Dagoeneko ohartuko zinetenez, iragana orainaldiko gatazken joko-zelai da, izan ere, eztabaida historiografikoek ezin diote aktualitateari iskin egin. Euskal Herrian, esate baterako, agerikoak dira euskalduntze berantiarraren teoriak zein Nafarroaren konkistaren izaeraren inguruko eztabaidek dauzkaten inplikazio politiko eta identitarioak.
Espainian antzera gertatzen da. Han duten eztabaida historiografiko gogorrenetako bat Errekonkistaren ingurukoa da. Iberiar Penintsulako lurralde zabalak 711. eta 1492. urteen artean Al-Andalusen, hau da, erresuma musulmanen, mende egon ziren. Bada, Errekonkista esaten zaio iberiar penintsularen iparraldeko erresuma kristauek Al-Andalusen aurka egindako kanpaina militarrei eta mendez mende gertatutako konkista prozesuari.
Kontua da, Errekonkista kontzeptua historikoa baino historiografikoa dela. Antza denez, ez zen erabiltzen XIX. Mendean Estatu-Nazio espainiarra eraikitzen hasi zen arte. Nazionalismo espainol kontserbadore eta katolikoak nazio identitatea sortzeko etsai komun bat baliatu zuen, Espainia “islamaren aurkako borrokan eraiki” zelakoan. Erdi Aroko erresuma kristauen patu historiko komuna, tartean Nafarroako Erresumarena ere, musulmanek bidegabeki ebatsitako lurraldea berreskuratzea litzateke. Geroago, historiografia eta irakaskuntza frankistak Errekonkistaren narrazioa berrerabili eta sakondu zuen nazionalismo espainolari kutsu epikoa emateko.
Alejandro Garcia Sanjuan historialariaren arabera, hiru jarrera historiografiko daude Errekonkistaren inguruan. Kontzeptuarekin kritikoak direnek diote Errekonkista kontzeptua alboratu behar dela, duen kutsu ideologiko estrukturalagatik. Halaber, Erdi Aroan ez bide ziren kontziente patu historiko nazional baten partaide zirenik, eta gainera, prozesu oso luze eta konplexua izan zen, etenez eta atzerakadez josia; esate baterako, erresuma kristauen arteko gatazkak edo musulmanen eta kristauen arteko aliantzak ohikoak izan ziren.
Beste batzuen ustez, aldiz, Errekonkista egitate historiko eztabaidaezina da. Izan ere, garai hartan hitza bera erabili ez bazuten ere, erresuma kristauetako eliteek justifikazio ideologikoak baliatu zituzten beren espantsionismo militarra legitimatzeko, esanez, besteak beste, Bisigodoen Erresumaren ondorego zuzenak zirela. Ondorioz, Errekonkista hitzari duen karga ideologiko atzerakoia kendu nahi diote, aurreiritzirik gabe erabili ahal izateko.
Alabaina, hori gertatzetik urrun, Errekonkistaren inguruko diskurtso atzerakoiak, historiagintza akademikoan gutxiengoan egon arren, gero eta gehiago erabiltzen ari dira gizartean zein politikan. Azken hamarkadatan, herrialde arabiar eta musulmanetatik lan-indar merkea inportatzen dugu eta fundamentalismo islamikoaren gorakadak zirrara handia eragin du Mendebaldean. Eskuin muturrak bi fenomeno horiek baliatu ditu, Errekonkistaren sinboloekin batera, arrazismoa eta xenofobia zabaltzeko; ez bakarrik Espainian, baita Frantziako Errepublikan ere. Han Eric Zemmourrek Reconquête! Izena jarri dio bere mugimenduari. Ez da kasualitatea.
2017an Indonesiak eta Herbehereek akordio bat sinatu zuten, Europako herrialdeak hiru mendeko kolonialismoaren ondorioz lapurtutako ondarea itzul tzeko helburuarekin. Gusti Agung Wesaka Puja itzultze prozesuaren arduradun indonesiarraren hitzetan, akordio hori... [+]
Grezia, 1975. Herrialdeak urtea errepublika gisa hasi zuen, hiru aste lehenago, 1974ko abenduaren 8ko erreferendumean, herritarrek monarkiaren amaiera erabaki ondoren.
Hamarkada bat lehenago, 1964an, Pablo I.a erregea hil zenean, Konstantino semeak hartu zuen tronua, 23 urte... [+]
Arrazoi pedagogiko edo metodologikoengatik, historialariok joera dugu iraganeko aldi historikoak zatikatzeko eta epetan banatzeko. Badira den-denok ezagutzen ditugun aro tradizionalak (Historiaurrea, Antzinaroa, Erdia Aroa, Aro Modernoa eta Garaikidea); baina baita horien... [+]
Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]
Elkarte memorialistek kritikatu egin dute Iruñeko Udalak Erorien Monumentua eraisteari uko egiteko hartutako erabakia. Memoria Demokratikoaren Legea “oker interpretatzea” egotzi diote Joseba Asiron alkateari, eta mobilizazio batera deitu dute urtarrilaren... [+]
Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]
Tennessee (AEB), 1820. Nathan Green esklaboa jaio zen, Uncle Nearest edo Osaba Nearest ezizenez ezaguna. Ez dakigu zehazki zein egunetan jaio zen eta, oro har, hari buruzko oso datu gutxi dauzkagu 1863. urtea arte, orduan lortu baitzuen emantzipazioa. Dakiguna da 1850eko... [+]
Balio digu ilunabarrarekin azken erretratu hori ateratzeko. Edo istant batean ordaintzeko barrako zerbitzariari eskatu berri diogun marianitoa. Eta ze arraio, Levi’sak imitatu nahi dituzten praken atzealdeko poltsikoan ezin hobeto datoz. Horretarako ere balio du... [+]
Centre Tricontinental erakundeak kongoarren erresistentzia historikoa deskribatu du The Congolese Fight for Their Own Wealth (Kongoko herriak bere aberastasunaren alde borrokan dihardu) dosierrean (2024ko uztaila, 77. zk). Kolonialismo garaian, Belgikako Force Publique-k... [+]
"Pictura est laicorum literatura", utzi zuen Umberto Ecok idatzita, Il nome della rosa eleberrian. Irudien bidez mintzatzen da herria, hitzez baino maizago. Artearen funtzio narratiboa nabarmena da Erdi Aroko irudietan, egungo begiekin zail gerta daitekeen arren haiek... [+]
XV. mende bukaeran edo XVI. mende hastapenean Belauntzako Katalina atxilotu, preso sartu, torturatu, guziaz desjabetu eta erbesteratu egin zuten, Oiartzungo Maritxurekin “haragizko harremanak” ukateagatik. 500 urtez isilean eta artxiboetan galdurik egondako... [+]