Asturieraren ahalduntzea
Asturiera –llingua asturiana edo asturianu– desagertze bidean dagoen Europako hizkuntza da, nahiz oraindik ere, posibilitate berri bat daukan normalizatzeko eta bizirik irauteko. Haren aukera datorren legealdian ofizialtasuna lortzea da.
Lehen aldiz, bere alde dauden diputatu kopurua gehiengoa izan liteke. Iaz, helburu hori lortzeko, Estatutu d'Autonomía erreformatzeko saiakera izan zen. Ez zen lortu. Alabaina, belaunaldi aldaketa eta sozialisten jarrera aldaketarekin, legealdi berri baten aroaren atarian egon ez ezik, legea onartua izatea posible izango da. Betiere, baldin eta gure demokraziako hauteskundeen joerak berdin segitzen badu. Asturiera litzateke 40 urteko demokrazian ahalduntzen den lehenbiziko hizkuntza.
Hizkuntza bat berreskuratzea ez da zeregin erraza. Nahimena, denbora eta esfortzu handia behar dira. Lortu den normaltasuna, eskolaratzea, literatura oparoa, hedabideetan lekua izatea eta haren aldeko sostengu ekimenak ezagutu ondoren, logikoena litzateke gazteleraren legezko berdintasuna lortzea asturiar eremuan.
Zein da giltza? Askatasuna ematea hiztunei nahi duten moduan adieraz daitezen.
Hizkuntza bat mendetan barrena baztertua izan denean, eta are indar gehiagoz diktadura garaietan, ez da erraza instantzia guztietan komunikatzeko bere balorea berritzea eta maila sozial orotan hori egitea ere. Orain, inoiz baino argiago ikusten dugu tunelaren bukaera, iraganean jasan zuen diskriminazioa garden ageri da. Urrats bat gehiago eman behar dugu, Konstituzioaren 3. artikulua bete ahal izango da.
Ez da soilik "asturfalantes"-en aldeko eskubide bat, Asturiasko herritar guztientzat aurrerapena baizik. Sinpleki esana: hizkuntzaren normaltasuna eta bere ikusgarritasuna lortu nahi dugu gure lurraldean, baita lurraldetik kanpo ere. Gure ondoko komunitateetan bezala, geurezko dugun hizkuntzan bizi nahi dugu egunero
Beste urrats bat gehiago eta herritarren arteko desberdintasuna desagertuko da hizkuntzaren erabilera dela eta. Ez da soilik asturiera hiztunen –asturfalantes– aldeko eskubide bat, Asturiasko herritar guztientzat aurrerapena baizik. Sinpleki esana: hizkuntzaren normaltasuna eta bere ikusgarritasuna lortu nahi dugu gure lurraldean, baita lurraldetik kanpo ere. Gure ondoko komunitateetan bezala, geurezko dugun hizkuntzan bizi nahi dugu egunero, alegia.
Hizkuntzen Eskubideen Deklarazio Unibertsala egin zenetik 23 urte joan dira eta puntu horietako batzuetan pertsonen berezko lurraldeko hizkuntza harremanak gauzatzeko moduak aipatzen dira.
12.1. Eremu publikoan, pertsona orok dauka eskubidea bere aktibitate guztiak bere hizkuntzan garatzeko, bertako hizkuntza berezko hizkuntza baitu.
15. 1. Komunitate linguistiko orok eskubidea dauka bere hizkuntza ofizialtzat hartua izateko, baita erabilia izateko ere.
16. Komunitate linguistiko bateko kideak eskubidea dauka harremanak bere hizkuntzan izateko, baita botere publikoen zerbitzuetan bere hizkuntzan tratatua izateko. Hala nola, administrazio zentraletako erakundeetan, territorialak, lokalak edo lurraldearen gainekoetan. Izan ere, hizkuntza lurralde horri osoari baitagokio.
19. 1. Ordezkoen Batzarrek egokitu eta aintzat hartu behar dituzte lurraldeko hizkuntza edo hizkuntzak direnak, berau errepresentatzen dutelako.
29.1. Jende guztiak eskubidea dauka bizi den lurraldeko hizkuntzan irakaskuntza jasotzeko.
Ofizialtasunak berriz ere gure herrialdearen atea jo du. Izan dezala gure artean merezi duen lekua. Orain da momentua.
Xuan Porta (Biologoa eta idazlea).
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Enpresa batek Irimo mendian zentral eolikoa eraikitzeko asmoa zuela iragarri zigun aspaldi batean haize kolpe batek. Gehienek ezin zuten sinistu, inondik ere. Are gutxiago Irimo mendiaren orografia eta izaera harritsua ezagutzen dituztenek. "Baina ba al dakizu ze nolako... [+]
Mundu mailako ekonomiak gorakada nabarmena izan zuen COVID-19aren ostean. Orain, baina, gorakada hori agortze-fase batera heldu den zantzuak agerikoak dira, krisi klimatikoak nabarmen baldintzatuta: munduko potentzia nagusien ekonomiaren hazkunde-tasa murrizten ari da,... [+]
Nire lehendabiziko poema liburua argitaratu nuenean errezitaldi bat ematea eskaini zidaten unibertsitate batean. Musikariak dirutan kobratu zuen eta niri Jorge Oteizari buruzko liburu bat eman zidaten, hartu ez nuena, baneukalako etxean. Horixe izan zen onartu ditudan eskaera... [+]
Ekainean jarri du martxan Bilboko Udalak Emisio Gutxiko Eremua, irailera arte isunak jartzen hasiko ez bada ere. Neurri horrek auto zaharren sarrera mugatuko du Bilboko zabalgune burgesera astelehenetik ostiralera. Hasiera batean 2000. urtea baino lehen matrikulaturiko... [+]
Badirudi hamasei urteko semea buruhauste handirik gabe ari zaigula batxilergoaren ondotik jarraituko duen bideari buruzko gogoetak egiten. Batean, batxilergoko gai berezien hautaketari buruz hitz egiten digu, bestean, egin beharko dituen pausu administratiboei buruz, galderarik... [+]
Kapitalismoan lana salgai bat da, beraz, ohiko ekonomialarien pentsamoldea jarraituz, eskaintza eta eskariaren arteko orekak bai prezioa, bai kantitatea erregulatu beharko lituzke. Agerikoa denez, hori ez da errealitatean betetzen. Emango balitz, lan harremanak leherraraziko... [+]
Zutabe hau idazteari uko egin behar nioke, baina berandu da. Hauteskundeak izan dira Frantzian. Non dago Frantzia? Bai, hemen goian, iparraldean; baina, munduan, ez dakit oraintxe non dagoen Frantzia, noren zer den. Eta ez dakit noiztik begiratzen diodan ia soilik... [+]
Badator uda, eta horrekin batera, herri, auzo eta hirietako jai herrikoiak. Jaiak beti izan dira aldarrikapen sozial eta politikoen, auzokideen arteko harremanen eta euforia herrikoiaren aterpe. Gure kaleak hartzen dituzte, eta egun batzuez autogestioaren, desberdinen arteko... [+]