Jan eta bizi

  • Nahitaezkoa beharko luke hiri hondakinetan organikoa bereizi, luartu eta lurrari bueltatzea; hil ala bizikoa.

Argazkia: Wikipedia.

2022ko apirilaren 20an - 13:06

Landareak lantzen dituenak badaki: jan gabe ez dago mozkinik. Landare guztiak sustraien erara dituen jakien arabera biziko dira. Bizi horri kenduko diogu guk nahi dugun mozkina: hazia (babarruna, Phaseolus vulgaris), fruitua (sagarra, Malus domestica), lorea (orburua, Cynara cardunculus var. scolymus), hostoa (ziazerba, Spinacia oleracea), azala (kanela, Cinnamomum verum), zura (hagina, Taxus baccata), egurra (amerikar haritza edo haritz gorria edo norteko haritza, Quercus rubra), sustraia (azenarioa, Daucus carota subsp. sativus), kimua (zainzuria, Asparagus officinalis), erreboila (idi-bihotza edo tulipa, Tulipa spp.), tuberkulua (patata, Solanum tuberosum) eta abar.

Mozkina behar dugu, jakina, horretarakoxe lantzen ditugu landareak. Nolako mozkina da galdera. Zer nahi dugu, asko eta handiak? Edo onak? Kantitatea edota kalitatea, ekoizleak maiz-maiz topatuko duen kereta. Azkar eta asko biltzearen alde jotzen duenak badaki: ongarri kimikoak, pestizidak, esklabotzara daramaten teknologiak eta abar izango ditu adiskide. Azkar eta asko saltzearen alde jotzen duenak badaki inguruko airea, ura eta jendea erreko dituela. Jendea: arerioak, lagunak eta baita alaba-semeak ere.

Duela mende bateko pentsamoldeari eusten bazaio, are eta nekazari gutxiago izango dugu inguruan. Etengabeko odolustea ez da geratuko. Zein nekazari galtzen ari gara? Zientzialari harroxkoek eta politiko-administratzaile industriazaleek sustatzen duten nekazaritza kapitalistaren uztarriari lotzen direnak. Ingurune guztia erretzen dutenak, gu eta gure etorkizuna erretzen dutenak. Bai, etorkizuna, lurra ere erretzen baitute, lasai demonio. Nekazaritza industriala, kapitalismo berdea bezalakoxeko oximorona da, berezko gezurra, alegia.  

Lurra da gure ondasun handiena. Lurra zaintzeak izan behar du gure helburu nagusia. Lurretik jaten dugu. Lurretik jaten du guk jaten dugun guztiak. Lur errea, janari errea, gu erreta, ospitaleak gainezka. Zaindu dezagun bada lurra. Lurraren bizitza elikatzea da gure aukera bakarra; lur bizian landareak errazago eta hobeto elikatuko dira. Lurrari bizitza ematea ongarri organikoak ematea da. Ez dago bestelako trikimailurik. Ongarri organikoak sor ditzagun, batez ere eskuera ditugun hondakinetatik. Horrela dio Murtziako Unibertsitateko ikerlari ospetsu batek, German Tortosa Muñozek. Urte asko daramatza luarraren erabileraren onurak frogatu eta zabaltzen. Argi eta garbi dio: luarra duen lurrean landareak ederrago hazten dira. Luarretik luarrera ere badago koska, baina ezer baino hobea da luarrik kaskarrena ere. Nahitaezkoa beharko luke hiri hondakinetan organikoa bereizi, luartu eta lurrari bueltatzea; hil ala bizikoa.

Izan ere dakienak badaki: janik gabe bizitzarik ez. 


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Landareak
Apirila, zikloaren hasiera

Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]


2025-03-31 | Jakoba Errekondo
Ohea berotzearen teknika

Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.


2025-03-31 | Garazi Zabaleta
Errekauek
“Errekauek” eta “enkarguk” etxean jasotzeko proiektua Azpeitian eta Azkoitian

Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]


2025-03-31 | Nagore Zaldua
Udaberrian sakura loreak eta itsas-tomateak

Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.


Borrokak balio du: Israel Premier Tech, ez aurten, ez inoiz

Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]


Samariar baltsamoa

Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]


2025-03-24 | Jakoba Errekondo
Ilargiko borda, lurra eta ilintia

Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]


2025-03-24 | Garazi Zabaleta
Koloreko
Landareetatik eratorritako ile-koloratzaile natural eta ekologikoak

Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]


2025-03-24 | Irati Diez Virto
Lamia oinak bueltan dira

Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]


Zuhaitz landaketa: mozketa masiboak egin ahal izateko jukutria “berdea”

Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]


2025-03-19 | Elhuyar
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko liken eta goroldioetan

Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]


2025-03-17 | Garazi Zabaleta
Giberri gazta
“Gaztetatik ditugu ahuntzak, honetatik bizitzeko apustua egin nahi dugu orain”

Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]


Kutixi edo mokadu, guztion ahotarako

Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.


2025-03-17 | Jakoba Errekondo
Magnolian kakalardoa polen-mamitan

Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.


2025-03-10 | ARGIA
Badator Bizi Baratzea Orria, ARGIAren aldizkari berri eta berezia

Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]


Eguneraketa berriak daude