Ihardukitzeko gogoa eta indarra lehenik
Ahate karrankaren oihartzuna beste behin gure Euskal Herrian. Heriotzak ala ihardokipenak irabaziko ote du? Azkeneko hamarkadetan izan da heriotz mehatxu frango gure etxaldetako kabalentzat, gaitz kutsakorretarik jalgitzeko bide garbiena omen baitzen. Eta izan dira eztabaida eta borroka gorriak hemen gaindi ardi ala behi saldoak nolanahika hiltzen ez uzteko. Gehienetan ezpada beti, denak kalitu behar zirelako lehen gomendio eta manuak botere publikoetarik eta produkzione saila eramaiten zuten industria gidarietarik, beti aldean zituztela departamenduko laborantza ganbarako eta FDSEAko buruzagiak. Parrean, behin eta berritz, ELBkoak, saldo osoak erahiltzeari buru atxikitzen, gaitzaren makurrak ukatu gabe, etxaldeen geroa eta bestelako aterabide guzien zilatzeko prest.
Ez gaitu gure eskualde huntan baitezpada hunki behi eroaren gaitzak berak, baina 1996ko urtalde hartan agertu zen bezain laster altxatu ziren Confédération Paysanneko laborariak behi saldo osoen hiltzearen kontra. Dakizula orduan atrebitu behar zela botere publikoak behartzen zuenaren kontra joaterat, susmoa baitzen sekulako arriskua bazitekeela osasun aldetik. Bizkitartean, ihardukitzeak behartu zuen ikerlanen barnatzerat, eta aski laster atera zen barruki parteak begiratzen ahal zirela arriskurik gabe, eta gaineratekoak hiltegirat zoatzila.
1999 aldean mintu zen hemen gaindi ardi daldararen gaitza. Nehork gutik kasu egiten zion gaitz bitxi horri, behi eroaren gaitzarekin parekatzen ez bazen. Delako mende zaharraren azken urte hartan, bapatean heldu ziren Euskal Herriko etxalde askotarat ardi saldo guziaren kalitzeko mehatxuak. Bakarrik ginen ELBkoak errefusatzen botere publikoen manu ala mehatxu hori, eta sinesten ginuen erahiltzeaz beste aterabiderik atxeman behar zela. Erran gabe doa neke hotza dela lehen ihardukitze hori, beste aterabide buztanik ez duzularik oraino ikusten, eta dudarik gabe uste duzularik nahi duten etxalde guziek beren kabalak edo aziendak salbatu behar dituztela. Gero agertzen dira aterabideak, eta ardi daldararen kasu huntan bezala, konturatzen zira bazela lehenagotik aterabidea, baina gordetzen zautzutela.
Funtsean, beti gogoan atxiki behar da abereen osasun krisialdietan bederen, badela usu merkatu mailako arrazoin ilun bat: “statut indemne” edo ekoizpen sail bat garbi atxikitzeko lehentasuna, nun ez den hazkuntza sail baten berritz antolatzeko xede ilun eta krudel bat. Aspaldi konponduak ditugu ardi dardararen arrangurak, eta ez da izan gaitz hori Aveyron aldeko ardi arraza hemen indartzeko estakuru bat gehiago.
Artzain soil eta artzain laborari gehienek gogoan dituzte agalakziaren itzuliko kataskak. 1980 aintzinekoa izan zen lehena, 2000 ondokoa izan da azkena. Bada ni baino adituago frango ordukoak gogoratzeko eta aztertzeko. Beti izan dira hain segur eztabaidak jakiteko agalakzia gaitzarekin bizitzen ikasi behar zuen mendialdeak eta lurralde guziak. Gaitza nagusitzen hasten zen aldi guziez, botere publikoek eta gorago aipatu ditugun esku makilek atera dute aldiro azienda saldoen hiltzeko manua. Eta ELBkoak eta artzain frango jazarri dira, beren ardiak begiratu nahi baitzituzten. Ordutik harat izan dira arrangurak eta beldur handiak etxaldetan, eta kalapita ederrak administrazionearen bulegoetan. Ez da sekulan ukatu gaitza menperatu behar zenik, baina ELBtik erran da aldiro neurriek ez zutela gaitzak baino makur gehiago egin behar, eta beren aziendak begiratu nahi zituzten hazle guziak sustengatuko zirela.
Beti agertzen dira aterabideak, nahiz batzutan neurri zorrotzak jasan izan behar. Herrialde huntan frogatu da hainbeste aldiz ihardukitzeko gogoa eta indarra behar dela lehenik. Gero dira agertzen bide berriak. Ez beti ordokiak, baina urrunago eramaiten dutenak. Menpekotasunez edo teknika hutsez baino ainitzez gehiago elkartasunez eta iraunkortasunez josiak izaten baitira.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Beharbada ez duzu jakingo nor den Donald Berwick, edo zergaitik aipatzen dudan artikuluaren izenburuan. Gauza bera gertatzen zaie, agerikoa da, abian den Osasun Itunean parte hartzen ari diren gehienei. Ez dakite zer den Berwicken Helburu Hirukoitza, are gutxiago eredu hau... [+]
Aurreko egunetan Larraitz Ugarte abokatuak idatzitako La motosierra puede ser tentadora artikuluak zeresan handia eman du sektore zabal batean. Administrazio publikoaren barruan ohikoak diren egoera batzuk mahai gainean jartzen ditu, tartean efizientzia falta, ardura eta kontrol... [+]
Garrantzitsua al da hizkuntza bat zuzen erabiltzea? Zer puntutaraino da hain beharrezkoa gramatika menderatzea edo hiztegi zabal bat edukitzea? Betidanik entzun izan ohi dut hizkuntzaren garrantzia, baina pentsatzen jarri ostean, ondorio batera iritsi naiz. Pentsatzeak askotan... [+]
Aspaldian bisitatzen ez nuen eta hainbertze gustatzen zitzaidan leku batera joan nintzen aurrekoan. Bertan nengoela, gustura sentitu nintzen eta zera pentsatu nuen: hau da nire leku kuttuna. Kuttuna, kuttuna, kuttuna; hitza jira eta biraka etxerako bidean. Kuriositateak jota... [+]
Nerabeek eta gazteek, ibilbide akademikoan zehar, behin baino gehiagotan jasoko dute lagungarria izango zaien ikasketetarako edo-eta lanbiderako orientabidea. Gidaritza eskaini behar zaie, zalantzez beterik egon ohi baitira erabaki garrantzitsuak hartu behar dituzten bakoitzean,... [+]
Jada bizpahiru aste izango dira irakurri nuenetik, Maialen Akizuren zutabe batean. Aner Peritzek telebistan esandakoak zekartzan: “Bertsolaritza da gizon zis heteroekin ez harremantzera eraman nauena, bertsolaritza delako disidente egin nauena, eta, era berean,... [+]
Beldur hori bada. Badirudi Donald Trump etorri dela Washingtoneko bulego borobila luzerako okupatzera. Bigarren mandatua du, baina bere hurbileko aholkulariei, ez dela txantxetan ari berretsiz gainera, Konstituzioan zenbaki bakan batzuk aldatzeko bere xede zurruna aipatzen die,... [+]
Ansorena´tar Joseba Eneko.
Edonori orto zer den galdetuz gero, goizaldea erantzungo, D´Artagnanen mosketero laguna edo ipurtzuloa, agian. Baina orto- aurrizkiak zuzen adierazten du eta maiz erabiltzen dugu: ortodoxia, ortopedia, ortodontzia... Orduan (datorrena... [+]
“Erresilientzia poltsa”, “biziraupen eskuliburua”, “ebakuazio bizkar-zakua”: hara nolakoak entzun daitezkeen agintarien ahotan azken asteetan.
Iragan hilabeteko adierazpenen artean, Europako Batasunak herritarrei eskatu die... [+]
Ez da Aberri Eguna, Aberri Aukera da euskaldunok behar duguna. Urtean behin errepikatzen dira balizko alderdi zein talde abertzaleen deialdiak, data hauetan, Euskaldunon aberria Euskadi/Euskal Herria da aldarriaren inguruan. Egun bateko kontua izaten da, hala ere. Eta ez batera... [+]
Joan den astean topaketa polit bat izan dut, aspaldi ikusten ez nuen emakume talde batekin, eta egitearen inguruan aritu gara berbetan, teknologia eta sorkuntza espazioei lotuta.
Emakume hauetako nagusiena, jubilatzeko mugan dagoena, programatzailea da eta kodea programatzen... [+]
Hainbatetan esan izan didate arkitektoen lanaren gauzarik indartsuena dela ekoizten duguna betikotu egiten dela. Eraikinaren betikotasunak gizakiaren presentzia tenporala gainditzen duela eta geroko etorkizunean iraunkor egingo gaituela. Eta liburu batekin gertatzen ez den... [+]
Desengainu handia hartu dute euskal feminista askok jakin dutenean Chimamanda Ngozi Adichie idazleak haurdunaldia esternalizatu duela, alegia, surrogate batek ernaldu duela bere haurra, diru truke. Guztiok izan beharko genuke feminista saiakeraren egilea da Adichie, besteak... [+]
Gure hizkuntzaren aurkako beste eraso bat jasan behar izan dugu Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuaren eskutik; PAI programan euskararen aurkako aldaketa bat egitera behartu gaituzte. Azken urteotan, legeak hala aginduta, D ereduko ikastetxe berriek PAI programa sartu... [+]