Indi gaztainondoaren gerrateak
Zuloan sartuta egotea ez duk txarrena –esan zion Manuk–, txarrena duk ez jakitea noiz aterako haizen, edo inoiz aterako haizen ere. Lander Garroren Gerra Txikia nobelan, non gerra bateko iheslarien gorabeherak azaltzen dituen, pertsonaien artean, Anna Frank dakarte gogora.
“Batzuetan Anna Frank sindromea ahazten zaidak, badakik, betiko hemen eta horrela geratzeko izua. Anna Franken kasua kontatu zion gero, Bigarren Mundu Gerran naziengandik ihesi ibilitako neskatila judutarra izan zela, etxe-zulo baten gordeta igaro zituela bi urte, han eguneroko bat idatzi zuela, eta herbeheretar batek salatu ondoren hil zela Auschwitzeko kontzentrazio gunean”. Sasian ezkutuan iheslaria eta baita Anna ere. Euskalduna eta judua biak izu batean.
Annak, ezkutalekuan izan zen artean, eguneroko bat idatzi zuen, gerora sonatua egin zena, oso, hura Bigarren Mundu Gerrako juduen aurkako genozidioan holokaustoko kontzentrazio esparru batean erail ondoren argitaratutakoan.
Eguneroko horretako protagonistetako bat etxe zulo haren leihotxotik ikus zitekeen zuhaitza da, indi gaztainondoa (Aesculus hippocastanum), Amsterdamgo erdialdean bizi zena. Gerora, zuen sona istapetik pasa eta behin baino gehiagotan ZAKUR (Zuhaitzen Aurkari Kriminalen Urgazleak) eraile zelulakoak lurreratzen saiatu ziren; baina auzoko jende naturala elkartu, eta salbatzea lortu zuten. Gerrateetako erailtzaileekin borrokan nekatua, gaixorik, 2010eko abuztuaren 23an, haizete gogor batek eraitsi zuen; 160 bat urte zuen. Historiarako geratuko den zuhaitza, gudari, genozidioari, holokaustoari eta neskatxa baten bizitzeko grinari lotutako zuhaitza.
Zuhaitz haren gaztainak jaso eta makina bat kume txirpi landatu da mundu osoan; betiere judutarren genozidioa edota maila horretako ekintzak gogorarazteko eta gaitzesteko eraiki izan diren museo edota antzekoetan. Indi gaztainondoa oparo ugaltzen ari da, bere gaztainak kontinente guztietan helduz. Ondorengo zuhaitzak Fukuyama, New York, Bradfor, Indianapolis eta Europako herri ugaritako ikastetxeetan bizi dira, baita gerra hartako Frantziako erresistentziaren hiriburua izan zen Lyongo 3. barrutiko udaletxearen parean eta Parisko Anne Frank lorategian ere. Anna Franken izena daraman kale, plaza, baratze eta abar ugari dago. Donostiako Aieteko Parkean ere badago zuhaitz haren kimu bat, bere oroigarri, gerra eta krimen ugariren bake goseak ase nahi dituen tokian.
Edonon dauz txakurrak haginak zabalik. Etxe guztietan laratzak beltzak.
Genozidioak eta holokaustoak ez ahazteko eta oroimenari zentzu pedagogiko bat eman aldeko oroitoki horietan, olibondoa (Olea europaea) edo zein zuhaitz jarri asmo dute Palestinan etxean ezkutatuta bere nerabe egunerokoa idazten ari diren bitartean juduek erailtzen dituzten Anna izeneko neskatxen oroigarri? Donostian? Erresistentziaren Lyonen? Noizko Euskal Herrian lehenengo Palestina Parkea?
192 milioi sagar 2024. urtean. Segundoero sei sagarretik gora saltzen du Britainia Handiko Tesco supermerkatu kate han ezagunak; ia 27.000 tona. Zenbaki ikusgarriak dira baina are harrigarrigoak dira bertokoak, Ingalaterrako sagarrak direla jakinda.
Euskal literaturaren eta kulturaren topaleku garrantzitsuenetakoa da abenduaren 5etik 8ra egingo den Durangoko Azoka, eta 59. edizio honetan ere, Bizi Baratzeak bere postua izanen du, ARGIAkoaren ondoan.
Antzinako greziar eta erromatarrek izaki mitologikotzat zituzten animalia hauek, itsas hondoan jaio eta hazi ostean, lehorreko zaldien tamainara heltzean, Neptunoren gurditik tiratuko omen zuten. Urrutian ikusten omen zituzten, olatu tontorretan jauzika.
UNESCOk Munduko Biosfera Erreserben Sarea zabaldu du hamaika izendapen berrirekin, horien artean da Iratiko Oihana. Astearte honetan jaso dute diploma Zaraitzu eta Aezkoa ibarretako presidenteek Ariben.
Garbiñe Larreak Kosmetikoak sendabelarrekin liburua argitaratu berri du ARGIArekin. "Egin ezazu zuk zeuk" filosofia kosmetikoen mundura ekarrita, egunerokoan behar diren produktuak egiteko liburu teoriko-praktikoa da. Eskuragarri dago azoka.argia.eus webgunean.
Gero eta gehiago ikusten dira orkideak gure etxe barruetan. Bulego, denda, ile apaindegi, non ez daude landare edergarri horiek?
Badoaz basoak kolorez aldatzen, haizea hozten eta egunak mozten. Badator negua, eta lur lehorrean ageri da; baita itsasoan ere. Animalia migratzaileak hasi dira hegoalderanzko bidean, eta zerutik kurriloak hegan pasatzen diren bitartean, itsasotik zerea doa, ur epelagotara... [+]
Garbiñe Larreak Kosmetikoak sendabelarrekin liburua aurkeztu du azaroaren 7an Donostian. Azala, ilea eta gorputzeko hainbat atal garbitzeko eta zaintzeko behar ditugun produktuak guk geuk egiteko argibide eta informazio osoa ematen du liburuak. Auzi hau ez da azalekoa,... [+]
Naturopatiaren eta iridiologiaren mundutik iritsi zen Eztizen Agirresarobe Pineda ezkiotarra kosmetika naturalaren mundura: “Hirugarren urtea dut naturopatia eta iridiologia ikasketetan, baina lehenagotik ere egiten nituen ukenduak, kakaoak, eta antzekoak”, azaldu... [+]
Mendirik altuenetako okoilu gordeetan. Ziztu biziz haize hotzak zazpi hilabetez neguztatzen duen zokoan. Udan igotzen dituzten azienda saldoek motzean eusten dioten belaze bazterretako zuhaixken altzoan. Bertan ezin biziraunari eutsi eta basoak ere txil egin eta urrun-urrunera... [+]
Sardina bat... bi sardina... topatu ziren...
Atlantikoan, Mediterraneoan, Indikoan, Pazifikoan… Gauez bada, 25-55 metroko sakoneran; egunez sakonago, 100 metrorainokoan, harrapariengandik babesteko.
Udazken betean gaudela arnas bideei erreparatu beharra daukagu, garai honetan ia gehienok izango baitugu katarroren bat. Hori bakarrik denean gustura, arnasbideetako gaitz larriagoak zeharo gaiztotuta dabilzkigulako azkenaldian. Gure artean aurre zaintza egitea ohitura zabaldua... [+]
Urriaren 26an Amillubi kolektibizatutako lurretan auzolana eta Haziak liburuaren aurkezpena egin dituzte. Zestoako Portale Kultur Elkarteak eta Amillubi proiektuak elkarrekin antolatu dute ekitaldia.
Ürx’aphal bat badügü
herrian trixterik,
Nigarrez ari düzü
kaloian barnetik,
Bere lagün maitiaz
beit’izan ützirik:
Kuntsola ezazie,
ziek adixkidik.
Umetatik baserrian bizi izan dira Gillen eta Bittor Abrego Arlegi anaiak, Lizarraldean, Iguzkitza herrian. Familia abeltzaina izan da haiena baina baserria eta lursailak haien esku gelditu zirenean, proiektuari buelta bat ematea erabaki zuten bi anaiek: “Lur zatia eta... [+]