Izokinak ugaltzeko bidea egiten ari dira Nafarroan
1775. urtea baino lehen Urdazuri ibaian eraikitako presa bat bota dute Lapurdin, eta horri esker bizirauteko aproposagoak diren lekuetara iristen ari dira izokinak.
Presa bat eraisten denean bertan pilatuta geratzen diren sedimentuak askatzen dira. “Hasieran kaotikoa dirudi legarra eta zuhaitzak erortzen direlako, baina prozesu natural bat da, eta bizitza ematen dio errekari”, azaldu du Jose Ardaiz Nafarroako Gobernuko Ibaien arduradunak. Urdazuri ibaian Lapurdin eraikitako presa bat bota dute, eta horri esker, izokinak orain arte iritsi ez diren Nafarroako lekuetara iritsi dira.
Oztopoa kenduta izokinek eta beste espezie batzuek erruteko leku “hobeak” aurkitzeko aukera izanen dute: “Aurre egin ahal izango diote emari baxuko ibaiei eta tenperaturen gorakadei, eta ur hotzagoetara eta oxigeno gehiago dutenera iritsi daitezke”. Albistea ona da bereziki izokinentzat azken urteetan nabarmen jaitsi delako kopurua. Horregatik, Nafarroan debekatuta dago izokina arrantzatzea 2023an eta 2024ean. Historia luzeko soka du izokinak Euskal Herrian.
Bost metroko altuera zuenez arrain guztientzat ezinezkoa zen presa gainditzea, eta gutxi batzuk ziren oztopoa gainditzea lortzen zutenak. Open Rivers proiektu europarrak eta arrantzale federazio batek bultzatuta eraitsi dute. 2023. urteko udan izan zen, eta abendurako dozena erdi izokin iritsi ziren Nafarroara arrautzak errutera, lehenengo aldiz erregistroak daudenetik.
Urdazuri ibaia Dantxarinean (Nafarroa) sortzen da, Otsondo eta Orabidea errekak elkartuta, eta Donibane Lohizune (Lapurdi) eta Ziburu (Lapurdi) artean itsasoratzen da. Lapurdi eta Nafarroa arteko mugan zegoen presa, eta kontsumorako ez den ura biltzen zuen. Ez dago argi noiz eraiki zuten, baina 1775. urtea baino lehenago sortu zen. XX. mende hasierara arte irin errota batek erabiltzen zuen. Ostean, harri birrintzaile bat elikatzen zuen.
Datozen 100-150 egunak erdi lo negukatzen igaroko dituzte landare askok. Beren jakiak sortzeko nahitaezkoak dituzten hostoak askatu eta aurreko 200-250 egunetan metatutako erreserbei esker biziko dira.
Antzinako greziar eta erromatarrek izaki mitologikotzat zituzten animalia hauek, itsas hondoan jaio eta hazi ostean, lehorreko zaldien tamainara heltzean, Neptunoren gurditik tiratuko omen zuten. Urrutian ikusten omen zituzten, olatu tontorretan jauzika.
Badoaz basoak kolorez aldatzen, haizea hozten eta egunak mozten. Badator negua, eta lur lehorrean ageri da; baita itsasoan ere. Animalia migratzaileak hasi dira hegoalderanzko bidean, eta zerutik kurriloak hegan pasatzen diren bitartean, itsasotik zerea doa, ur epelagotara... [+]
Hego Euskal Herrian energia berriztagarrien makroproiektuen zaparradari zenbakiak jarri dizkiogu erreportaje honetan. Datuek marrazten duten mapan, Nafarroak gori-gori jarraituko du eta Araban daude kontzentratuta EAEn enpresek egin nahi dituzten energia zentralen %75,4. Hori... [+]
Sardina bat... bi sardina... topatu ziren...
Atlantikoan, Mediterraneoan, Indikoan, Pazifikoan… Gauez bada, 25-55 metroko sakoneran; egunez sakonago, 100 metrorainokoan, harrapariengandik babesteko.
Ürx’aphal bat badügü
herrian trixterik,
Nigarrez ari düzü
kaloian barnetik,
Bere lagün maitiaz
beit’izan ützirik:
Kuntsola ezazie,
ziek adixkidik.
Arabako Foru Aldundiak Eusko Jaurlaritzara ekainaren 14an bidali zuen txostena irakurrita, nekez irudikatu daiteke haize-errotak jartzeko leku ezegokiagorik Laminoria eta Azazeta proiektuentzat Aixeindar SA enpresak hautatu duena baino: EAE osoan nekrofago espezie gehien bizi... [+]
Atal honetan behin baino gehiagotan aipatu izan dugu izaki txikien munduan (gurean bezalaxe) itxurak okerrera eramaten gaituela, sarritan. Eta gaur dakarkigun laguna horren adibide garbia da, animalia gutxi izango baita Lurrean itxura ahulagoa edo kalteberagoa duenik. Horrez... [+]
Bi argazki aterako dizkiogu gure memoriari: batak Nafarroako Bardeetara eramango gaitu. Bertan, hautsez beteriko pista baten aldamenean, belar luzez osaturiko zelaitxo bat aurkituko dugu. Argazkiak erakutsiko du herpetologo gazte bat bertan barneratzen: begiak erne, zer ikusiko... [+]
Hau irakurtzen duzunerako, ez dakit zenbat herri izango ditudan bihotzean eta zenbat gogoeta buruan. Idatzi hau bidali baino lehen, izan naiz Arantzan, Tolosan, Elgoibarren eta Ondarroan, Hausnarrean liburua aurkezten.
Aurtengo udan ez dugu gure hondartzetan marmoka gehiegirik ikusi. Baina ehunka pertsona izan dira Kantauriko postuetan artatuak, Galiziatik Euskal Herrira. Marmokak? Ez. Karabela portugaldarrak orduan? Ezta ere. Oraingoan, arrain baten eztenak izan dira ur-ertzean hankutsik... [+]
Arabako Mendiak Aske elkarteak zorionak eta eskerrak eman nahi dizkio Arabako Foru Aldundiko Natura Ingurunearen Zerbitzuari, Bonelli arranoa gure lurraldean berriro sartzeko Aquila a-Life proiektuarekin lortutako arrakasta dela eta.
Guztiz kontziente gara proiektu honek... [+]
Naturazaleren batek galdera hori irakurri eta pentsatuko zuen seguruenik: “Galdetzea ere! Ez dute zerikusirik!” Egia da, bai, behin ezagututa erraz desberdintzen direla oreina eta orkatza. Baina batzuentzat ez da erraza mendian halako animalia ikusi eta ziurtasunez... [+]