Iruñeko Erorien Monumentuarekin zer egingo da? Hori da legealdi honetako gai izarretakoa Hiri Buruzagian azken asteetan. Asteazken honetan, Joseba Asiron alkateak kazetarien aurrean jakinarazi duenez, legealdi honetan emango zaio irtenbidea gaiari eta herritarrek erabakiko dute.
Monumentua 1942an eraiki zuten frankistek 1936ko Gerran estatu kolpearen alde hildakoak omentzeko. Nafarroan oroimenaren alde lan egin duten talde eta pertsonak beti eskatu dute monumentua eraistea, euren ustez haren presentzia hutsak frankismoaren biktimak berriz biktimizatzen dituelako.
Trantsizioaren ondoren Nafarroako instituzioak gobernatu dituzten UPN eta PSNrentzat, aldiz, inoiz ez da lehentasuna izan ez monumentua eraistea ezta haren esanahia aldatzea ere. 2015eko aldaketa politikora arte Nafarroan ez zen Erorien Monumentuaren aurkako mugimendurik izan. Hala ere, Espainiako oroimen lege berriek eraikinean ukituak egitea behartu zuten eta, horren ondorioz, fatxadatik estali zen erori frankisten gorazarre egiten zuen aipamen oro, eta eraikinari bestelako funtzioak eman zitzaizkion, hala nola erakusketa aretoarena.
2015era itxaron behar izan zen Iruñeko Udalak gaiari lehenengoz eraiste edo eraldatze klabean heltzeko. Horrela, Joseba Asironen udal gobernuak monumentuaren etorkizunari buruzko prozesu zabala jarri zuen abian. Tarte horretan, halaber, bertan ehortzita zeuden hainbat karlista eta falangistaren gorpuzkiak atera zituzten eraikinetik –tartean Mola eta Sanjurjo jeneralenak– eta lehiaketa prozesu bat zabaldu zuten monumentuaren eta inguruaren etorkizunaz erabakitzeko.
Zazpi proiektu aurkeztu ziren eta haietako bakarrak proposatzen zuen monumentua eraistea. Beste seik eraikina eta lekua eraldatzea mahai gaineratu zuten, oroimena ere tartean, baina lekuari beste zentzu eta erabilera bat emanda. Eraldatzearen aldekoen artean, dena den, batzuek eraikinaren zati batzuk eraistea proposatzen dute. Edozein kasutan, UPNk gidatutako Navarra Sumak irabazi zituen ondorengo udal hauteskundeak eta Asironen udal gobernuaren proiektua bertan behera gelditu zen.
Oroimenaren aldeko erakundeen oihua: “Eraitsi!”
Legealdia hasi denetik, oroimenaren aldeko Nafarroako elkarte gehienak indar handiz ari dira eskatzen monumentuaren eraistea. Joan den larunbatean, esaterako, horietako 26 elkartek – Erorien Monumentua Eraistearen aldekoen Asanblean antolatu dira– ekitaldia egin zuten Askatasunaren Plazan –hala deitzen da tokia 2016az geroztik–. Asteazken honetan, halaber, Nafarroako Legebiltzarreko lehendakari Unai Hualderekin bildu dira.
Asironen udal gobernuak dio monumentua eraitsi edo eraldatu egingo dela, herritarrek erabakitzen duten moduan. Alabaina, gaurkoz eraistearen aukera ezinezkoa da, besteak beste, Nafarroan ondareaz arduratzen den Viana Printzea erakundeak eraikina babesten duelako. Horregatik, prozesuan eraistea erabakiko balitz, Iruñeko Udalak eskatu beharko lioke Nafarroako Legebiltzarrari babes maila hori bermatzen duen foru legea aldatzea.
Udaletik harago ere jorratu beharko da gaia, beraz, eta Unai Hualdek parlamentura eramango duela agindu die eraistearen aldeko taldeei. Hedabideen aurrean Asironek asteazken honetan esandakoaren arabera, berak badu bere iritzia gaiaz, baina ez zuen esan, iruditzen zaiolako inpartziala izan behar duela. UPNk dagoen bezala utziko luke eraikina eta espazioa, eta gainerako alderdi nagusiek orain arte ez dute argitu haien jarrera zein den.
Dena den, eraistearen aurka egingo duen palanka garrantzitsua Nafarroako Gobernua izango da. Oroimenaren gaia daraman Nafarroako Gobernuko Bake eta Elkarbizitza zuzendari Martin Zabalzak adierazi du jada gobernua ez dela eraistearen aldekoa, eta PSOE ere ofizialki ildo hori ari da lantzen bai Nafarroan, bai Espainiako Estatuan ere.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]
Familiak eskatu bezala, aurten Angel oroitzeko ekitaldia lore-eskaintza txiki bat izan da, Martin Azpilikueta kalean oroitarazten duen plakaren ondoan. 21 urte geroago, Angel jada biktima-estatus ofizialarekin gogoratzen dute.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.
ELA, LAB, ESK eta STEILAS sindikatuek eta M3 elkarteak "herrikoia eta sozialki plurala" den memoria eguna "errepresiorik gabe" egitea eskatu dute. Eusko Jaurlaritzari zuzendutako eskaera da, "iaz ez bezala", aurten manifestatzeko eskubidea bermatzeko... [+]
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
Donostiako eta Gipuzkoako beste udalerrietako irudiak ikus daitezke unibertsitatearen webgunean.
PSN, EH Bildu eta Geroa Bai talde parlamentarien sinadurarekin aurkeztu da gaur eta onartua izateko babesa izango du.
Lazkaon 1960-70ko hamarkadan galdu ziren inauteriak berreskuratzeko asmotan dabiltzala irakurri dugu azken asteetan. Festa haietatik abiatuta herriko hainbat talde elkartu eta otsailaren 28an plazaratuko dira inauteriak ospatzera. Xehetasun gehiago jakin nahian Oin Arin dantza... [+]
Memoria Demokratikoaren Legea bete eta Lasa eta Zabala bahitu eta torturatu zituzten Donostiako La Cumbre eraikina memoria historikorako gune bihur dezaten exijitu dute Gipuzkoako Batzar Nagusietan. Jauregia 2023an Donostiako Udalari utzi behar zion estatuak, baina prozedura... [+]
