Indonesia: lurrikarak ia urtero eta hildakoak ehundaka
Azaroaren 18an lurrikara izan zuten herrialdean, eta gutxienez 268 hildako zenbatu dituzte. Azken aldian beste zenbait lurrikara izan dira Italian eta Mexikon, baina kalteak askoz txikiagoak izan dira, nahiz eta intentsitate gogorragoak izan. Eraikinen osaera izan liteke gakoetako bat.
Indonesian lurrak dardarka jarraitzen du hilaren 18ko lurrikaraz geroztik. Lehenak, Richter eskalan 5,6koa, gutxienez 268 hildako eta milatik gora zauritu utzi ditu. Gorpuen eta bizirik atera direnen bilaketa lanetan dihardute orain herrialdean, baina lurrak ez die lanak egiteko parada handirik eman, eta gutxienez beste 118 aldiz izan dituzte larunbateko lurrikararen erreplikak; 1,5 eta 4,2 artekoak. Hala ere, adituek baztertu egin dute tsunamia sortzeko arriskua.
Herrialdeko uharterik jendetsuenean, Javan, gertatu da ezbeharra. Hildakoen eta zaurituen datuez gain, bestelakorik ere utzi du lurrikarak: 22.000 etxebizitza suntsitu ditu eta 58.000 pertsona lekualdatu dituzte. Azken orduetan, erreskate lanek iraun bitartean, bizirik dauden pertsona gehiago ateratzen ari dira.
Indonesian ohikoak dira lurrikarak; azken datuei begiratuta, ia urtero izaten dute ezbeharra. Guztietan, gainera, kalte material eta hildako andana utzita. Iaz bertan, Celebes uhartean izandako lurrikarak 105 hildako, 3.369 zauritu eta 94.000tik gora lekualdatze utzi zituen. Aurtengoa baino intentsitate handiagokoa izan zen.
Ondorio ezberdinak
Argi dago Indonesia lurralde sismikoa dela, urtero izaten baitituzte lurrikarak edo erreplika txikiak. Baina kokapen geografikoa ez da bakarra kalte handi horiek jasanarazten dizkiona. Ikusi besterik ez dago, azken lurrikara hau jakinarazi baino egun batzuk aurretik, Italian bertan izan zuten lurrikara. Azaroaren 9an 5,7ko intentsitatea izan zuen lurrikara izan zen Italian, Indonesiakoa baino apur bat gogorragoa. Gerora, bi erreplika izan zituen 3,4 eta 4,0 gradutakoak. Baina ezbehar horiek guztiek ez zuten hildako bakarra ere eragin; are, ezta zauriturik ere. Suhiltzaileek errondak egin zituzten etxebizitzetan zehar, euretako zenbait zartatu zirelako dardarekin, baina kalteturik ez zuten aurkitu.
Italiakoa baino handiagoa izan zen irailean Mexikon izan zuten lurrikara; 7,7ko intentsitatea izan zuen. Bi lagun hil ziren lurrikarak sortutako kalteen ondorioz, eta beste bi irailaren 22an izandako 6,9 graduko erreplikan. Argi dago, beraz, munduan herrialde sismiko ugari daudela, baina lurrikaren indarra antzerakoa izanda ere, ondorioak ez dira berdinak. Adituek hainbat faktore aztertu dituzte, eta zenbait aldaezinak badira ere, badaude zirrikituak kalteak hain handiak izan ez daitezen.
Eraikinen osaera izan daiteke gakoetako bat hildako kopuruak behera egin dezan nabarmen: lurrikaren aurkako eraikinak behar dira, eta Txileko adibidea jarri dute. Bertan, lurrikara gehien pairatzen dituen herrialdean, apenas jausten den eraikinik, eta, ondorioz, izaten duten hildakorik. Eraikinak hormigoi armatuzkoak dira bertan, energia disipadoreak dituzte, eta lurrazalaren azterketa zehatzak. Horri ebakuazio plan zehatz eta landuak gehituta, kalte material zein heriotzak asko jaitsiko liratekeela ondorioztatu dute.
Sulawesi (Indonesia) uhartearen hegoaldean, Leang Karampuang kobazuloan hiru irudi antropomorfoz eta basurde batez osatutako margolana aurkitu dute Griffith eta Southern Cross unibertsitateetako eta Indonesiako Agentzia Nazionaleko arkeologoek. Nature aldizkarian argitaratutako... [+]
Genozidioa zoritxarrez modan dagoen hitza da. Rafael Lemkinek 1946an egin zuen definizioaren arabera, “talde nazional, etniko, arrazazko edo erlijioso bat erabat edo partzialki suntsitzeko asmoz egindako ekintzak” dira genozidioa. Ekintza horiek “taldeko kideak... [+]
Indonesiako hiriburu Jakartaren itsasoratzeari aurre egiteko eta jakartarrek nozituriko kutsadura arazoari erantzuteko, hiri erraldoi bat zerotik eraikitzen dabiltza, Borneo oihan zabalean. Lekualdatzeak bideratu eta hiriburu berria bilakatuko da Nusantara izeneko sortu berria... [+]
Gutxienez 125 lagun hil ziren larunbatean Indonesiako Kanjuruhan estadioan, Arema eta Persebeya Surabaya taldeen arteko partida amaitzean. Jasandako porrotarekin suminduta, Aremako zaleek zelaira salto egin zuten, eta ostean Persebeyakoek; elkar eraso egiteaz gain, jokalarien... [+]
Borneo, duela 31.000 urte. 10-13 urte arteko mutiko batek istripu bat edo gaixotasun bat izan zuen eta kalte larriak eragin zizkion ezkerreko hankan. Mutikoaren bizia salbatzeko, oina anputatu zioten, hanka berna-bizkarretik ebakita.
Indonesiako poliziak maiatzaren 26an Junawal Bin Sukino nekazari sindikalista atxilotu izanak kexua eta amorrua piztu ditu bertako nekazari ttipien artean. Beste behin, haien oinarrizko eskubideei tu egin eta multinazionalen mesederako hartu erabakia delako. Bioaniztasunaren... [+]
118.000 kutsatu daude herrialdean, horietatik 3,583 hildako. Ostiralean kaleratutako datu berriek 6.000 kasu berri eman dituzte egun bakarrean, orain arte emandako daturik altuena. %5eko igoera izan dute kutsatze berriek.
Indonesiako bigarren hiririk handienean, Surabayan, agintariek droneak baliatu dituzte asteartean covid19 birusaren aurkako desinfektantea spray moduan airean botatzeko.
André Vltchek kazetaria, ARGIAren irakurleak azaroko LARRUN gehigarrian –Gerrako ekologia– ezagutu duena, Borneo uhartean ari da filmatzen munduko txikiziorik handienetako baten kronika izango den dokumentala. Duela gutxi arte bioaniztasunaren paradisu... [+]
1888ko abuztuaren 27an, Krakatoa sumendiak eztanda egin zuen Ekialdeko Herbeheretar Indietan, egungo Indonesian. Eztanda handik 5.000 kilometrora ere entzun zen, planetaren hamahirurenean edo, bestela esateko, lurrazal osoaren %7,7an.