Itxaropenak beldurrari irabazi dio Txilen
Gabriel Boric-ek, Apruebo Dignidad koalizioko hautagaiak (besteak beste, Frente Amplio eta Alderdi Komunista), hauteskunde presidentzialak irabazi ditu Txilen. 2021eko hauteskundeetan Latinoamerikako olatu ezkertiarrera batu dira Peru, Honduras eta Txile, hirurak Limako Taldeko fundatzaileak, AEBen herrialde menpekoenen aliantza Amerikan.
2022an Limako Taldea erabat hondoratuta buka dezake Kolonbiako eta Brasileko hauteskunde presidentzialetan ezkerra boterera iristen bada. Bi hauek izan dira Latinoamerikako herrialde handien artean olatu aurrerakoi berriari ihes egiteko modua izan duten bakarrak. Gustavo Petrok Kolonbian eta Lulak Brasilen garaipena lortzen badute, Latinoamerikako mapa gorria izango da herrialde txiki bakan batzuetan izan ezik.
Aurreko olatuan bezala, berriak tokiko ezkerreko adierazpen propio ezberdinak ditu; baina denek ostertz moduan jartzen dute soberania indartzea, konbergentzia soziala sustatzea eta Latinoamerikako elkarlan esparrua bultzatzea. Halere, desberdintasun handiak daude orain hogei urte garatzen hasi zen olatu aurrerakoiarekin: nazioarteko testuinguru ekonomikoa txarra da eta lehenengo olatuan ezkerra nagusitu zen herrialdeetan eskuinek ziklo progresista desprestigiatu eta etorkizunean beste bat errepikatzeko oztopo diren aingura ugari jarri dituzte.
Esperientzia berrien artean aldiz ilusioa da nagusi, frustrazioa oraindik agertu ez delako. Gainera, herrialde hauetan neoliberalismoaren hegemonia ia erabatekoa denez, indar aurrerakoien artean adostasun zabala dago eskubide zibilen defentsan eta politika sozioekonomikoetan eman beharreko lehenengo pausoetan. Oinarrizko neurri askok gehiengoaren bizi baldintzak hobetuko ditu pitzadura garrantzitsurik sortu gabe aliantza progresistetan.
"Politika autoritarioak eta neoliberalak atzean uzteko joko-arau berriak behar dira eta, zalantzarik gabe, Boric da prozesu konstituziogilea lagunduko duen presidentea"
Honen adibidea da Txile; hauteskunde presidentzialean ez zegoen jokoan erregimenaren eredua aldatzea, aukera hori 2019ko mobilizazio masiboek ireki zuten Pinocheten garaiko konstituzioa aldatzeko konbentzio konstituziogilea lortuz. Politika autoritarioak eta neoliberalak atzean uzteko joko-arau berriak behar dira eta, zalantzarik gabe, Boric da prozesu konstituziogilea lagunduko duen presidentea. José Antoniko Kast-ek irabazi balu, prozesu guztia arriskuan zegokeen eta egungo politika neoliberal eta autoritarioetan sakonduko zukeen. Azken hau saihestea eta prozesu konstituziogilea berrindartzea, herrialdeak behar dituen aldaketa sakonak egiteko aukerak eta baldintzak sortzea da.
Ez da lan erraza izango, Txileko eskuineko gobernuak bi urte daramatza prozesu konstituziogilea desprestigiatzen. Denbora honetan ezkerreko indarrek gai sinbolikoetan jarri dute indarra, ez da aurrerapen garrantzitsurik izan gehiengoaren bizi-baldintzen hobekuntzan. Adibidez, berriki parlamentuak abortuaren lege-proiektua bertan behera utzi du.
Txilen, Latinoamerika osoan gertatzen den bezala, oligarkia ekonomikoak basatiak dira beren pribilegioen defentsan. Horri erantsi behar zaio parlamentua oso zatituta dagoela, Boricek ez du gehiengoa izango, nahiz eta ezkerreko hautagaiak bigarren itzulira begira programaren elementu batzuk moderatu behar izan zituen babes-plataforma zabalagoa sortzeko. Halere, indar aurrerakoiek eta presidenteak badute non gotortu: Konbentzio Konstituziogilean sektore ezkertiar eta subalternoen gehiengoa sendoa da. Hamarkadetan neoliberalismoaren adibide arrakastatsu gisa erabili duten Txilen gauzak sakonki aldatzen badira, gauzak gehiengoen mesedetan edonon alda daitezkeela erakutsiko da.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Orain dela hogei bat urte izandako mehatxuak datoz Gipuzkoako mendietara berriro ere, eta ez nolanahiko neurrian, gainera; tamaina eta kantitate handiagoan baizik. Proiektuok –bakarren bat jadanik eraikia; Zubietako erraustegia, kasu– landa-eremuan edota mendian dute... [+]
"Zenbatek egingo du euskaraz 2075. urtean?”. Izenburu asaldagarria du Kike Amonarrizek prentsan berrikitan argitaratu duen artikuluak. Euskal Herrian baino lehenago, galdera halakotsua egin dute Katalunian. Joan M. Serraren L’ús parlat del català... [+]
"Ekin eta jarrai" da Euskaltzaindiaren goiburua. Ez dakit Akademia zergatik ez zuten ilegalizatu, hiru berba horiek agertuta bere logotipoan. Gutxiagorekin egin dira salaketak-eta (adin batekook La orquesta Mondragón-en kasetearena gogoan dugu, Martxoaren 11ren... [+]
Lotsa ahitzen ari ote zaigu? Horixe da egungo hainbat autoreren diagnostikoa. Ez da existitzen, jada, lotsarazi ahal gaituen begiradarik? Bestelakoa zen Jean-Paul Sartrek, 1943an, lotsaren inguruan deskribatutakoa: sarrailaren beste aldean, begia giltzaren zirrikituan itsatsita,... [+]
Euskal Herriko lekuen izenen frantsestearen arazoa ez da bakarrik seinale paneletan hizkuntza ez kontutan hartzearengatik izaten, duela zenbait urte hartu helbideratzeari buruzko erabaki baten gauzatzearen ondorioa ere bada.
Azal dezagun, administrazioko hainbat arlo... [+]
Potentzientzat salamiaren taktika erakargarria da. Xerrak apurka-apurka era finean moztean datza. Horrela AEBek NATOren zabalkundearekin, nazioarteko legediaren hausturekin, erregimen aldaketekin eta nazioartean bere base militarren ugalketarekin errusiarren segurtasuna eta... [+]
