Ipar Eukal Herrian oraindik eta gehiago ari zaio frantsesa euskarari nagusitzen
Jaitsi egin da euskararen erabilera Lapurdi, Behe Nafarroan eta Zuberoan. Euskaldunak ere gutxiago dira, eta gorantz egin duen adin tarte bakarra 16 eta 34 urte artekoena da.
Geroz eta gutxiago dira Ipar Euskal Herrian euskara erabiltzen dutenak; hala dio argitaratu berri den inkesta soziolinguistikoak. 2016an %8,1 ziren euskaraz erdaraz beste edo gehiago egiten zutenak, 2021ean, berriz, puntu bat gutxiago. Gehiengo zabalak beti erdaraz egiten du (%78,5ek), eta euskaraz erdaraz baino gutxiago egiten dutenena da talde txikiena, ehunetik batek baino ez baitu egiten.
Hala ere, adin tarteari erreparatuta badago esperantza izpirik. Izan ere, euskaraz erdaraz beste edo gehiago egin dutenetan 2011tik igo den adin tarte bakarra 16-24 bitartekoa da. Gehien jaitsi dena, berriz, 65 urtetik gorakoena, 16,6tik 9,4ra igaro baita.
Euskaldunen proportzioa jaitsi egin da, baina ez gehiegi. %20,5 ziren 2016an, eta gaur egun %20,1 dira.
Gune euskaldunenetan, hots, Nafarroa Beherean eta Zuberoan, lehen baino gutxiago dira euskaldunak. Azken urteetan beherakada ez da nabarmena izan, baina 2001etik 2021era 13,4 puntu jaitsi da. Gazteen artean, ordea, gero eta gehiago dira euskara dakitenak. Azken bost urteetan 2,6 puntu igo da hizkuntza-gaitasuna.
Joera
Lehen hizkuntza gisa euskara dutenak geroz eta gutxiago dira; ia bi puntu jaitsi da kopurua azken bost urteetan, 15,9tik 13ra. Lehen hizkuntza gisa euskararekin batera beste bat dutenak asko dira. Adibidez, duela hamar urte 16 eta 24 urteen artean %5,7ren lehen hizkuntza euskara eta erdara ziren, eta %7,7rena euskara baino ez. Azken datuen arabera, berriz, %11,1ak ditu bi hizkuntza lehen hizkuntza bezala, eta 3,7k baino ez euskara hutsa.
Euskara ezagutzeko moduan ere aldaketa nabarmenak ari dira izaten. 2001etik 2021era %82tik %60ra jaitsi dira euskaldun zaharrak. Jatorrizko elebidunak %11tik %22ra, eta euskaldun berriak %7tik %17ra.
Bi gurasoak euskaldunak dituztenen artean, euskara hutsa geroz eta gutxiagok jasotzen dute, eta gehiagok euskara eta erdara, biak. Tendentzia hori azpimarratzekoa da belaunaldi gazteenetan, Adin tarte guztiak kontuan hartuta, %63 dira guraso horiengandik euskara baino jaso ez dutenak, baina gehienak 50 urtetik gorakoak. 16 eta 34 urte bitartekoen artean, %49 baino ez dira, eta bi hizkuntzak jaso dituztenak %27, batez bestekoa baino 11 puntu gehiago. Bi gurasoak euskaldunak izanda erdara baino jaso ez dutenak bostetik bat dira.
Irakaskuntzan ere gutxiago izan dira euskara lehenetsi dutenak azken urteetan. 2011n %18,6 ziren, eta hortik hamar urtera %16,5. Euskara eta frantsesa erabiltzen duten ikastetxeetako ikasle kopurua, berriz, igo egin da, eta frantses hutsean ikasten dutenak gutxiago dira.
Lurraldea
Erabilerari dagokion egoera kezkagarriena duen lurraldea BAM eremua da, hau da, Baiona, Angelu eta Miarritze (Lapurdi) biltzen dituena. Zonalde horretan beti erdaraz egiten du hamarretik bederatzik. Nafarroa Beherean eta Zuberoan, beti erdaraz egiten du ia biztanleriaren erdiak, baina beste erdiak euskara erabiltzen du, maiztasun handiagoarekin edo txikiagoarekin.
Aspaldiko aldarrikapena onartu du Frantziako Gobernuak: laborantza lizeo pribatuetan formakuntza elebidunak eskaini ahal izango dira, “esperimentazio pedagogiko” gisa, alegia frantsesez bakarrik ez, euskaraz ere irakatsi ahalko da. Donapaleun eta Hazparnen baliatuko... [+]
Euskararen biziberritzea Ipar Euskal Herrian jardunaldia antolatzen du ostiral honetan Baionan Euskaltzaindiak. Euskararen alde egiten dena eta ez dena eztabaidatzeko mementoa izango da. Eragileak eta politikariak bilduko dira egun osoan.
Laborantza lizeoetan tokiko hizkuntzetako irakaskuntza sailen sortzea eztabaidatua izan da frantses legebiltzarrean. Legearen zuzenketa proposatu du Iñaki Etxaniz legebiltzarkideak.
Berrogei argitaletxe eta diskoetxe, horietarik bederatzi berri, eta 120 salmahai bosgarren Ziburuko liburu eta disko azokan. Ekainaren lehenean ospatuko dute Baltsan elkarteak eta Argia hedabideak
Herribiltza taldeak joan den ostiralerako egindako deialdian, Baionako suprefeturaren hormetan egin zuten tindaketa bost lagunek. Horien artean zegoen Gorka Torre; komisarian eduki du Poliziak 24 orduz, eta irailean epaituko dutela jakinarazi diote astelehen goizean.
Nola ezar euskara, gal-bidean, ahal-bidean eta zabal-bidean? Galdera horri ihardukitzen entseatuko da Mattin Irigoien Zabalik elkarteko kidea, ostegun honetan eskainiko duen mintzaldian.
Matriarkatuaz doktore tesia egina da Anne-Marie Lagarde eta, gurean, gaiari buruzko espezialista egina da. Batean prima, bestean kadet, gure herrietako matriarkatua zertan zen deskribatu eta interpretatu digu, munduan diren formula matriarkalen berri emanez, eta bere historia... [+]
Hirugarren urtez Xiberoako ikastolei bultzada emanen die Tulalaika bestak.
Aitzinkontua ez emendatzea bozkatu du Euskararen Erakunde Publikoak. Iazko bera izanen da, lau milioi t'erdi inguru. Horrek Euskalgintzako hainbat sektoreren kexua piztu du, eta EEPren izatea zalantzan jarri dute, gaur egun, tresna baliagarria ez delakoan. Hur Gorostiaga... [+]
Euskal Herriko 16 ikasle Parisen dira astearte honetan, euskaraz ikasteko eskubidea aldarrikatu eta horretarako neurriak har ditzatela eskatu diete diputatuei, Frantziako Legebiltzarrean. “Urduri gaude, baina badakigu zer erran nahi dugun”, adierazi diote goizean... [+]
Udaberrian, Iparraldeko Hizkuntz Politika Publikoa berrituko da: hortik, datozen urteetako norabideak, asmoak eta horien zerbitzuko jarriko diren dirutzei buruzko erabakiak hartuko dira eta horretan jarrera argia hartu beharko dute eskualdeak, departamenduak, estatuak eta Euskal... [+]