Historialariak sukaldean
Aste honetako gaia erabakitzeko arazoak izan ditut. Genozidioez, Palestinaz eta gaizkiaren hutsaltasunaz idatz nezakeen. Baina LARRUNeko ale berezian dagoeneko esandakoen gain ezin nezakeen deus hoberik gaineratu. Nafarroa Garaian karlismoaren inguruan sortu den eztabaida historiografikoaz ere idatz nezakeen, baina Hedoi Etxarte aurreratu zitzaidan Berria-n. Sarraskien aurrean ez genuke sorgorturik geratu beharko, baina ez dut gibelik horrelako gai gordinez idazteko. Erabaki dut oraingoz gai xaloagoak eta inuzenteagoak jorratzea: kasu honetan, iturriak eta metodologia historiko-zientifikoa.
Historialarientzako iturriak ezinbestekoak dira, iraganera hurbiltzen gaituztelako. Mota askotakoak izan daitezke. Ohikoenak eta erabilienak idatzizkoak dira; hala nola, dokumentu publiko zein pribatuak (politikoak, ekonomikoak, juridikoa, gutunak, erroldak…), hemerotekako argitalpenak (egunkariak, aldizkariak), memoriak eta egunkari pertsonalak, iturri literarioak eta abar luze bat. Iturri ikonografikoen eta ikus-entzunezkoen artean arte plastikoak (pintura, eskultura, kartelak, propaganda, …), musika, zinema, mota askotako bideoak, kartografia zein argazkiak sailkatzen dira. Arkeologia, aldiz, iturri materialez arduratzen da; erakinak, objektuak edota paisaia beren testuinguruan aztertzen ditu, konparaziora. Elkarrizketen bidez jasotzen diren ahozko iturriak ere garrantzitsuak dira.
Bada, iturri historiko horiek guztiak gure osagaiak dira. Baina jakina, iturriok ezin ditugu gordinean erabili. Informazio hori ezin dugu huts-hutsean sinetsi, hortxe dator historialariaren sukaldaritza-gaitasuna. Aurrena gure ikergaia zein den zehaztu eta mugatu behar dugu eta horren inguruko galderak eta hipotesiak planteatu. Jarraian, galdera edo hipotesi horiei erantzuteko iturri egokienak bilatu eta aukeratu behar ditugu (aukeratzerik badago, bestela dagoenarekin konformatu behar). Ondoren, eta hauxe da gakoa, iturrien sinesgarritasuna kritikoki aztertu behar dugu. Iturriak originalak eta garai hartakoak direla ziurtatu dezakegu? Zein da igorlea? Zein da hartzailea? Zergatik sortu da iturri hori? Ez baita ahaztu behar iturriak ez direla neutroak eta objektiboak, haien atzean interes politiko eta sozialak egon daitezke, haren testuinguru sozial eta kulturalaren arabera. Iturrietatik datuak ateratakoan, informazio hori guztia kontrastatu beharra dago, hau da, beste iturri batzuek esaten dutenarekin bateragarria edo kontraesankorra den erkatu behar da. Bukatzeko, prestatutakoa platereratu eta zerbitzatu behar da. Hau da, lortutako datuen arabera idatzi behar da, historiak azken finean forma narratiboa hartzen baitu. Testuan gure ideiak eta argudioak islatu behar dira eta lortutako informazioaren arabera, hasierako galderei erantzuna eman eta gertaera historikoen inguruko interpretazio bat mahai-gaineratu.
Hitz gutxitan esanda: iturriak aukeratu, haien edukia eta testuingurua zorrozki epaitu, lortutako datuak kontrastatu eta, azkenik, argitaratu. Horretan datza metodo historiko-zientifikoa; hori da gure errezeta.
79. urtean, Vesubio sumendiaren erupzioak errautsez eta arrokaz estali zituen Ponpeia eta Herkulano hiriak eta hango biztanleak. Aurkikuntza arkeologiko ugari egin dira hondakinetan; tartean, 2018an, gorpuzki batzuk aztertu zituzten berriro, eta ikusi zuten gizon baten garuna... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Andeetako Altiplanoan, qocha deituriko aintzirak sortzen hasi dira inken antzinako teknikak erabilita, aldaketa klimatikoari eta sikateei aurre egiteko. Ura “erein eta uztatzea” esaten diote: ura lurrean infiltratzen da eta horrek bizia ekartzen dio inguruari. Peruko... [+]
1936ko Gerran milaka haurrek Euskal Herria utzi behar izan zuten faxisten bonbetatik ihes egiteko. Frantzia, Katalunia, Belgika, Erresuma Batua, Sobietar Batasuna eta Amerikako herrialdeetara joandako horien historia jasotzeko zeregin erraldoiari ekin dio Intxorta 1937... [+]
49 urte eta gero Espainiako Poliziak Gasteizko Maria Sortzez Garbiaren katedralean eraildako bost langileak oroitu dituzte beste behin astelehen arratsaldean. Milaka pertsona batu dira Zaramagatik abiatutako eta katedralean amaitutako manifestazioan. Manifestari guztiek ez dute... [+]
Martxoaren 30erako Iruña-Veleia martxan, SOS Iruña-Veleia eta Euskeraren jatorria elkarteek manifestaziora deitu dute, Aski da! Argitu, ez suntsitu lelopean. Azken bi urteetan "hondeatzaileak sistematikoki eremu arkeologiko oso aberatsak suntsitzeko modu... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Martxoak 3ko sarraskiaren 49. urteurrena beteko da astelehenean. Grebetan eta asanblada irekietan oinarritutako hilabetetako borroka gero eta eraginkorragoa zenez, odoletan itotzea erabaki zuten garaiko botereek, Trantsizioaren hastapenetan. Martxoak 3 elkartea orduan... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.
Urruña, 1750eko martxoaren 1a. Herriko hainbat emakumek kaleak hartu zituzten Frantziako Gobernuak ezarritako tabakoaren gaineko zergaren aurka protesta egiteko. Gobernuak matxinada itzaltzeko armada bidaltzea erabaki zuen, zehazki, Arloneko destakamentu bat. Militarrek... [+]
Ezpatak, labanak, kaskoak, fusilak, pistolak, kanoiak, munizioak, lehergailuak, uniformeak, armadurak, ezkutuak, babesak, zaldunak, hegazkinak eta tankeak. Han eta hemen, bada jende klase bat historia militarrarekin liluratuta dagoena. Gehien-gehienak, historia-zaleak izaten... [+]
Martxoaren 3ko Memoriala hornitzeko erabiliko dira bildutako objektuak. Ekimena ahalik eta jende gehienarengana iristeko asmoz, jardunaldiak antolatuko ditu Martxoak 3 elkarteak Gasteizko auzoetan.