Euskal izenekin Soriako Tierras Altas eskualdean topatutako hilarrien erakusketa 24ra arte luzatu dute Bergaran
Soriako (Espainia) Tierras Altas eskualdean eginiko indusketetan topatutako I. eta II. mendeetako hilarrietan antzinako euskarazko zenbait izen daude. Hilarrietako batzuk ikusgai daude Bergarako Laboratorium museoan, urtarrilaren 24a arte. Gainera, Eduardo Alfaro ikertzaile eta komisarioak hitzaldia emango du urtarrilaren 22an.
1970eko hamarkadatik aurrera, aurreko hamarkadetan emigratu zuten biztanleak Soria (Espainia) ingurura itzultzean eta eskualdea birpopulatu ahala egindako eraikuntza eta berritze lanetan Erromatar garaiko hilarri ugari topatzen hasi ziren. Orotara 40 hilarri inguru aurkitu izan dituzte Soriako Tierras Altas eskualdean egindako indusketetan, gehienak I. eta II. mendeetakoak, baina baita lehenagokoak ere.
Soriako Tierras Altas eskualdea Soria probintziako ipar-ekialdean dago, Ebro ibarraren arroan. Burdin Aroan kultura zeltiberiarra zen nagusi bertan, eta erromanizazioa iristerakoan bertako tradizioak eta erromatarrak nahastu zituzten, esaterako, hilarrietako epigrafiak egiten zituzten tailerretan.
(1).jpg)
Indusketetan topatutako hilarrietako epigrafia gehienak latinez egindakoak dira, baina hildakoen izenen artean antzinako euskarazkoak izan daitezkeenak ere badaude. Orain dela gutxi arte izen iberiarrak zirela uste zen, baina azken hamarkadan egungo euskararen aurrekaria litzatekeen euskal-akitaniera hizkuntza-eremuaren baitan interpretatu dira. Izan ere, hipotesietako bat da artzainek abereak inguru haietako belazeetara eramaten zituztela bazkatzera eta horrela nahasi zirela populazioak.
Euskararen historiari dagokionez, Soriako Tierras Altas eskualdeko hilarrietako epigrafiak esanguratsuak dira, orain arte Pirinioen hegoaldean topatutako euskal-akitaniar antroponomiaren multzorik handiena osatzen baitute.
Tierras Altaseko ondare arkeologikoa ikertzen duen Idoubeda Oros proiektuaren arduraduna da Eduardo Alfaro Peña, eta bere doktorego tesirako ikertu ditu, bi hamarkadetan zehar, hilarriok. Ikerketaren ondorioak argitara emateko liburu bat argitaratuko du laster, baina bitartean hilarriekin eta ateratako ondorio batzuekin erakusketa bat osatu du.
2019an Santa Cruz de Yanguasen egin zuten hilarri guztien erakusketa, eta orain Bergaran bisita daiteke erakusketaren zati bat. Bergarako Laboratorium museoan sei hilarri daude ikusgai, horien artean antzinako euskarazko epigrafiak dituztenak, joan den urriaren amaieratik. Horrez gain, Eduardo Alfarok berak gaiari buruzko zenbait hitzaldi eman ditu. Mugikortasun mugak gorabehera orain arte antolatutako hitzaldietako 15 pertsonako taldeak berehala bete dira.
Abenduan amaitu behar zen erakusketa hilabetez luzatu dute eta urtarrilaren 24a arte bisitatu ahal izango da. Gainera, Eduardo Alfarok beste hitzaldi bat emango du, urtarrilaren 22an, 17:30etan, Bergarako Seminarixoan. Oraingoan 125 pertsona inguruko edukiera egongo da eta entzule gisa joateko izena eman behar da aurrez, Laborategi museoaren webgunean.
Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.
Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]
Normandiako erromatar garaiko aztarnategi batean lanean ari zirela, arkeologia ikasle batzuek aurkikuntza bitxia egin dute berriki: buztinezko eltze baten barruan kristalezko flasko txiki bat topatu zuten, XIX. mendean emakumeek lurrina eramateko erabili ohi zuten... [+]
Yamagata unibertsitateko Masato Sakai arkeologo japoniarra buru duen ikerlari talde batek geoglifo ugari aurkitu berri ditu Nazcako basamortuan (Peru). Guztira 303 geoglifo topatu dituzte, orain arte ezagutzen zen geoglifo kopurua ia bikoiztuta. Horretarako adimen artifiziala... [+]
Trebiñu, VI. mendea. Eremita talde bat Las Gobas kobazuloetan bizitzen hasi zen, eta historiaurretik okupatutako Laño ibaiaren haitzarte hartan kobazulo berriak hondeatu zituzten. Hurrengo mendean kobazuloetako bat nekropoli modura erabiltzen hasi zen bertako... [+]
Arkaiako erromatarren eremu termalean San Tomas ibaiari loturiko azpiegitura hidrauliko handi bat aurkitu dute, baita lur azpian 3.000 metro koadroko eraikin bat ere, garai hartako etxalde batenak izan daitezkeen arrastoekin.
Mexikoko Coahuila basamortuan, Bilbaoko dunak izeneko parajean, giza eskeleto baten arrastoak topatu dituzte. Arkeologoek aztertu ondoren, ondorioztatu dute 950-1250 urte artekoak direla eta Candelariako kulturarekin lotuta daudela.
Aurkikuntza berri pozgarria izan da... [+]
Arabako aztarnategi arkeologikoaren ondoan 280 metro luze eta 72 metro zabal dituen egitura ezkutatzen da soroen azpian. Arkikus enpresak drone bidezko kartografia teknika bereziak erabilita egin du aurkikuntza. Euskal Herrian ez da halako besterik eta Tarraco edo Calagurris... [+]
Aurtengo neguan INRAPeko (Ikerketa Arkeologiko Prebentiboen Institutu Nazionala) arkeologoek nekropoli berezia aurkitu dute Auxerreko (Frantziako Estatua) erdigune historikoan: haur jaioberrientzako edo hilda jaiotako haurrentzako erromatar garaiko hilerria. K.o. I. eta... [+]
El Villar aztarnategian 2017an aurkituriko mosaiko erromatar handia zaharberritu eta ikusgai jarri dute Ablitasko kultur etxean. IV. mendeko villa edo etxaldeak 40.000 metro koadro ditu eta oso-osorik dagoela uste dute arkeologoek, nahiz eta zati txiki bat baino ez duten... [+]
Duela bi urte, Edgard Camarós arkeologo katalanak bi giza garezur eta "Minbizia?" zioen txartel bat topatu zituen kartoizko kaxa baten barruan, Cambridgeko Unibertsitatean. Garezurrak Gizatik zetozten, Egiptotik eta berriki Frontiers in Medicine aldizkarian... [+]
York (Ingalaterra), K.o. II. mendea. Eboracum erromatar hirian hainbat egitura eta etxe eraiki zituzten. Besteak beste, egungo Wellington Rowen harrizko eraikin bat egin zuten eta Queen’s Hotela dagoen tokitik igarotzen zen harresian arku bat jarri zuten. Bi aztarnategiak... [+]