Izozmendia irauli da
XVI. mendean Nafarroa Garaiko biztanleen %70 eta 80 artean euskalduna zen. Hala ondorioztatu zuen Peio Monteano historialariak 2017an argitaratutako El iceberg navarro. Euskera y castellano en la Navarra del siglo XVI (Nafarroako izeberga. Euskara eta gaztelania XVI. mendeko Nafarroan) liburuan. Monteanok egin zituen kalkuluen arabera, Gaztelako Koroak Nafarroako Erresuma bereganatu eta ondorengo ehun urteetan, biztanleen 10etik 7 euskara nagusi zen lurraldeetan bizi zen eta bertako biztanleen gehienak euskaldun elebakar eta analfabetoak ziren; biztanleen 10etik 2, aldiz, Erriberako mutur erdaldunean bizi zen; eta %10, azkenik, euskara eta erromantzea kontaktuan zeunden udalerrietan bizi zen (egungo eremu mistoa baino dezente hegoalderago).
Alabaina, orduko biztanleen gehiengoa euskaldun elebakarra izan arren, hizkuntza kultu eta jantzia, hau da, administrazioan erabiltzen zena (egun ofiziala esanen genuke), gaztelera zen (ordurako gaztelaniak Erdi Aroko nafar-erromantzea asimilatua baitzuen). Horren ondorioz, orduko administrazioan lan egiten zuten funtzionario eta eskribauek elebidunak izan behar zuten, itzultzaile lana egin behar zutelako; ahoz euskaraz jasotzen zutena gazteleraz idatzi behar zelako, eta gazteleraz idazten zena euskaraz jakinarazi behar zelako.
Normalean ?historia sozialak erakutsi digun bezalaxe? herri xehearen ahotsa oharkabean pasatzen da dokumentu idatzietan; baina ikertzaile zorrotzak jende apalaren arrastoak atzeman eta azalera ditzake. Horra hor izenburuaren metafora: Monteanok aztertu zituen dokumentu horietan ur gaineko gailur erdalduna irakur daiteke, baina haren azpian, ezkutuko errealitate euskaldun zabala zegoela atzematen da.
Berrikiago, joan zen martxoan, Nafarroako VII. Inkesta Soziolingusitikoaren emaitzak argitaratu ziren. Dirudienez, nafarren %14.1 euskaldun osoa da eta %10.6 euskaldun hartzailea. Egoera soziolinguistikoa erabat irauli da XVI. mendekoarekin alderatuta, %80 izatetik %14 izatera; zer gertatu da bidean? Erresuma zaharrean euskararen atzerakada handia XIX. mendeetan hasi zen, hainbat faktoreren ondorioz: estatu modernoaren garapena, ekonomia eta elkartrukeen ugaritzea, Karlistaldien ondorengo trauma, hizkuntzarekiko aurreiritzi eta mespretxuak…
Egun euskara eta euskalgintza inflexio-puntu garrantzitsuan daudela dirudi. Euskararen aurkakoak oldartuta dabiltza eta mundu globalizatu eta birtualak erronka itzela jarri dio Aitorren hizkuntz zaharrari. Asmatuko al dugu erantzun egokia ematen!
Maiatzaren 17an Erriberako lehenengo Euskararen Eguna eginen da Arguedasen, sortu berri den eta eskualdeko hamaika elkarte eta eragile biltzen dituen Erriberan Euskaraz sareak antolatuta
Gure hizkuntzaren aurkako beste eraso bat jasan behar izan dugu Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuaren eskutik; PAI programan euskararen aurkako aldaketa bat egitera behartu gaituzte. Azken urteotan, legeak hala aginduta, D ereduko ikastetxe berriek PAI programa sartu... [+]
Goizez Nafarroako zubirik esanguratsuenak jendez beteko ditu Sorionekuak dinamikak. Arratsalderako mobilizazio herritarra deitu dute Iruñeko Kostarapea parketik Alde Zaharreko Takonera parkeraino.
Sarriguren, Tafalla, Noain, Buztintxuri eta Gares herrietako D-PAI ereduko ikastetxeetako familiak kalera aterako dira Hezkuntza Departamentuak foru lege bidez ingeleseko orduak handitu nahi dituela salatzera. Euskarazko murgiltze ereduaren kontrako erabakia dela iruditzen... [+]
Aurtengo Lokizaldeako Euskararen Eguna Murieta herrian ospatu dute, larunbatean, goizean hasi eta ordu txikiak handitu arte. Zita garrantzitsua eta gozagarria da Nafarroako Lizarra ondoko eskualdeko euskaltzaleentzako.
Nafarroako biztanle gehienak (% 63) "euskara sustatzearen aldekoak edo oso aldekoak" dira, eta %17 baino ez daude aurka, Xabier Erizek eta Carlos Vilchesek Eusko Ikaskuntzaren eta Nafarroako Gobernuko Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako... [+]
Prentsaurrekoan, maiatzaren 17an ospatuko duten Erriberako Euskararen Egunaren inguruko argibideak eman dituzte. Ume, gazte zein helduentzat zuzendua izango da. Ekimena, Erriberan egiten diren ekimenetan indarrak biltzeko eta euskararen normalizazioaren alde saretzeko... [+]
Nafarroako Ikastolen Elkarteak lehendakari berria du. Oier Sanjurjok hartu dio lekukoa Elena Zabaleta Andresenari. Beste zazpi kide izanen ditu alboan Sanjurjok.
Ez dira gutxi azken boladan euskara bere onenean ez dagoela eta bere transmisioa bermatuta ez dagoela ohartarazten ari diren ahotsak. Bestetik, inork ez du ukatzen hezkuntzak ezinbesteko betebeharra duenik euskara eta euskal kulturaren biziraupenerako. Erronka estrategikoa... [+]
Iruñeko haur eskoletako zuzendariek, EH Bildu, Geroa Bai, Zurekin Nafarroa eta PSNren arteko akordioa kritikatu dute. “Murgiltze ereduaren alde egin dugu beti, baina inoiz ez da gure iritzia kontutan hartzen” salatu du Euskalerria Irratian, Garikoitz Torregrosa... [+]
Euskarazko eskaintza handitzeko akordioa erdietsi dute EH Bilduk, PSNk, Geroa Baik eta Zurekin Nafarroak
Plazara, AEK, Uda Leku, Dindaia eta Ebete antolakundeak Baionan elkartu dira Famili'on egonaldi ibiltariaren lehen edizioa aurkezteko. Hizkuntza mailaren arabera eskaintza bat edo beste egongo da eta haur zein gurasoentzat izango da udaberrian.
Administrazio Epaitegiak arrazoia eman dio EH Bilduk Lizarrako plantilla organikoaren hizkutnz profilen aurka jarritako helegiteari.
Ingelera orduak handitu eta euskarazkoak murrizteko foru aginduaren kontrako helegitea aurkeztu du STEILAS sindikatuak. “Murgiltzea ataka larrian jartzen ari dira” salatu dute.
Lizarraldean euskara sustatzeko lana egiten duen Bagara elkarteak egin du salaketa: "Sorkuntzarako gaitasuna bultzatzen da eta pentsamendua kritikoa lantzen, hori guztia ikuspegi ludikotik, gozamenean oinarrituta".