Hizkuntza inperialismoaren morroiak kontraerasoan
Gaztelak Nafarroa konkistatu zuenetik (1512-1521) gaztelania gehiengo euskaldunari inposatzea izan da Nafarroa Garaia kolonizatzeko politikaren ardatzetako bat. Hizkuntza asimilazioa 1759an areagotu zen Gaztelako Carlos III.a eta Nafarroako VI.a tronura igotzearekin, erresumako lurralde guztietan irakaskuntza aldatzeko politikari ekin baitzion, gaztelania goresten, ezartzen eta inposatzen zuela inperioko hizkuntza ofizial gisa, mendeko guztiak hizkuntza berean mintzo zitezen. Politika glotozida hori XIX. mendean hauspotu eta diktadura faxistan larriagotu zen.
Kolonizatzeko politika gaztelauak edo espainiarrak bere helburu nagusietako bat erdietsi zuen: Nafarroa Garaiko XVI. mendeko gehiengo euskalduna desagertzeko zorian den hizkuntza gutxiengo bilakatzea. Suntsitze plan hau, Euskal Herriko gainerako lurraldeetan bezala, ideologia supremazista batean oinarritzen zen eta horrek herritarrei hezurretaraino sartu zien normala dela hizkuntza eskubiderik ez izatea edo hizkuntza berekiaren transmisioaren galera.
Diktadore faxista hil ondoren, euskara berreskuratzeko borrokan ziharduen (eta diharduen) mugimenduak lortu zuen 1980an Nafarroako Parlamentuak ebazpena onestea euskara ofiziala izan zedin Nafarroa guztian. Baina erregimenaren botere faktikoek, trikimailuez baliatuz, Vascuencearen Legea ezarri zuten 1986an, irizpide historikorik edo soziolinguistikorik gabeko hiru hizkuntza eremu marraztuz. Xede bakarra zuten menderatze eta minorizatze egoera betikotzea. Politika horrek galarazten du maiz euskara ikastea eta administrazioan erabiltzea, edo ikusezin bihurtzen du hizkuntza paisaian.
Ideologia espainolistako sindikatu batzuek aurkeztu dituzte pleituak Euskararen erabilerari buruzko dekretuaren aurka, ustez gure hizkuntza erdaldun elebakarrei inposatzeak eragiten dien bazterkeriarengatik, noiz eta begi-bistakoa denean gaztelania inposatzen zaiela beti Nafarroa Garaiko herritarrei
2015eko maiatzean hizkuntza politika aldatzeko abagunea sortu zen laukoaren gobernuarekin. Zenbait gauzak hobera egin zuen (neurri txiki batean), baina laster jabetu ginen ez zegoela batere asmorik Foru Komunitate guztian euskara ofizial bihurtuko zuen lege bat egiteko. Horren ordez, gaizki deitutako eremu ez-euskalduneko Udalei eremu mistora igarotzeko aukera eman zitzaien eta, ondorioz, banaketa are barregarriagoa gertatu zen aurrekoaren aldean. Euskararen erabilerari buruzko dekretu bat ere onetsi zen (hagitz murritza), Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren bi epaiek hein handi batean baliogabetu dutena.
Ideologia espainolistako sindikatu batzuek aurkeztu dituzte pleituak Euskararen erabilerari buruzko dekretuaren aurka, ustez gure hizkuntza erdaldun elebakarrei inposatzeak eragiten dien bazterkeriarengatik, noiz eta begi-bistakoa denean gaztelania inposatzen zaiela beti Nafarroa Garaiko herritarrei. Horrela jokatzean, agerian utzi dute inperioak orain dela 500 urte baino gehiago ezarri zizkigun botere egituren morroi aritu direla.
Egoera honen aterabide bakarra da Nafarroa guztian euskara ofizial bihurtuko duen lege bat egitea eta hizkuntza politika bat, nafarrei euskaraz jakiteko eskubidea ziurtatu eta euskaldunei euskaraz bizitzea bermatuko diena.
Raul López Ekai eta Araceli Montes Calvo
STEILAS
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Tipi-tapa mugitzen ditugu euskaltzaleok gure oinak Korrikaren lekukoaren atzetik, gure hizkuntzaren alde, desio dugun Euskal Herri euskalduna helburu, herri euskaldun gisa biziraun nahi dugula aldarrikatzeko.
Tipi-tapa ematen ditu lehen urratsak Afrikako, Hego Amerikako edo... [+]
Eta beste urte batez, sindikatuek prefabrikatutako grebak antolatu dizkigute. Eta guk, indibidualki, erabakia hartuko dugu grebarekin bat egin ala ez, ikastetxean inongo asanbladaren beharrik gabe.
Niri irakatsi zidaten greba eredua jada ez dago modan, antza. Nire... [+]
Bizitzak dena inguratzen du, mugatua eta hauskorra da. Bizitza onak bizitzeko, gorputzak zer egin badakiela iruditzen zait, buruak ordea, nahiz eta jakin (ondo informatuta dagoenean), askotan gorputza nahita isiltzen duela ikusten dut. Isiltze horretan burua beste buru... [+]
Eroso gaude ingurunea gure egoera fisiko/emozionalera egokitzen denean. Besteak ni kontuan hartu nauenean, izan gizaki bat, objektu bat, espazio bat. Erosotasunaren klabea produktu eta espazio diseinuan beharrizan handi gisa sartu da, erosotzat jotzen dena erosgarria delako... [+]
Nafarroa Arenan Mitoaroa ikusten izandako lagun batek “telurikotzat” jo zuen entzun-ikusi-sentitutakoa. Niri ere hala iruditu zitzaidan telebista medio etxetik hauteman nuena.
Pentsa daiteke Mitoaroak piztutako grinak eta atxikimenduak proiektuaren ikusgarritasuna... [+]
Urte berria hastearekin batera, bizitza aldatuko diguten erabakiak hartzeko ohitura bada. Listak egiten ditugu hiru puntutan: bat, kirola gehiago praktika; bi, lagun zaharrak maizago ikusi; hiru, Islandiara itzuli, errealki eta metaforikoki. Xedeak beti xede geratzen direla... [+]
Zirkulazioan lehentasunek garrantzi handia dute. Gidatzeko ikasten dugun lehen gauzatakoak dira: biribilguneak eta STOPak menperatu ezean nekez lortuko dugu gidabaimena.
Hala ere, lehentasunak ez dira kontu neutroak, eta historiak eta interes kontrajarriek aldatu izan... [+]
Oholtzak betiko utziko dituela jakinarazi zigun Benito Lertxundik badira jada hainbat aste, eta geroztik asko gara maila batean ala bestean umezurtz sentitzen garenak, halako galera edo abandonu sentsazioarekin, triste. Iruindarroi, behintzat, bere zuzenekoen zirrara azken aldi... [+]
Hiru korapilotan mordoilotzen digute euskaldunon elkarbizitza, eta urte luzez, pazientzia handiz eta erabakitasun irmoz ekin arren, loturok askatu ezinean gabiltza. Hiru bederen badira uneko korapiloak: presoak, euskara, etorkinak.
Urte berriarekin elkartu ohi gara milaka... [+]
Gaur, urtarrilak 21, gure oraintsuko historiaren efemeride interesgarri bat gogora ekartzeko eta hari buruz hausnartzeko eguna dugu. 50 urte bete dira Potasas de Navarra enpresako 47 langilek itxialdia amaitu zutenetik. Hamabost egun iraun zuen itxialdi horrek eta greba orokorra... [+]
Duela aste pare bat Norvegiako zenbait datu plazaratu ziren. Ipar Europako herrialde hartan auto elektrikoak nagusitu dira, eta Tesla marka dute salduena; energia birziklagarriaz sortutakoa omen da han kontsumitzen denaren %90. Aldiz, Norvegiako enpresa publikoek ez dute inolako... [+]
.jpg)
Hauek izan ziren nire azken hitzak zure lo arnas sakonean eskutik helduta ginela joan zinenean. Aparteko minik gabe, xume, duin, geratu zen betiko zure bihotza. Zuk nahi eta eskatu bezala. Guk nahi eta errespetatu bezala.
Jada hilabete, neguaren atarian, gaurik luzeenak diren... [+]
Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]
Asteartean eman zuten jakitera bost gazte lapurtarren kontrako sententzia. Hamabost hilabeteko espetxe zigorra gibelapenaz bi gazteri, 500 euroko isun banarekin; 140 orduko lan behartua eta 500 euroko isun bana beste bi gazteri; eta, azkenik, 1.700 euroko isuna beste... [+]