Urretxuko Deskargabarrena baserrian gerra zibil betean jaioa, zazpi senideko familia batean harotz egin zen Joxe. Garai hartan Gipuzkoako Goierriko baserrietan nola bizi zen ezagutu nahi duenak, Ahotsak.eus webak bildutako lekukotasunen artean entzun ahal izango ditu Leundaren bizipenak.

Patuak nahi izan zuen gaztetan lan-istripuz eskuineko eskua galtzea eta hala ere ia heriotzaren ordua arte harotz lanetan ezagutu dugu Joxe, esku ezkerraz bezala eskuineko eskuturrari egokitutako mailu edo beste tresnaz. Hark Urretxuko gain eder batean, Paxkaxio-zelai izeneko parajean bere erleentzako bere eskuz zur hutsez eraikitako garai ponpoxoa izan da Gipuzkoako erlezainen ikonoetako bat.

Gipuzkoako Erlezain Elkarteko kide beteranoetako bat, erle kontuetan izatezko bikotea osatzen zuen 2018ko urrian hil zen Luis Mari Intza oñatiar Tolosaratuarekin, harekin batera elkartearen garai gozoenak bezala garratzenak lehen lerroan ezagutu eta zenbait aldiz sufritua. Leundak irribarre txikiz esan ohi zuen bien proiektuetan Intza baldin bazen "kanpo harremanen arduraduna", berari zegokiola lan praktikoa, esperimentuak errealiate bihurtzea, gaztelaniaz bere esanahi bikoitzez deitzen zuena "trabajo de campo". Hala parte hartu zuen Leunda baseritarrak Euskal Herrian apiterapia sustatu eta mundutik, batik bat Latino Amerikatik, Hugo Aguirre, Julio Cesar Diaz eta beste zenbait doktore apiterapeuta ekartzeko lanetan.

Atzerriko arrazei hobetsita bertako Erle Beltza sustatu ondoren, azken dozena bat urtetan Intzarekin esperimentu berezia antolatu zuen  hurrengo urrats bat antolatzen: azken mende eta erdiko erlezaintzak tamainuz hazi arazi ostean gure artean berriro Apis Melliferari jatorrizko neurrietara txikiagotzen laguntzea. Gaia ARGIAk 2008an laburbildu zuen "Nork erabaki zuen erle txikia handitzea?" kronikan. Tamaina txikiko erlea, berez gure betiko Erle Beltza dena jatorrizko neurrietara itzultzen laguntzea, apikulturan hautu minoritarioa izanagatik bai da gai bat hainbat erlezain kualifikatuk lantzen dutena, artikulu hartan azaltzen zenez. Intza izan zen Gipuzkoan horretan hasteko pista aurkitu zuena Kanariar uharteetan: Stephan Braun erlezain aleman erbesteratua da gaiari buruzko informazio asko edukitzeaz gain gaztelaniaz zabaldu duen lehenetarikoa.

Norbaitek jakin badu zer den ahaleginean huts egin eta berriro lanari ekitea irtenbidea lortu arte, Joxe Landa izan da hori. Erle txikiarekin baino erle txikiaren bila esperimentatu dute Intza eta biek bai beren eta bai lagun eta senideen lur-sailetan antolatutako erlategietan, Urretxun, Oñatin eta beste. Azkenean, 2018an Joxek bildu nahi izan zuen aurreko dozena urtean esperimentatu eta ikasitakoa idatzi batean eta hori kazetari erlezale batek lagunduta azkenean 2019 hasieran entregatu zion Gipuzkoako Erlezain Elkarteari, gaia oso garrantziakoa delakoan erlezainentzat baina are gehiago gure Erle Beltzaren biziraupenarentzako, zeina baita esatea inguruko landare, sastraka eta arbolen polinizaziorako.

Azken urtean osasunean gainbehera azkarra nozitu zuen Joxe Leundak, 82 urterekin hil den arte. Harekin hilabeteotan egoteko zortea izan dugunok gogoan edukiko ditugu nahasmenduaren arten nola tarteka tximista txikiren argitzen zuen Joxe, halako zirtoa bota edo baita beste bati entzundako txistea osorik hasi eta buka kontatzeko bezain argi. "Medikua etorri zait eta despedidan esan dit: 'Ea berriz noiz ikusten dugun elkar!' eta nik esan diot 'Eta hala ez bada, ez dadila niregatik izan". Betiko osaba Joxe!

Erlezain aitzindari izan den aldetik, kukuak ez dio oker jo azken urtean: 2019tik abian jarri da Gipuzkoako Erlezain Elkartean lan talde berezi bat erle txikia zabaldu eta berarekin probak egiten hasteko. Lan talde horrek jaso ditu Leundaren erleak eta baita, familiak donazioa eginik, zenbait material baliotsu ere. Joxe joan den garaitsuan ari dira indartzen eta ugaltzen erle txikizko kofoinak, aurten lan taldeko erlezainek ugalduta pare bat dozena kolonia bihurtuko direnak. Aita baino gozoago zaindu duten iloben babesa eta erlezain gazte koadrilla bere lanari segida ematen... ez zuen despedida hoberik nahiko.