Joxe Arregiren erailketa, edo hamarkada bat markatu zuten egunak
Kronika bat literatura estiloan. Edo fikziorik gabeko nobela bat. Ez da erraza Xabier Mendigurenen lan berria sailkatzea, baina berak argitu duenez, “ez da historia, ez da saiakera eta ez da kazetaritza lana”. Rodolfo Walshen eta Truman Capoteren ildoari jarraituz, ez-fikziozko nobela sortu du Joxe Arregi zizurkildarraren erailketaz hitz egiteko Oso latza izan da bere azken lanean.
1981eko otsailaren 6tik 16rako tartean garatzen da istorioa. Tarte horretan, Guardia Zibilak Arregi atxilotu, torturatu eta hil zuen eta gazte batzuek haren gorpua erreskatatu zuten. Mendigurenen ustez, 1975eko trantsizio politikora atzera begira ari dira garaia bizi izan zuten asko, “nostalgiatik baino”, zer kontatua badagoelako.
Eta urte hartako hilabete hartan zer esanik ez: ETA(m)-k Lemoizko zentral nuklearreko ingeniari burua zena bahitu eta erail zuen; Karlos Garaikoetxeak Espainiako erregeei ongietorria eman zien Gernikako juntetxean, eta ekitaldian, HBko ordezkariek Eusko Gudariak abestu zuten; otsailaren 23an Tejerok estatu kolpe saiakera egin zuen Madrilen; eta hilabete bukaeran, ETA (pm)-k behin betirako izango zen su-etena eman zuen.
Gatazka politikoaren eskema
Mendigurenek azaldu du, garai hartan, “eskema politiko-sikologiko” bat sortu zela, 1989-1992 arte iraun zutenak. Azaldu duenez, “eskema” horretan, “HBren munduak” garaipena posible zela sinetsi zuen: sufritu beharko zela, gauza “itsusi eta gogorrak” egin beharko zirela, baina garaipena posible izango zuen “erresistentzia kultura” bat sortu zela. Aldiz, ETA (pm)-ren inguruak, estatua garaitzea ezinezkoa zela sinetsita, demokrazia ontzat emango luke, bide horretan are gehiago sakonduz. Hilabete hartako gertakari hauek guztiek, posizioak indartu zituzten, eta hor dago, akaso, Arregi gertakari lazgarria kontatzearen garrantzia gaurkotua.
Urteetara jakin zenez [hona hemen gertakaria jaso zuen albistea], Arregiren gorpua lurperatuta zegoela hainbat gaztek lurretik atera, eta argazkiak egin zizkioten, gertatutakoa ezagutu zedin. Gazte horien artean zeuden Juan Kruz Unzurrunzaga eta Bixente Ameztoi. Bada, eleberriak, Arregi, Unzurrunzaga eta Ameztoiren bizitzak nahasten ditu, garaiaren argazki bat eman aldera. Hildako Arregi, eta “berpiztu” zutenak, alegia.
Sinbolismo erlijioso handia du, beraz, lanak. Ez alferrik, Joxe Arregiren pasioa, herioa eta berpiztea da eleberriaren azpititulua. Eta portada Andrea Mantegnaren Kristo Hila.
“Oso latza izan da” izan ziren Joxe Arregiren hitzak, kartzelara sartu eta hiru preso politikok galdetu ziotenean zer egin zioten. Erakundeen aitortzarik jaso gabe urteak eman ostean. Belaunaldi batean “iltzatuak” geratu ziren hitzok. Belaunaldi hura ari da atzera begiratzen orain, eta erreskatatzen garaian kontatu ezin zirenak, edo kontatuta ere, ahanzturan geratu zirenak. Torturak, tamalez, jarraitu zuelako urteetan zehar, “era sistematikoan aplikatzen”.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]
Familiak eskatu bezala, aurten Angel oroitzeko ekitaldia lore-eskaintza txiki bat izan da, Martin Azpilikueta kalean oroitarazten duen plakaren ondoan. 21 urte geroago, Angel jada biktima-estatus ofizialarekin gogoratzen dute.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.
ELA, LAB, ESK eta STEILAS sindikatuek eta M3 elkarteak "herrikoia eta sozialki plurala" den memoria eguna "errepresiorik gabe" egitea eskatu dute. Eusko Jaurlaritzari zuzendutako eskaera da, "iaz ez bezala", aurten manifestatzeko eskubidea bermatzeko... [+]
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.
PSN, EH Bildu eta Geroa Bai talde parlamentarien sinadurarekin aurkeztu da gaur eta onartua izateko babesa izango du.
Lazkaon 1960-70ko hamarkadan galdu ziren inauteriak berreskuratzeko asmotan dabiltzala irakurri dugu azken asteetan. Festa haietatik abiatuta herriko hainbat talde elkartu eta otsailaren 28an plazaratuko dira inauteriak ospatzera. Xehetasun gehiago jakin nahian Oin Arin dantza... [+]
Memoria Demokratikoaren Legea bete eta Lasa eta Zabala bahitu eta torturatu zituzten Donostiako La Cumbre eraikina memoria historikorako gune bihur dezaten exijitu dute Gipuzkoako Batzar Nagusietan. Jauregia 2023an Donostiako Udalari utzi behar zion estatuak, baina prozedura... [+]