Mendebalde osoko aurreneko zibilizazioaren historia misterio laino batez bildurik dago. Ustez, Tartessos izan zuen izena eta Kristo aurreko IX. eta V. mendeen artean garatu zen; Iberiar penintsularen hego-mendebaldean, Guadiana eta Guadalquivir ibai-harroen artean. Greziako eta Erromako iturri klasikoek (Hekateok, Herodotok, Rufo Festo Avienok...) aipatu zuten lehen aldiz eta Herkulesen zutabeez bestalde kokatu zuten, hots, Gibraltarreko itsasartea eta gero.
Alabaina eztabaida handia dago kultura tartesikoaren inguruan. Izan ere, ikerlari batzuen aburuz Tartessos ez zen existitu. Uste horren bultzatzaile nagusiak Alvaro Fernandez Flores eta Araceli Rodriguez Azogue dira, 2002 eta 2005 artean El Carambolo aztarnategia indusi zutenak. Haien ustez, lurralde horietan kultura materialak kolonia feniziarren ezaugarri tipikoak ditu, eta beraz, ezin daiteke esan Tartessos zibilizazio beregain eta burujabea izan zenik, feniziarren kolonia huts bat baizik. Korronte tartesoeszeptikoak sona handia izan du, batik bat 2011n Huelvan egin zuten kongresua eta gero, eta haren oihartzunak Sevillako Museo Arkeologikoraino iritsi dira. Izan ere, han ikusgai dagoen El Caraboloko altxorra pieza “feniziartzat” izendaturik dago.
Ikerlari gehienak, ordea, ez datoz bat tartesoeszeptizismoa-rekin. Adituen arabera, kultura material tartesikoak ezaugarri bereizgarriak ditu. Gainera, aurten Casas del Turuñuelo aztarnategian arbelezko taulatxo bat aurkitu dute, ustez, tartesierazko abezedario bat grabaturik daukana. Hala ere, zibilizazio hura existitu bazen, ez dakigu zer izen zuen eta nola esaten zioten beren buruari; Tartessos exonimo bat baitzen, hau da, kanpokoek jarritako izena.
Kristo aurreko 500. urtearen inguruan, bat-batean, Antzinaroko iturriek Tartessosi erreferentziak egiteari utzi zioten. Zenbaiten aburuz, tsunami handi batek haren itsas-portuak suntsitu zituen eta horrek gainbehera ekarri zuen. Horregatik, Tartessosen azkena Atlantidaren mitoarekin lotu izan da sarri. Beste batzuen ustez, Mediterraneoko itsas-potentzien oreka aldaketa batek gainbehera ekonomikoa ekarri zuen. Greziak, Tartessosen aliatu komertzialak, Mediterraneo mendebaldean influentzia galdu zuen eta Kartagoren eraginpean geratu bide zen. Izenaz eta izanaz gain, Tartessosen bukaera ere misterioetan bildurik dago.
Washington (AEB), 1930eko ekainaren 17an. AEBetako Kongresuak Muga-Zergen Legea onartu zuen. Smoot-Hawley Legea ere esaten zaio Reed Smoot senatariak eta Willis Hawley diputatuak bultzatu zutelako.
Legeak 900 produktu ingururako inportazio zerga-mugak %40 eta %60 artean igo... [+]
Vienako Simmering auzoan kirol-zelai bat berritzeko lanetan ari zirela, 150 gorpu dituen hobi komuna topatu zuten 2024ko urrian. Erromatar legionarioak zirela ondorioztatu dute, eta K.o. 100 urte inguruan hil zirela. Edo, hobe esanda, hil zituztela.
Gorpuak edozein... [+]
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Gipuzkoako sorrera prozesuari buruzko bere doktore tesia aitzindaria izan zen, lurralde historikoen bilakaera ulertzeko. Deustuko Unibertsitateko irakaslea, historialari askorentzat eredu izan da bere lan egiteko eta irakasteko modua. Igande honetan hil da Elena Barrena Osoro... [+]
Gure amak beti esaten du: “Ez dut sekula ulertu zergatik gertatu zen Lehen Mundu Gerra”. Ez dio batere zentzurik harrapatzen. Ez du ulertzen zergatik inplikatu ziren Europako potentzia zaharrak halako basakeria batean eta ez zaio buruan sartzen nola konbentzitu... [+]
Maki gerrillari antifrankistek Euskal Herrian ez zuten presentzia bereziki nabarmena izan, baina batzuk pasatu ziren, baita erregimenaren errepresio bortitza pairatu ere. Guardia Zibilak hiru hil zituen Ibaetan 1947an eta bat Zubietan 1948an, ahaztuta badaude ere.
Orain arte uste izan dugu Erdi Aroan eta inprenta zabaldu baino lehen liburuak kopiatzeaz arduratu zirenak gizonezkoak zirela, zehazki, monasterioetako monjeak.
Baina Bergengo (Norvegia) unibertsitateko ikerlari talde batek ondorioztatu du emakumeak ere kopista... [+]
Florentzia, 1886. Carlo Collodi Le avventure de Pinocchio eleberri ezagunaren egileak zera idatzi zuen pizzari buruz: “Labean txigortutako ogi orea, gainean eskura dagoen edozer gauzaz egindako saltsa duena”. Pizza hark “zikinkeria konplexu tankera” zuela... [+]
Gerra Hotza bultzatu zuten politiken alboan egon ziren ere bakearen aldeko ildoak. Ez zuten Ekialdea eta Mendebaldea batzeko moduko berregituraketa politiko berririk ekarri, baina errealitate berriak josi zituzten Europako Mendebaldea eta Ekialdearen artean. Horietako... [+]
Ereserkiek, kanta-modalitate zehatz, eder eta arriskutsu horiek, komunitate bati zuzentzea izan ohi dute helburu. “Ene aberri eta sasoiko lagunok”, hasten da Sarrionandiaren poema ezaguna. Ereserki bat da, jakina: horra nori zuzentzen zaion tonu solemnean, handitxo... [+]
Lineal A duela 4.800-4.500 urte erabilitako idazkera minoikoa da. Berriki, Kretako Knossos jauregi ezagunean, bolizko objektu berezi bat aurkitu dute, ziurrenik zeremonia-zetro gisa erabiliko zutena. Objektuak bi idazkun ditu; bata, kirtenean, laburragoa da eta aurkitutako... [+]
Londres, 1944. Dorothy izeneko emakume bati argazkiak atera zizkioten Waterloo zubian soldatze lanak egiten ari zela. Dorothyri buruz izena beste daturik ez daukagu, baina duela hamar urte arte hori ere ez genekien. Argazki sorta 2015ean topatu zuen Christine Wall... [+]
Nafarroako Erriberako Andosilla herrian, sorpresa ugari ematen ari den indusketa arkeologikoa egiten ari dira Aranzadiko arkeologoak eta herritar boluntario taldeak. Resako aztarnategian orain arte oso ezezaguna zaigun Goi Erdi Aroko gizarteak hobeto ulertzeko aztarnak aurkitu... [+]
