Ipurdian sua piztu eta hasi da dantza
Nola deitzen da dantzariek batak besteari ipurdian sua piztearen zirraraz jolasean aritzen diren dantza? Ba plego-dantza izan liteke, edo bizker-dantza, edo tatin-dantza sua ipurdian edo Izetz ixetukoa-Baietz ixetukoa... Ablitasen, Baztanen, Garesen, Bardozen zein Otxandion, bakoitzean bere izena du irri-dantzak.
Bardoze: Sua ipurdian
Bardozeko (Lapurdi) inauterietan “sua ipurdian” izeneko dantza bat badela jakin dugu Kanaldudek argitaratutako irudiei esker. Bertan ematen dituzten azalpenen arabera, aspaldi galdu zen dantza da, duela hogeita hamar bat urte berreskuratua eta gaurkotua. Adineko emakume batek kontatzen omen du ostatu batean bazela bat erratza pasatzen eta hasi zirela jostatzen eta sua eman nahian jatsa edo eskoba horri. Hortik dantza bat sortu zen eta gerora berreskuratua izan da.
.jpeg)
Mozorro talde batek plazaratzen du gaur egun. Erdian kokatzen da bat, eskuan erratza eta gerrikotik, ipurdi aldean, isats forma hartzen duen papera lotuta duela. Inguruan zirkulua osatzen dute gainerakoek eta jauzien estilora dantzan hasten dira; jarraian, erdian den lagunari ipurdian sua pizten saiatzen dira.
Ablitas: Plego-dantza
Segituan etorri zaigu gogora Ablitaseko (Nafarroa) plego-dantza. Kasu honetan ere partaide batek besteak gerritik zintzilik daraman paperezko orria erretzea da helburua. Nafarroako Dantzen Atlasean jasotzen denez Pedro Arellanok (1933) deskribatu zuen lehenengo aldiz dantza hau, baina XX. mendearen lehenengo hamarkadetan galdu egin zen. 1977an Ortzadar Elkarteak ikertu zuen eta hurrengo urtean Erribera izeneko ikuskizunean taularatu zuen. Gerora, 1994an Ablitasko Mendianike Dantza Taldeak plego-dantza berreskuratzeko ikerketa abiatu zuen. Egun, apirilaren lehendabiziko igandean, 13:00etan plazaratzen da Plegoko jaien barruan. Irri-dantza honi sarrera, jota eta irteera bat ere gehitu zaizkio.
.jpeg)
Baztan: Bizker-dantza
Bi dantzen antzekotasunei begira, beste dantza bat etorri zaigu burura: bizker-dantza. Baztanen jasoak dituzte hainbat irri-dantza edo jostaketa dantza eta horietako batek guztiz egiten du bat aurretik aipatu ditugun biekin. Larraldetarren Baztango folklorea liburuxkan irakur dezakegunez, Aita Hilari Olazaranek bere yoku-dantzak bilduman, bizker-dantza izenarekin dakar; soinua eta dantza Antonio Elizalde txistulariari hartuak. Dantzatzeko modua ipurdi-dantzaren tankerakoa da, baina kasu honetan, paper luze bat dilindan ezartzen dute gerrikotik eta sua ematen saiatzen dira.
.jpeg)
Otxandion, Garesen...
Eta han eta hemen, leku bakoitzean, izen propioarekin, baina oso antzeko formarekin dantza gehiago agertzen dira. Jokoaren giltza honakoa beti: piztuko dute sua ipurdian edo ez? Badirudi Otxandion (Bizkaia) galdua dela, baina han hala deitzen omen zitzaion: Ezetz ixetukoa-Baietz ixetukoa dantza eta abestuz egiten zen. Partaideak aurkariak ipurditik zintzilika zeraman egunkari zatia erretzen saiatzen ziren. Garesen (Nafarroa) ere ba omen zen antzeko dantza bat: tatin-dantza.
Transmisioa eta dantza taldeetako erreleboa aztertu nahi izan dugu Dantzan Ikasi topaketetan, eta gazte belaunaldiek lan egiteko ereduak ezagutu nahi izan ditugu “Gazteen parte-hartzea euskal dantzan” mahai inguruan: Eder Niño Barakaldoko... [+]
Iruñeko alkate Joseba Asironek prentsaurrekoan iragarri duenez, Duguna dantza taldeak jaurtiko du 2024ko Sanferminetako txupinazoa. Duguna izan da Iruñeko herritarren boto gehien jaso duen hautagaitza. Hain zuzen dantza taldearen sorreraren 75. urteurrena ospatzen... [+]
"Guri bizitza joan zaigu espaloitik begira". 80 urteko emakumearen arrangura iltzatuta geratu zitzaion Josune Zubeldiari. Hainbat belaunalditako bost emakumek hartu dute hitza emakumeek dantzetan, herriko taldeetan eta errituetan izan dituzten borroka, aldaketa eta... [+]
Gerratik ihesi 1937ko ekainean Donibane Garazin Bilbo eta inguruetako 600 haur jaso zituzten. Hiriburuko Ziudadelan Eusko Jaurlaritzaren menpeko eskola kolonia bihurtu zuten, eta bi urtean 8-14 urteko 800 bat haur igaro ziren bertatik. Haurrekin 80 bat heldu ere iritsi ziren:... [+]
Aste hondar honetan euskal dantzen hiriburu bilakatu da Hendaia. Akelarre dantza talde hendaiarraren 50. urtemugaren testuinguruan, Lapurdi, Baxe Nafarroa eta Xiberoako hamasei dantza talde elkartu ditu bertan Iparraldeko Dantzarien Biltzarrak.
Iazko azaroko Sansaturnino eguneko ospakizunak gibelean utzita, Iruñeko Duguna dantza taldeak 75. urteurreneko ekitaldiekin aitzina eginen du martxo hondar eta apiril hastapenean. Ondorengo lerroetan taldeak berak azaltzen ditu ospakizunok.
Janire Etxabek (1979, Arrankudiaga) dantza bertikala du ogibide: formakuntza eskolak eta ekoizpen propioak uztartzen ditu. 2021ean Harria Herria lana plazaratu zuen, 2022an Dendu, eta 2023an Geure(R)a. Aurki aurkeztuko du bere lehen bakarkakoa: Antzina. “Ulertzen dut... [+]
Kaskarotak eta maskaradak kasik urtearekin batera hasi dira eta jarraian etorri dira beste zenbait inauteri festa. Goiztiarrenak urtarrilean ari dira ospatzen, baina aurten inauteri gehienak datoz oso goiz. Otsailaren 8an izango da Ostegun gizena eta 13an Inaute asteartea. Hadi!... [+]
Urtarrileko lehen asteburuarekin atera dira kaskarot goiztiarrenak. Beskoitzekoak izan dira lehenak eta otsail hasierara arte larunbatez eta igandez astero ibiliko dira herriko auzoetan etxez etxe dantzan eta festan. Goiztiarrenak eta irteera gehiena egiten dituztenak dira... [+]