Iraila da fruta, alaitasuna eta festa
"Iraila udazkeneko maiatza”, dio esaerak. Giroz hala dirudi, urte gehienetan; aurten, ordea, udaburu beroa ederki asko imitatuz joan da. Aurreko hilabeteetan eta irailean bertan ere hotz punttu batzuk izan dira eta landare batzuek lezioa eman digute.
Hotza etortze horrek landareen alarma pizten du eta, zer gerta ere, uzta aurreratu egiten dute, benetako hotz sasoia etortzerako haziak irauteko, eta gero ernetzeko nahikoa janari izan dezan eta behar bezala jantzita izan daitezen. Ez dezagun ahantz: landareek ez dute fruitua guk jateko edo pitar bihurtzeko ematen, beraien kastari eusteko berak bezalakoak sortuko dituzten haziak barreiatzeko baizik. Inoiz baino azkarrago heldu dira uzta asko: kuiak (Cucurbita spp.), sagarrak (Malus domestica), mahatsa (Vitis vinifera)…
Hotz horrek udazkena aurreratu egin die landareei, eta fruitua ematea bezala, negurako gainontzeko prestaketak ere aurreratu egin dituzte. Tartean baita hostoa bota ere. Ez nola hala ordea. Aurretik hostoetako energia berreskuratu eta jaso egiten dute, klorofilatik hasita, eta bide horretan beste pigmentuak azaltzen dira; bai, honezkero jabetuko zinen paisaiaren koloreak aldatu direla, aldatzen ari direla, eta eguzkiak gero eta beheragotik jotzen duenez, are nabarmenago. “Udazkena bigarren udaberria da, hosto bakoitza lore bihurtzen baita”, esan zuen Albert Camusek.
Udazkentxo horren ondoren, bigarren maiatz tankerako hori etorri da eta udaberrixka horren bi seinale nabarmen ikusi ditut. Batetik, fruitu arbola askok loraldi ttiki berri bat ireki dute; gure etxean behintzat sagarrondoek, gereziondoek (Prunus avium), iransagarrek (Cydonia oblonga) eta udareondoek (Pyrus comunnis). Bigarren seinalea ikusgarriagoa izan da: udako bero zakarrekin hostajea ia erabat ihartzeraino zapuztu eta fruituen azala zaildu eta gogortu zituzten kuiak (Cucurbita spp.) biziberritu egin dira. Izugarrizko indarrarekin hosto berritu dira eta loreak ireki eta irekitzeari ekin diete udara berri baten itxaropen handienarekin bezala. Etxeko erlezain Matteok lehengoan gauza bera esan zidan: bere baratzean ere kuiak horrelakoxe harrotasunarekin bizitzen ari direla garai hau, mundukada gerra ez balitz bezalaxe; den bakarra, garrantzitsua den bakarra, bere udaberri hori balitz bezala.
Klima eta giroa landare bakoitzak bere erara bizitzen du eta batzuen lagina besterik ez dira aipatutakoak; beste askok ez dute horrela sentitu irail hau, eta bere erara moldatu dira. Guk bezala, bakoitzak bere azala; aldamenekoa zamarrarekin eta galtza motzetan ni. Izan ere, niretzat: “Iraila da fruta, alaitasuna eta festa”.
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]
Ugaztunei eskainitako azken artikuluaren amaierako hitzak hurrengo animalia aurkezteko aitzakia paregabea dira. Bertan esaten genuen muturluzeak erreka “garbi eta txukunak” behar dituela, kutsadurarik gabeak baina elementu natural anitzekin. Animalia txiki horren... [+]
Mila milioika mintzo dira agintariak. CO2 isurketak konpentsatzeko neurri eraginkor gisa aurkeztuta, zuhaitz landaketei buruzko zifra alimaleak entzuten dira azken urteetan. Trantsiziorako bide interesgarria izan zitekeen, orain arteko oihanak zainduta eta bioaniztasuna... [+]
Kutsatzaile kimiko toxikoak hauteman dituzte Iratiko oihaneko liken eta goroldioetan. Ikerketan ondorioztatu dute kutsatzaile horietako batzuk inguruko hiriguneetatik iristen direla, beste batzuk nekazaritzan egiten diren erreketetatik, eta, azkenik, beste batzuk duela zenbait... [+]
Ubidekoak (Bizkaia) dira Imanol Iturriotz eta Aritz Bengoa gazteak. “Lagunak gara txikitatik, eta beti izan dugu buruan abeltzaintza proiektu bat martxan jartzeko ideia”, azaldu du Iturriotzek. Nekazaritzari lotutako ikasketak izan ez arren, baserri munduarekin eta... [+]
Antxoa, bokarta edo albokartia, gure arrain komertzialen artean txikiena, euskal kostaldera hurbildu da.
Magnoliak eleganteak dira. Dotoreak. Anddereak. Pontxoak. Apainak. Pimentak. Gurbilak. Ponposak, ponpoxearrenak. Ortiroak. Ia-ia fazazkoak, kriket eta kraket. Ez naiz harritzen, beren loraldien azpian lurrarekin urtzerainoko handitasunaren menpeko sentitzen naiz urtero.
Gaur abiatu da Bizi Baratzea Orrian kide egiteko kanpaina. Urtaro bakoitzean kaleratuko den aldizkari berezi honek Lurrari buruzko jakintza praktikoa eta gaurkotasuneko gaiak jorratuko ditu, formato oso berezian: poster handi bat izango du ardatz eta tolestu ahala beste... [+]