Ihardukitzeko gogoa eta indarra lehenik
Ahate karrankaren oihartzuna beste behin gure Euskal Herrian. Heriotzak ala ihardokipenak irabaziko ote du? Azkeneko hamarkadetan izan da heriotz mehatxu frango gure etxaldetako kabalentzat, gaitz kutsakorretarik jalgitzeko bide garbiena omen baitzen. Eta izan dira eztabaida eta borroka gorriak hemen gaindi ardi ala behi saldoak nolanahika hiltzen ez uzteko. Gehienetan ezpada beti, denak kalitu behar zirelako lehen gomendio eta manuak botere publikoetarik eta produkzione saila eramaiten zuten industria gidarietarik, beti aldean zituztela departamenduko laborantza ganbarako eta FDSEAko buruzagiak. Parrean, behin eta berritz, ELBkoak, saldo osoak erahiltzeari buru atxikitzen, gaitzaren makurrak ukatu gabe, etxaldeen geroa eta bestelako aterabide guzien zilatzeko prest.
Ez gaitu gure eskualde huntan baitezpada hunki behi eroaren gaitzak berak, baina 1996ko urtalde hartan agertu zen bezain laster altxatu ziren Confédération Paysanneko laborariak behi saldo osoen hiltzearen kontra. Dakizula orduan atrebitu behar zela botere publikoak behartzen zuenaren kontra joaterat, susmoa baitzen sekulako arriskua bazitekeela osasun aldetik. Bizkitartean, ihardukitzeak behartu zuen ikerlanen barnatzerat, eta aski laster atera zen barruki parteak begiratzen ahal zirela arriskurik gabe, eta gaineratekoak hiltegirat zoatzila.
1999 aldean mintu zen hemen gaindi ardi daldararen gaitza. Nehork gutik kasu egiten zion gaitz bitxi horri, behi eroaren gaitzarekin parekatzen ez bazen. Delako mende zaharraren azken urte hartan, bapatean heldu ziren Euskal Herriko etxalde askotarat ardi saldo guziaren kalitzeko mehatxuak. Bakarrik ginen ELBkoak errefusatzen botere publikoen manu ala mehatxu hori, eta sinesten ginuen erahiltzeaz beste aterabiderik atxeman behar zela. Erran gabe doa neke hotza dela lehen ihardukitze hori, beste aterabide buztanik ez duzularik oraino ikusten, eta dudarik gabe uste duzularik nahi duten etxalde guziek beren kabalak edo aziendak salbatu behar dituztela. Gero agertzen dira aterabideak, eta ardi daldararen kasu huntan bezala, konturatzen zira bazela lehenagotik aterabidea, baina gordetzen zautzutela.
Funtsean, beti gogoan atxiki behar da abereen osasun krisialdietan bederen, badela usu merkatu mailako arrazoin ilun bat: “statut indemne” edo ekoizpen sail bat garbi atxikitzeko lehentasuna, nun ez den hazkuntza sail baten berritz antolatzeko xede ilun eta krudel bat. Aspaldi konponduak ditugu ardi dardararen arrangurak, eta ez da izan gaitz hori Aveyron aldeko ardi arraza hemen indartzeko estakuru bat gehiago.
Artzain soil eta artzain laborari gehienek gogoan dituzte agalakziaren itzuliko kataskak. 1980 aintzinekoa izan zen lehena, 2000 ondokoa izan da azkena. Bada ni baino adituago frango ordukoak gogoratzeko eta aztertzeko. Beti izan dira hain segur eztabaidak jakiteko agalakzia gaitzarekin bizitzen ikasi behar zuen mendialdeak eta lurralde guziak. Gaitza nagusitzen hasten zen aldi guziez, botere publikoek eta gorago aipatu ditugun esku makilek atera dute aldiro azienda saldoen hiltzeko manua. Eta ELBkoak eta artzain frango jazarri dira, beren ardiak begiratu nahi baitzituzten. Ordutik harat izan dira arrangurak eta beldur handiak etxaldetan, eta kalapita ederrak administrazionearen bulegoetan. Ez da sekulan ukatu gaitza menperatu behar zenik, baina ELBtik erran da aldiro neurriek ez zutela gaitzak baino makur gehiago egin behar, eta beren aziendak begiratu nahi zituzten hazle guziak sustengatuko zirela.
Beti agertzen dira aterabideak, nahiz batzutan neurri zorrotzak jasan izan behar. Herrialde huntan frogatu da hainbeste aldiz ihardukitzeko gogoa eta indarra behar dela lehenik. Gero dira agertzen bide berriak. Ez beti ordokiak, baina urrunago eramaiten dutenak. Menpekotasunez edo teknika hutsez baino ainitzez gehiago elkartasunez eta iraunkortasunez josiak izaten baitira.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]
Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]
Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]
Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]
Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.
Gobernuak aurkeztu... [+]
Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]
Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]
Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]
Pandemiaren iragarpenetik Valentziako tragediarainoko errepasoa egin eta ondorioztatu dut gezurra eta forupea suhesi gisa dituen kudeaketa instituzional negargarria klase gobernariaren konstantea dela.
Ez dugu gobernari ordezko baliogarririk sistema pendular hau aldatzen ez... [+]
Azaroaren 19a komunaren munduko eguna da. Gaur oraindik ere, XXI. mendean, langile askok, hemen, Euskal Herrian bertan, ez daukate haien lanaldietan komuna erabiltzeko eskubidea. Horren adibide dira garraioko langile asko.
Komunak osasun publikoaren giltzarria dira, eta... [+]
Euskararen biziraupena ez da euskaldunok politikaren partidan jokatzen dugun arazo bakarra, baina bai, euskalduntasunaren elementu bereizgarriena den neurrian, gure egoera gehien islatzen duena. Beste esparru batzuetan hainbeste ageri ez dena oso ongi erakusten du. Hasteko,... [+]
Adimen artifiziala gizakion eremu asko ordezkatzen ari dela badakigu: erosotasuna, abiadura, efizientzia... Mundu kapitalista honen abiadura beharretan, gizakion ahalegina oztopo dela sinetsarazi digute. Gure, klase xumeen, egiteko eta sortzeko aukerak murrizteko erasoak leku... [+]
Azken asteotan, arkitekturan dihardugunontzat ez da posible izan Valentziako klima gertaera gure lan hizketaldira ez ekartzea. Uraren ibilbidea eraikinen estalkietan, estolderietan, plazetan eta parkeetan pentsatu eta diseinatu behar ditugulako. Ongi dakigu giza eskalako ur... [+]
Autoestimuak batzuetan gauza intimoa dirudi. Baina autoestimuak zerikusia baldin badu norberak bere buruaz duen irudiarekin, norbere buruari ematen zaion balioarekin, zerikusia izango dute hartu ditzakeen erabakiek ere. Zer balio du erabakirik hartu ezin duen norbaitek? Eta... [+]
Sanmartinak gure baserrietan oso ezagunak dira, txerria hiltzeko garaia baita. Jende askok, ordea, ez du jakingo antzina San Martin egunak nekazaritza urtearen amaiera ezartzen zuela. Eta hori ez zen ahuntzaren gauerdiko eztula. Izan ere, urte amaierarekin etxeko ugazabari... [+]