Izozmendia irauli da
XVI. mendean Nafarroa Garaiko biztanleen %70 eta 80 artean euskalduna zen. Hala ondorioztatu zuen Peio Monteano historialariak 2017an argitaratutako El iceberg navarro. Euskera y castellano en la Navarra del siglo XVI (Nafarroako izeberga. Euskara eta gaztelania XVI. mendeko Nafarroan) liburuan. Monteanok egin zituen kalkuluen arabera, Gaztelako Koroak Nafarroako Erresuma bereganatu eta ondorengo ehun urteetan, biztanleen 10etik 7 euskara nagusi zen lurraldeetan bizi zen eta bertako biztanleen gehienak euskaldun elebakar eta analfabetoak ziren; biztanleen 10etik 2, aldiz, Erriberako mutur erdaldunean bizi zen; eta %10, azkenik, euskara eta erromantzea kontaktuan zeunden udalerrietan bizi zen (egungo eremu mistoa baino dezente hegoalderago).
Alabaina, orduko biztanleen gehiengoa euskaldun elebakarra izan arren, hizkuntza kultu eta jantzia, hau da, administrazioan erabiltzen zena (egun ofiziala esanen genuke), gaztelera zen (ordurako gaztelaniak Erdi Aroko nafar-erromantzea asimilatua baitzuen). Horren ondorioz, orduko administrazioan lan egiten zuten funtzionario eta eskribauek elebidunak izan behar zuten, itzultzaile lana egin behar zutelako; ahoz euskaraz jasotzen zutena gazteleraz idatzi behar zelako, eta gazteleraz idazten zena euskaraz jakinarazi behar zelako.
Normalean ?historia sozialak erakutsi digun bezalaxe? herri xehearen ahotsa oharkabean pasatzen da dokumentu idatzietan; baina ikertzaile zorrotzak jende apalaren arrastoak atzeman eta azalera ditzake. Horra hor izenburuaren metafora: Monteanok aztertu zituen dokumentu horietan ur gaineko gailur erdalduna irakur daiteke, baina haren azpian, ezkutuko errealitate euskaldun zabala zegoela atzematen da.
Berrikiago, joan zen martxoan, Nafarroako VII. Inkesta Soziolingusitikoaren emaitzak argitaratu ziren. Dirudienez, nafarren %14.1 euskaldun osoa da eta %10.6 euskaldun hartzailea. Egoera soziolinguistikoa erabat irauli da XVI. mendekoarekin alderatuta, %80 izatetik %14 izatera; zer gertatu da bidean? Erresuma zaharrean euskararen atzerakada handia XIX. mendeetan hasi zen, hainbat faktoreren ondorioz: estatu modernoaren garapena, ekonomia eta elkartrukeen ugaritzea, Karlistaldien ondorengo trauma, hizkuntzarekiko aurreiritzi eta mespretxuak…
Egun euskara eta euskalgintza inflexio-puntu garrantzitsuan daudela dirudi. Euskararen aurkakoak oldartuta dabiltza eta mundu globalizatu eta birtualak erronka itzela jarri dio Aitorren hizkuntz zaharrari. Asmatuko al dugu erantzun egokia ematen!
Euskaltzaleen Topaguneko kideek euskara sustatzeko jarreren inguruko datu kezkagarriak hauteman dituzte. Hori dela eta, Gero eta aldeko gehiago gizartean ikerketaren bidez, herritarrak euskarara hurbiltzeko estrategia berriak landu dituzte. Horretaz mintzatu dira, apirilean,... [+]
Hezkuntzak aurreikuspena zuzendu eta onartu du institutuak Zientzia, Humanitate eta Gizarte Zientzien Batxilergoko lehen mailan bi talde izaten jarraitzea.
Barañaingo Alaitz institutuko 26 ikasle batxilergoko zerrendatik kanpo gelditu dira, Nafarroako Hezkuntza Sailak gela bat murriztu duelako. Murrizketa salatzeko mobilizazioa egin dute.
Administrazioan Euskaraz taldeak Nafarroako Kontseiluaren jardun euskarafobikoa salatu du ekintza baten bidez. Nafarroako Gobernuak euskarako dekretua prestatzen bost urte eman ondoren, Nafarroako Kontseiluari zirriborroa aurkeztu dio.
Atzo eguerdian, Mañeruko herriko plazan egindako ekitaldian, diploma bana eman zieten zortzi eta hamabi urte arteko ibarreko 45 haur euskaldunei. Horretaz gain, Oskar Alegriak umeokin ondutako film laburra estreinatu zuten.
Hilaren 29tik aurrera Sortzen Guraso Elkarteak Jauzi.eus bilatzailea martxan jarriko du. Xedea da euskararen normalizazioa bultzatzeko dagoeneko eskaintzen den aisia atari digital bakarrean biltzea.
Euskara galdua zen eremu mistoko eta ez-euskalduneko herrietako familien ahaleginak aitortuko dituzte ekitaldian. Oskar Alegria zinemagilearen bideoak emango dio hasiera ekitaldiari 11:30ean udaletxean.
Erdialdeko Euskal Jaia larunbatean ospatuko da Tafallan egun osoko eta adin guztietarako egitarauarekin, euskarak eta bere kulturak Erriberriko merindadean daukan errotzea erakusteko helburuarekin.
Nastat-ek, Nafarroako Estatistika Institutuak, 2022an egindako ikerketa lanaren emaitzak argitaratu ditu. Euskaldunen proportzioa %15,1ekoa da, euskaldun hartzaileena %11,6koa eta ez-euskaldunena % 73,3koa. Hogei udalerritan euskaldunen proportzioa %80tik gorakoa da.
Ehunka lagun atera ziren ostegun honetako arratsaldean Sarasate Pasealekutik eta manifestazioa egin zuten Iruñeko Udal Plazaraino, eskatzeko udalari hiriko haur eskoletan euskaraz ikasteko eskubidea izatea lehentasunen artean jar dezala. "Haur eskolak euskaraz: eman... [+]
Iruñeko Euskalgintza plataforman bildutako eragileek egin dute deialdia. Hiriburuan dauden hamasei haur eskoletatik batean eskaintzen da euskarazko murgiltze eredua. Iruñeko Udalari eta Nafarroako Gobernuari eskatzen diote auzo bakoitzean murgiltze ereduko haur... [+]
Inoiz baino jende gehiago bildu da Iruñerriko III. Mintzodromoan. 180 pertsona inguru aritu dira euskara praktikatzen eta sare euskalduna zabaltzen.