbait da, edo gure bizitza oinazealdi bihurtuko duen produktu komertzial bat? Gure biziari xarma, edo gatza eta piperra edo distira txertatuko al dio? Edo sendagileetarako bidea erakutsiko digu?
Edozein otordutan jaten dugun elikagai bakoitzak bere istorioa du. Noiz eta non sortutakoa da? Zein eskuk erein zuen hazia? Nork landatu zuen landaretxoa? Zein lurretan hazi da? Nolako paisaia ezagutu du? Eta nolako kultura bizi da paisaia horretan? Nolako jendea bizi da han? Zein hizkuntzatan bizi dira? Zer-nolako ohiturak dituzte?
Janari bakoitzak bere curriculuma du. Hor dago bere kalitatea agerian. Bi aldagai begiratu izan dira benetako kalitatea neurtzeko: zenbat kilometrora ekoitzi duten elikagai hori, eta zenbat denbora eman duen jaso edo bildu zenetik zure eskuetara.
Gaur egun hirugarren aldagai bat ere hartzen da kontuan: nola ekoitzi dute? Nola horretan sartzen dira: norena da ustiapena? Zein eskuk lantzen dute? Zer-nolako baldintzatan lan egiten dute eta bizi dira nekazariak? Ingurumenaren zaintza, hau da, gu denon eta gure ondorengoen zaintza nolakoa da ustiapen horretan?
Hainbeste dago jakiteko jaki soil bakoitzetik! Ez da erraza. Bizimodua horrelaxe eraikitzen dugu, egunero, gerok ere ulertzen ez ditugun korapilo eta txibistak eginez. Ez dago bada galderak egitea bezalakorik argibideari ekiteko.
Has gaitezen errazenetik: alaba-semeei jaten ematen diedana hemengoa eta oraingoa al da? Garrantzitsuena bi galderak batera egitea da. Ez du balio garaikoa izatea baina munduaren beste puntan sortua.
Nonbaitetik hasi behar eta has gaitezen barazkiekin. Etxean gehien erabiltzen eta eskubestatzen diren jakiak dira. Uraza hori, tomate hori, piper hori hemengoa eta sasoikoa al da? Gainontzean ez jan. Hobe da gosea. Beste zerbait jan.
Hasteko, ikas dezagun sasoi edo garai bakoitzeko barazkiak zein diren. Tomatea abuztuan eta kardua urtarrilean. Orain piperrak. Bakoitza bere garaian hobea da, hobea zaigu, jan-sustantzia gehiago emango digu. Gure bizia bizi dadin. Piztu jaki jakin-mina.
Gaurko artikuluari ekitera noalarik Chamaemelum nobile loretxoari larranbiloa, larramilua, amasabel-belarra edo bitxeleta deitzen diozuenak ere nire gogoan zaudete; zuetako batek idatzi baitit duela ez egun asko Instagrametik “gaur Goizueta aldean kamabillua bildu dut eta... [+]
Odei Etxeberri Bimboire, Gorka Roca Torre eta beraien seme Oihan eta Miru buruaskiak dira elikaduran. Horretarako, aztertu behar izan dute gorputzak zer elikagai eta zein kopurutan behar dituen; horiek zein janaritan dauden; urtaro bakoitzean horiek denak eskuratzeko zer landu... [+]
Tolosatik abiatu eta Bedaion gora egin, Menditxiki aldera. Batean Bedaio, bestean Zarate, Gipuzkoako eta Nafarroako muga-mugan gara. Hantxe dira helburu ditugun lursailak, Itxitua eta Erlo, garai batean lahar, pagadi gaur egun: Gregorio Ugartemendia Zubillagaren basoa duzu.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Duela gutxiko kontua da. Iberiar katamotza (Lynx pardinus), mundu mailako felino espezie mehatxatuenetarikoa, “galtzeko arriskuan” egotetik “kaltebera” kategoriara igaro da IUCNren Espezie Mehatxatuen Zerrenda Gorrian. Espeziea kontserbatzeko egindako... [+]
Zuhaitzen eta arbolen sarobean nabil azken urte hauetan. Larrean, abaroan eta biaoan hor nabil atera ezinik. Zuhaitzei eta arbolei aparteko begirunea diedala jabetua izango zara, tarteka behinik ARGIAren Bizi Baratzea txoko honetan ibiltzen bazara. Eta azkenaldi honetan,... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
Txikitan kaian arrantzatu ohi genituen ‘pantxito’ gehienak ziurrenik bisiguak izango ziren, baina nekez ikusten genituen bisigu handiak. Izatekotan, jatetxe ezagunetan izango zen, arraindegietako bisigu gehienak kanpotik ekarriak ziren bitartean. Egun, kostaldeko... [+]
Galdera hau jaso berria dut Bizi Baratzeako postontzian: "Gaia San Joan bezperako familia afarian atera huen, Unanue sagardotegian, Azpeitian. Seguran Santa Engrazia egunean erein behar ditugun haziak bedeinkatzen dira. Erein beharreko hazi guztiak eramatea komeni al da?,... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Ur azaletik gertu dabiltza arrainak igerian. Zerbait uretarantz gerturatzen ari da, hegan: arrano bat dator, bere atzaparrak aurrerantz luzatuta eta zaplast! Uretan sartu da, bete betean. Arraina harrapatu ostean burua uretatik atera du arranoak, baina arrainak hondorantz egiten... [+]
Bost hilabete bete dira otsailaren 6an traktoreen mobilizazioak hasi zirenetik. Mirene Begiristainek eta Isabel Alvarezek ekofeminismoaren betaurrekoak jantzita aztertu dituzte mobilizazio hauek eta fokutik kanpo geratu diren laborariak eta aldarrikapenak ekarri dituzte lehen... [+]
Ingurumena, bioaniztasuna, uraren gestioa eta haurren beharrak oinarri hartuta, ikastetxeetako patioak aldatzeko proiektu kolektiboa jarri dute martxan Pirinio Atlantikoetan; Euskal Herriko lau herrik hartuko dute parte. Iruñean ere, itzal eta landare gehiago izango... [+]
A zer lanak ematen dizkigun! Txoratzen gaitu tomateak (Solanum lycopersicum). Artaxoakoa dela, edo Tuterako Itsusia, edo Aretxabaletakoa, edo Erandiokoa, pikoluzea, gerezia dela, madari tomatea dela, Igeldo, mendigorria, transgenikoa dela, Eusko Labela dela, idi-bihotza, korta... [+]