Euskararen Erakunde Publikoak 2024an hogei urte beteko dituela eta, egindakoari eta egin beharrekoari begira jarri dira euskalgintzako eragileak, Euskal Konfederazioaren baitan, abenduaren 16an irakurritako manifestuan: “EEPren sorrera urrats garrantzitsua izan zen, euskalgintzak hamarkadetan zehar eraman lanaren ondoan, hizkuntza politika publikoa abiatzeko. Hogei urte berantago anitz egin da, eta anitz bada egiteko”. Hala nola, euskal hiztunen gainbehera gelditzea lortu da azken urteetan. Hala ere, proportzionalki euskaldunok geroz eta gutiago garen heinean –2006an %26,4 ginen, 2022an %19 eta 2050erako %16 petik izanen gara– egoera kezkagarria dela nabarmentzen da manifestuan, eta erronka horretan jarri dute: “Euskaldun kopurua mantentzea lortu den bezala, orain euskaldunen proportzioa garatzea dugu erronka, horren araberakoa izanen baita hizkuntzak jendartean izanen duen tokia eta hiztunek euskara erabiltzeko izanen dituzten aukerak”.

Lortzeko bidean, “benetako plangintza bat”, hizkuntza politika “ausart” bat eta euskaldunon kopurua %19tik %30era heltzeko bide-orri bat galdatzen da manifestuan. Laugarren aldarrikapen bat ere dakar euskalgintzak: hizkuntza berreskurapenerako esperimentazio lurralde izendapena lortzea Ipar Euskal Herriak. EEPren betebeharra oroitarazten da manifestuan: “Hizkuntza politika publiko partekatua landu, definitu eta obratzea da EEPren betebeharra. Ipar Euskal Herri mailan, bai eta erakunde bakoitzaren baitan. Zein da gaur egun Euskal Elkargoaren hizkuntza plangintza? Zein da departamenduarena? Eskualdearena eta Estatuarena?”.

Nahikeria eta ausardia izanez gero erronka gainditu daitekeela dio Euskal Konfederazioak: “Ez gara gehiago xitxuketan aritzen ahal. Hizkuntza ere larrialdi egoeran da; baina fatalitaterik ez da. Helburu adostuekin, araberako baliabideekin eta lankidetza sendo batekin, lortuko dugu euskarari etorkizun bat ematen. Egiazko etxe finko bat behar dugu. Euskararen sustraiak zainduz, kimu eta landare berriei euskararen baratzea irekiz hizkuntza salbatuko dugu”.

Hizkuntza politiken pisua, euskalgintzaren gain

Euskal Konfederazioak instituzioei esku hartzeko eskatu die: “Ezin dute 2004 aitzin bezala hizkuntza politikaren pisu guzia euskalgintza sozialaren gain ezarri”. Erakunde publikoen lehentasunak kritikatu dituzte, Ipar Euskal Herrirako 2050. urterako aurreikusten diren ehun mila biztanle gehiagoren baliabideei begira. “Jende berriei harrera egiteko azpiegiturak, etxebizitzak, argindar, ur eta hondarkin sarea garatzeko dozenaka plangintza eginen da eta milioika euro baliatuko dira. Aldiz, gaur egun hemen bizi diren frantses hiztun elebakarrak eta heldu berriak euskalduntzen laguntzeko ez da inolako plangintzarik aurreikusten”, salatu dute manifestuan.

Lehentasuna eta baliabideak euskarari emateko galdegin dute: “Euskarazko irakaskuntza, haur zein helduen arloan, ez da behar den abiaduraz garatzen edo oztopatua da. Aisialdiak, haurtzaroa, hedabideak, euskararen inguruan oro har ari diren elkarteek ez dituzte behar diren baliabideak”.

ARGIAko datorren zenbakian Jenofa Berhokoirigoinek sakon landu du Ipar Euskal Herriko hizkuntza politiketan datorrena eta euskalgintzak eskatzen diena.