Duela egun gutxi EH Bilduk lortutako emaitzak hausnartu eta –aurrera begiratuz– hainbat burutazio eta zalantza sortzen zaizkit. Urteari esker bildutako eskarmentuak dioen bezala, egia da gauzak ez direla egun batetik bestera mamitzen, eta denbora beharrezkoa izanik, erne baina lasai jarraitzea dela zuzena, baina zalantzak bertan jarraitzen dute, baita antzeko aholku eta buruhauste gehiago.

Zalantza ugari bai, ez baitakit Gasteizko parlamentuan taldeen arteko lankidetza zer nolako koloreaz azalduko zaigun, ezta ere lehengo sakeak luze eta gogorrak edo bihurri bezain laburrak izango diren. Baina uste dut gu izango garela sakeari erantzun beharrean, eta beharbada ez hasieran bakarrik, luze iraungo duen legealdian.

Hori horrela gertatzen bada –nik horrela uste dut– lanak izango ditugu, jasotako indarra herriaren beharrak aseko dituen iturri bihurtzen. Ez da erraza izango.

Ikusiz zer eta zergatik gertatzen ari den gertatzen ari dena, zaila da herri honen oihu eta garrasi luze bezain sakona isiltzea. Eta horretan ez du batere laguntzen, bai historikoki, soziologikoki edo kulturalki, herri desintegratu baten antza handia izateak. Eta ez administrazio mailan soilik.

Horrela entzutea gogor samarra dirudi baina Euskal Herrian, hainbat froga ditugu aurrez aurre. Bide horretan, badakit ez dela askoren gustukoa eta Vascongadas terminoa entzuten dutenean belarriak “zorrozten” dituztela, baina gauzak horrela dira eta historikoki hala ulertu izan da. Ni termino hori erabiltzearen aldekoa naiz, desadostasunaren ispilu bezala ikusten dut, benetako helburua zein dugun kontzientzia aldarrikatzeko balio duena.

Dena dela, desintegrazio honen gainetik integrazio borondate bat badagoela ukaezina da. Eta hori ez da hauteskundeetan bakarrik sumatzen, nolabaiteko komunitate batean elkartu eta beharreko bideak abian jartzeko gogoa ere nabaria da. Baina Francoren garaian bezala, gertatzen zaiguna da, geure historia besteek kontatuta ezagutzen dugula. Alegia, gure aurkarien esku jarraitzen duela, eta hori aldatu beharra dago.

Gaur egun, PSOE, PP eta bere ingurukoek bultzatzen duten integrazioa ezinezkoa da, ez da posible, integratu nahi dituzten guztiek zeregin bat eduki gabe. Bestela ez da integrazioa, kolonizazioa baizik. Gainera integrazio espainiarra bultzatzen dute, eta oker ez banago, hauteskundeen emaitzak diotenez, euskaldun gehienak ez daude ados, beste zerbait nahi dute.

Mezulariak ezagutzen ditugu, mezua ere bai; elkarbizitza da aldarrikatzen den helburu ukaezina, bale, ados. Baita erabakitzeko ahalmen osoa ere, bale, baina zer erabakitzeko, espainiar “nazionalistek” nahi dutena, hala abertzale euskaldunok nahi duguna? Espainiarrak izatea derrigortuz, inposatuz? Hori da elkarbizitza?

Horregatik, denbora asko daramagu normalizazio politikoa eta bakea lortu nahian, denon artean egitasmo bat egitea. Baina denok ez dugu normalizazio politikoa eta bakea berdin ikusten. Horregatik hainbeste denbora ezinik.

Dena dela ez da herri arazo bakarra, arazoa ez da hauteskundeetako herri honen borondatea, herri honen kontzientzia eta sentiberatasuna baizik. Hori bai, manipulazio luze, anker eta interesatuak sakon nahasi duena.

Egia da orain arte emandako urratsek emaitzak eman dituztela, baina onartu beharra dago, egia baita, garai batean uste genuena baina latzagoa izaten ari zaigula autonomia desmitifikatzea. Estatu espainiarrak herri honi eskainitako opari pozoitsua dela frogatzea, alegia. Oso zaila suertatzen baita agerian uztea, nazio askapen prozesu guztietan, autonomia, independentziaren antidoto gisa erabiltzen duela botere menperatzaileak, aurreko tresna guztiak porrot egin da gero.

Bide beretik dator gaur PSOEk –arrastaka berreskuratutako agintea galtzeko arriskuan ikusi ondotik, noski– bultzatu nahi “omen” duen federalismoa. Beharbada onerako izan daiteke, baina baita beste urrats bat, burujabetasunik gabe, tarteko urratsa baino tranpa hilkorra suerta litekeena, herri honen askatasun aukerari begira.

Beraz, ez dago zalantzarik, denok nahi omen dugun egitasmo hori, konfrontaziorik gabea ez dela izango, euskal komunitatearen egitasmoa bada behintzat. Baina orain arteko identitate marka guztiei uko eginez, probintzia espainiar bezala integratzea bada helburu, nekez inork ekarriko du normalizazioa eta bakea, herri honetara. Eta beldur naiz politiko euskaldun batzuk –gaur indar gehien dutenak– bide horretatik doazela.

Eta ukaezina da, badituzte bere arrazoiak eta ez nola nahikoak. Orain arteko bidea jorratuz lortuko dute agintea berreskuratzea. Beraz, zerk behartu dezake EAJren traineruak sekula egin ez duen ababorreko desbideratze erabakia?

Horrela ez bada, herriak eskertuko gaitu denoi, eskuindar eta ezkertiar abertzale guztioi. Hori horrela izatea lortuko bagenu, bide propio bat, euskal abertzaleok egitekotan, garbi eta zintzo eztabaidatu beharrean gaude. Baita mahai gainean geure aukera errealak soilik antzekotzat hartu, ez baita gauza bera “nahi eta ahal”.

Nire ustez, horrela eginez, jartzen ahal dugu gure herri txiki hau, –aspaldian merezi duen bezala–, libre izateko bidean. Bestela, noren zain gaude, zertarako hainbeste urteetako sufrimendu latza?