Iñaki Ahedo eta Xabier Gonzalez: “Interesgarri gertatu zaigu hausnartzea kanpoko ideia batzuk hona inportagarriak ote diren”
Estoniar lagun batek Iñaki Ahedori bidalitako postal bateko seilua da "Nondik nora folklorea?" erakusketaren abiapuntua. 1995. urtetik ari da seiluak biltzen, eta 2019an publikoari erakusteko aukera sortu zen Eusko Lorak dantza taldeak antolatutako erakusketaren bidez. Iñaki Ahedo eta Xabier Gonzalez taldeko kideak dira, eta egun hauetan Gasteizen ikusgai den seilu erakusketaren inguruko azalpenak eman dizkigute. Harrigarria da horren zentimetro gutxitan zenbat informazio jaso daitekeen; besteak beste, inauteri, ezpata-dantza zein dantzaldietako irudiak dituzten 1000 seilu inguru biltzen ditu erakusketak.
Nondik nora hasi zen ba "Nondik nora folklorea?" erakusketa?
Eusko Lorak elkartean badugu eskarmentutxoa erakusketak antolatzen, azken-aurrekoa "Burutik erantzia" izenekoa. Jendeari zenbait eduki helarazteko modu eraginkorra deritzogu, dakarren lan eskerga gorabehera. Duela bi urte astroak lerrokatu ziren esku artean dugun hau antolatzeko, eta gogoz ekin genion lanari.
2019an Sestaon aurkeztu zen, irailean eta urrian Zigoitian egon da, eta orain Gasteizen dago erakusketa. Erakusketa ibiltaria, beraz?
Gure lehen asmoa, noski, Sestaon ondo egitea izan zen, etxean jokatzen baikenuen. Erakusketak harrera ona izan zuela ikusita, animatu ginen mugitzen saiatzera. Bizpahiru leku genituen hitzarturik, baina pandemia heldu zen eta bertan behera geratu zen guztia. Udatik hona ekin diogu berriro mugitzeari, eta lehenengo bi geldialdiak Zigoitia eta Gasteiz izan dira Arabako Dantzarien Biltzarraren eskutik. Publizitate apur bat egiteko aukera ematen badiguzue, esango dugu erakusketa oso moldakorra dela, zeharo exentua, ez du hormarik behar.
Iñaki, zeuk hasitako lana da, ezta? Nola eman diozue forma? Kontatu pixka bat nola izan den prozesua.
Bai, nik hasia nuen biltzeko lana. Gogoratzen naiz gorde nuen lehen seilua nire lagun estoniar baten gutunari itsatsita heldu zitzaidala 1995ean. Hasieran, batez ere diseinuagatik hasi nintzen biltzen, garai hartan diseinu grafikoan interesatu berria bainintzen, baina denborarekin konturatu nintzen beste gauza interesgarriak ikasten nituela folkloreaz seilu batzuetatik. Eta Juan Antonio Urbeltzen "Danza vasca, aproximación a los símbolos" liburuan Britainia Handiko "Medieval mummers" seilua ilustrazio gisa erabiltzen zela ikusteak pentsarazi zidan agian ez zela ideia txarra izango seiluak erakustea. Elkarteari proposatu nion ideia eta baietz esan zuten berehala. Eta berehala agertu ziren galderak ere: zeintzuk eta nola.
Aukeraketa egin behar ezta?
Nahikoa seilu eta gehiegi genuen, baina zein erakutsi formaren baitan zegoen. Gu ez gara filatelian adituak, eta inoiz ez gara ohiko seilu-erakusketa batean egon; baina susmoa genuen hori ez zetorrela bat nahi genuenarekin. Seiluek asko kontatzen dute berez, baina gutxi-asko argi genuen ez genituela erakutsiko erakuste aldera, nolabaiteko hari eroalea behar genuela. Bestalde, Jorge Wagensberg-en ideiei jarraitu nahi genien. Hark uste zuen erakusketa batek estimulatu behar dituela bisitariak; aldea sortu behar duela bisitaren aurrekoaren eta ondorengoaren artean; erakusketa on batean askoz galdera gehiago izan behar direla irtetean sartzean baino; bisitarien jakin-mina zirikatu behar duela, ezaxolatik gehiago jakin nahi izatera pasa daitezen.
Juan Antonio Urbeltzen aholkularitza izan du erakusketak, ze ekarpen egin ditu?
Hariaren bila genbiltzanean, Juan Antonioren atea jo genuen. Berak landutako gaietako batzuk sartzeko asmoa genuen, hala nola c?lu?, morris dantzak, inauteriak... Eta galdetu nahi genion ea ideiaren bat eman ziezagukeen erakusketari forma emateko. Erakutsi genizkion lehenengo seiluak Poloniakoak ziren halabeharrez, eta galdetu zigun ea ikusia genuen "Cold War" filma. Bai, ikusi berria genuen, eta ez dakigu berariazkoa izan zen, baina filmarenak pista definitiboa eman zigun. Handik aurrerago, bere liburuetan oinarritutako lau moduluen testuak gainbegiratu eta onartu ere egin zituen.
Zerekin aurkituko da bisitaria?
Labur-zurrean, hamalau istorio eta kontaerarekin aurkituko da, eta horiek ilustratzen laguntzen duten ia mila seilurekin. Baita gauzakiren bat edo beste gehiagorekin ere, eta hamalau moduluetatik bostetan bideoak ikus daitezke.
Eta dantzazale batentzat bereziki zer izan daiteke interesgarria?
Ba uste dugu gauza asko gerta dakizkiokeela interesgarri. Baten bat aipatze aldera, guri behintzat, interesgarri gertatu zaigu hausnartzea kanpoko ideia batzuk hona inportagarriak ote diren; hala nola, Hungariako dantzaren etxeak edo Estoniako dantzari egunak.
Hain gauza txikietan informazio asko jaso daiteke, ezta?
Bai. Diseinuaren aldetik, seilu batzuek xehetasun maila harrigarria dute, bereziki jangune teknika erabiltzen zenean. Edukiari dagokionez, zer esanik ez dago. Adibide gisa, 1991ko Sobietar Batasuneko seilu-sorta batean zerbait tradizionala agertzen zen errepublika bakoitzeko. Ikusiak genituen ordurako Georgiako dantza talde asko, baina han agertzen zena arrotza egiten zitzaigun. Zorionez, hitz gutxi batzuk zekartzan seiluak idatzita, errusieraz zein georgieraz. Gure georgiar lagun batzuei eskatu genien deszifratzeko laguntza, eta horrela izan genuen Berikaobaren berri, bertako inauteria, alegia. Eta nola ez, modulu bat dedikatu behar izan genion.
"Folklorea seiluetan" bezala aurkeztu zenuten aurrena, baina orain "Nondik nora folklorea?" izena ipini diozu ezta? Zergatik?
Iñaki Arregiri zor diogu aholkua. Erakusketa bisitatu zuenean, komentatu zigun bere ustez "Folklorea seiluetan" izena oso agerikoa zela, eta seiluenak ez ote zituen pertsona batzuk uxatuko, erakusketak seiluak bezain gauza interesgarriak edo are interesgarriagoak bazituen ere. Pozik erosi genion aholkua Iñakiri eta izena aldatu genuen.
Nondik Nora Folklorea erakusketa Gasteizen
Non: Gasteiz, Hegoalde Gizarte Etxeko erakusketa aretoan (Alberto Schommer Kalea, 10 01006 Gasteiz).
Noiz: Urriaren 30etik azaroaren 27ra.
Ordutegia: Egunero, 8:30-21:30.
Uda hasiera. EHZ festibalaren biharamuna (atx, buruko mina). Ikasturte kargatu baten ondotik, hatsa hartzeko gogoa. Burua hustu. Funtsezko elementuei berriz konektatu. Familian denbora hartu, aspaldiko lagunak berriz ikusi eta eguneroko borrokak (pixka bat) pausan eman... [+]
Donostiako Alde Zaharreko taberna askoren pintxoak alde zaharrean sartzeko baimena duen furgoneta batean datoz zerbitzua ematera. Beste tabernetan, prestatzen duten tortilla patata pintxoa jateko, goizeko furgoneta alde zaharrean sartzen den orduan ilara egin eta txanda hartu... [+]
Musika jarraitzailea bazara, Rodrigo Cuevas ezaguna izango zaizu. Gure lurretan gonbidatua izan da, Bilboko Aste Nagusian, Iruñeko Enmusikadas eta Oreretan bukatu berri den Atlantikaldian, eta Erromeriak bira kantatu eta dantzatu dio bere fan talde zabalari. Rodrigo... [+]
Herri musikari eskaini dio bizitza osoa Juan Mari Beltranek (Donostia, 1947); biltzen, sortzen eta zabaltzen. Haurtzaroan, Etxarri Aranatzen, heldu zien lehenengo musika tresnei eta familiarekin Donostiara mugituta hasi zen han eta hemen txistua astintzen. Dantza taldeetan... [+]
Nabarrikadas. Historia y folclore de Navarra izeneko liburua Joxemiel Bidadorrek Diario de Noticias-en 1999 eta 2002 artean idatzitako artikuluen bilduma bat da.
Euskal herri kulturari ekarpen handia egin zion Gurutzi Arregi Azpeitia (Lemoa 1936, Zornotza 2020) etnografoa asteazken goizaldean hil da 84 urterekin. Besteak beste, Euskal Herriko Atlas Etnografikoaren koordinatzaile izan zen. Durangoko kultur mugimenduetan ere... [+]
Ostiral honetan hasiko da Bartzelonan Tradicionàrius nazioarteko folk jaialdia. Aurtengo edizioak Kepa Junkera musikari bilbotarra omenduko du, beren beregi sortutako Kepa aurrera ikuskizunarekin.
Frantziako Kultura Ministerioak bost departamendutan frogatuko du Pass Culture dispositiboa: 18 urteko 10.000 herritarrei zuzendua zaie, bakoitzak 500 euroko dirutza birtuala baluke urtebetean erabiltzeko, kultura kontsumitzeko eta aplikazio baten bidez balia lezake erakusketa,... [+]
Urtero Uztaritzen egin ohi den Lapurtarren Biltzarra bertan behera utzi dute aurten antolatzaileek. Festa prestatzeko taldea ez dela berritzen eta "akituta" daudela azaldu dute.
Betidanik entzun dut Urruñan izan zela ditxolari handi bat, adineko herritarren oroitzapenetan ongi atxikia dena. Xanpun bertsolaria ere harekin trebatu omen zen errima kontuetan. Tamalez, nehon ez dut deus idatzirik topatu gizon honetaz. Hori dela eta, ezker-eskuin... [+]
Orain hamar urte Euskal Herrian ez zen Halloween ia-ospatzen. Domu Santu eguna bai, Arimen gaua toki gutxi batzuetan ere bai. Baina Halloween filmeetako eta telebistako kontu amerikarra zelakoan lasai egiten genuen lo Domu Santu Egunaren inguruan. 2007ko urrian Bilbon,... [+]
Smithsonian Fundazio estatubatuar ahaltsuak Euskal Kulturari eskaini dio Washingtonen egin ohi duen folklore jaialdi erraldoia. Eztabaida izan da euskal ordezkaritza folklorikoegia ala justu kontrakoa, folklorearekin akonplejatua izan ote den. Nik bigarrena diot, eta salatu nahi... [+]
Euskal kulturaz ezer ez dakien atzerritarrari zer esplikatuko diogu? Aukeratu egin behar baita, dena ezin da azaldu; baina ikuspegi topikoegiak ere ez dira komeni. AEBetako Smithsonian Folklife Festivalera euskal erakundeek eramandako programazioak zeresana eragin du. Irudi... [+]
Asteazkenean hasi zen AEBetan Smithsonian Folklife jaialdia, Euskal Autonomia Erkidegoa gonbidatu nagusien artean duela. Euskal erakundeek proiektatu duten irudiak eztabaida eragin ostean jakin da 2018an Katalunia izango dela herrialde gonbidatua.
Euskal Autonomia Erkidegoko Podemos-Ahal Dugu ez da Smithsonian Folklife Festivalean izango. Washingtonen, AEBetako hiriburuan ospatuko da jaialdia asteazkenetik aurrera, eta Jaurlaritzak eta Aldundiek gonbidatu zuten alderdi morea, gainontzeko partiduekin batera.