Joxe Arregiren erailketa, edo hamarkada bat markatu zuten egunak
Kronika bat literatura estiloan. Edo fikziorik gabeko nobela bat. Ez da erraza Xabier Mendigurenen lan berria sailkatzea, baina berak argitu duenez, “ez da historia, ez da saiakera eta ez da kazetaritza lana”. Rodolfo Walshen eta Truman Capoteren ildoari jarraituz, ez-fikziozko nobela sortu du Joxe Arregi zizurkildarraren erailketaz hitz egiteko Oso latza izan da bere azken lanean.
1981eko otsailaren 6tik 16rako tartean garatzen da istorioa. Tarte horretan, Guardia Zibilak Arregi atxilotu, torturatu eta hil zuen eta gazte batzuek haren gorpua erreskatatu zuten. Mendigurenen ustez, 1975eko trantsizio politikora atzera begira ari dira garaia bizi izan zuten asko, “nostalgiatik baino”, zer kontatua badagoelako.
Eta urte hartako hilabete hartan zer esanik ez: ETA(m)-k Lemoizko zentral nuklearreko ingeniari burua zena bahitu eta erail zuen; Karlos Garaikoetxeak Espainiako erregeei ongietorria eman zien Gernikako juntetxean, eta ekitaldian, HBko ordezkariek Eusko Gudariak abestu zuten; otsailaren 23an Tejerok estatu kolpe saiakera egin zuen Madrilen; eta hilabete bukaeran, ETA (pm)-k behin betirako izango zen su-etena eman zuen.
Gatazka politikoaren eskema
Mendigurenek azaldu du, garai hartan, “eskema politiko-sikologiko” bat sortu zela, 1989-1992 arte iraun zutenak. Azaldu duenez, “eskema” horretan, “HBren munduak” garaipena posible zela sinetsi zuen: sufritu beharko zela, gauza “itsusi eta gogorrak” egin beharko zirela, baina garaipena posible izango zuen “erresistentzia kultura” bat sortu zela. Aldiz, ETA (pm)-ren inguruak, estatua garaitzea ezinezkoa zela sinetsita, demokrazia ontzat emango luke, bide horretan are gehiago sakonduz. Hilabete hartako gertakari hauek guztiek, posizioak indartu zituzten, eta hor dago, akaso, Arregi gertakari lazgarria kontatzearen garrantzia gaurkotua.
Urteetara jakin zenez [hona hemen gertakaria jaso zuen albistea], Arregiren gorpua lurperatuta zegoela hainbat gaztek lurretik atera, eta argazkiak egin zizkioten, gertatutakoa ezagutu zedin. Gazte horien artean zeuden Juan Kruz Unzurrunzaga eta Bixente Ameztoi. Bada, eleberriak, Arregi, Unzurrunzaga eta Ameztoiren bizitzak nahasten ditu, garaiaren argazki bat eman aldera. Hildako Arregi, eta “berpiztu” zutenak, alegia.
Sinbolismo erlijioso handia du, beraz, lanak. Ez alferrik, Joxe Arregiren pasioa, herioa eta berpiztea da eleberriaren azpititulua. Eta portada Andrea Mantegnaren Kristo Hila.
“Oso latza izan da” izan ziren Joxe Arregiren hitzak, kartzelara sartu eta hiru preso politikok galdetu ziotenean zer egin zioten. Erakundeen aitortzarik jaso gabe urteak eman ostean. Belaunaldi batean “iltzatuak” geratu ziren hitzok. Belaunaldi hura ari da atzera begiratzen orain, eta erreskatatzen garaian kontatu ezin zirenak, edo kontatuta ere, ahanzturan geratu zirenak. Torturak, tamalez, jarraitu zuelako urteetan zehar, “era sistematikoan aplikatzen”.
Gurasoak hilik, etxeko ganbara husteari ekin zioten
seme-alabek. Hainbat gauzaren artean, koaderno eta paper sorta, argazkiak eta nahi beste agiri. Bego Ariznabarreta Orbeak aita aspaldi zenduaren gerrako memoria harrigarriak zurian beltz irakurri, eta jabetu zen altxorraz,... [+]
Aurten ere, uztailaren 8an, astelehenean gogoratuko dute German Rodrigez haren omenezko oroitarriaren alboan. 13:00etan izanen da: aurreskua lehenbizi, Mikel Lasarteren bertsoak gero eta La Furia eta Fermin Balentziaren emanaldiak bukatzeko. Iluntzean, Peñak, isilik eta... [+]
Naiz.eus-ek aurreratutakoaren arabera, 2004ko martxoan Espainiako polizia batek eta bere semeak erail zuten Angel Berrueta eta bere alargun zein seme alabek, Nafarroako Gobernuaren aitortza ofiziala jasoko dute, indar polizialen indarkeriaren biktima moduan.
1939 eta 1941 bitartean Igari eta Bidankoze arteko errepidea eraikitzera behartu zituzten frankismoaren 2.400 esklaboak omendu zituzten larunbatean, Igariko gainean. Errepresaliatu antifaxista haien memoriak gure bidea izan behar duela aldarrikatu zuten omenaldia antolatu zuen... [+]
Nafarroako Torturatuen Sareak jakinarazi du hemeretzi biktima berri onartu dituela Nafarroako Gobernuko Aitortza eta Erreparaziorako Batzordeak, horietariko bost 2005-2011 urte artean torturatu zituzten Mikeldi Diez, Iker Aristu, Oihan Ataun, Garbiñe Urra eta Mikel... [+]
Alesbesekoa jaiotzez, Saratxon bizi zen Unión Republicana alderdiko kidea, bere emaztea hango maistra baitzen. 1936ko irailean erail zuten frankistek eta ostiralean lortu zuten bere gorpuzkinak identifikatzea.
Hari buruzko aipamenik apenas iritsi zaigu historia liburuetan, baina Jesús Carrera Olascoaga (Hondarribia 1911 – Alcala de Henares 1945) Espainiako Alderdi Komunistaren idazkari nagusi izatera iritsi zen. Frankistek atxilotu, torturatu eta fusilatua, bere... [+]
Erorien Monumentua eraisteko eskatzen duten memoria elkarteen ustez ezin da eraikin frankista horren etorkizuna utzi herritarren esku: “Faxismoa omentzen duen eraikinarekin zer egin frankismoaren oinordekoek ere parte hartzen ahal duten galdeketa batek ezin du... [+]
86 urte bete dira asteazkenean Iruñean 795 preso errepublikarrek Europako ihesaldi handiena egin zutela. Aldiz, abantzu 800 iheslari horietarik bakarrik hiruk erdietsi zuten muga trabeskatzea.
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintza eta Euskarako Batzordeak atzera bota du UPNk aurkeztutako mozioa, 1936ko Gerran Errepublikaren kontrolpean zeuden lurraldeetan izandako biktimak Oroibidea memoriaren datu-basean sartzea eskatzen zuena. Mozioak PP eta Voxen babesa jaso du,... [+]
Jose Miguel Etxeberria Naparra-ren gorpua aurkitu gabe bukatu da Frantziako Landetan egindako bigarren indusketa. 44 urte dira militantea desagertu zenetik eta bere familiaren belaunaldi batetik bestera pasa da bere bilaketaren zama.