Historia militarraren kontra, eta alde
Ezpatak, labanak, kaskoak, fusilak, pistolak, kanoiak, munizioak, lehergailuak, uniformeak, armadurak, ezkutuak, babesak, zaldunak, hegazkinak eta tankeak. Han eta hemen, bada jende klase bat historia militarrarekin liluratuta dagoena. Gehien-gehienak, historia-zaleak izaten dira eta ez historialariak; baten bat badagoen arren. Bistan denez, gatazka belikoei lotutako edukiak oso emankorrak dira. Aldizkariak, bideo-jokoak, dokumentalak eta halako mila produktu ekoizten da urtero, dirudienez publiko orokorrak interes handia du eta.
Susmoa dut, ordea, horiek denek ez ote duten gerraren inguruko miresmen epiko bat sustatzen, eta azken finean, militarismoaren aldeko diskurtsoa zabaltzen laguntzen. Halaber, gatazka belikoen inguruko eduki horiek historia nazionala egiteko baliatu izan dira, hots, estatu-nazioen arrazoia justifikatzeko eta nazionalismoa pizteko. Gogora etortzen zaizkit, esate baterako, 1813ko Gasteizko Batailaren urteurrenaren harira egin izan diren antzezpenak.
Zorionez, historia militar guzia ez da halakoa. Bada bestelako historia bat, gerraren ifrentzua erakusten diguna. Hau da, gerraren historia sozial eta kritiko bat. Izan ere, frontean gertatzen dena baino askoz ere gehiago da gerra. Epikotasunetik urrunduz, halako ikerketek azalerazten dituzte, esate baterako, hiritar eta zibilek sufritzen dituzten nahigabeak, sexu-indarkeria edo etsaia deshumanizatzeko eta brutalizatzeko baliatzen diren diskurtsoak. Gerraren historia sozialak, gainera, fronteari ez ezik atzeguardiari ere begiratzen dio; azalerazteko gerra nola eta nork finantzatzen duen, gerraren atzean dauden interesak, horniketa nola egiten den edo diziplina mantentzeko beharrezkoa den militarizazioa eta autoritarismoa nola ezartzen zaizkien hiritar arruntei.
Halakoxea da Josu Santamarinak berriki gerra zibilari buruz argitaratu duen Euzkadi en ruinas (Euzkadi brrindua) liburua. Liburu horrek azaltzen ditu, besteak beste, armak, munizioak, fronteak, lubakiak, bunkerrak, oroigarriak eta abar. Baina baita ere, hitz egiten du atzeguardiaz, bizitza publikoaren militarizazioaz, horniketaz, biktimez eta horrek guztiak utzitako aztarna materialez. Bai bai, ongi irakurri duzue: aztarna materialak. Azken finean, arkeologia liburu bat baita eta gerrak utzitako zauri materialez mintzo da.
Badirudi, Ukrainan eta Gazan tiro hotsak behin-behinean isilduko direla. Baina, munduko potentzia guziak defentsa aurrekontuak handitzen ari dira. Halaber, propaganda makina martxan jarri dute, hiritarrak gerra hurbil baten balizko mehatxuaz beldurtzeko. Inoiz baino gehiago, gerrari buruzko ikuspegi kritikoa behar dugu; gerraren kolorea ez baita armen distirarena; lohiarena, odolarena eta gonbitoarena baizik.
Iruña-Veleia auzia “behin betiko” argitzea eskatu dute martxoaren 30ean, Gasteizen egindako manifestazioan. Iruña-Veleia argitu, ez suntsitu plataformak aztarnategian egindako “txikizioak” salatu ditu eta Arabako Foru Aldundiaren ardura... [+]
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Bilbo, 1954. Hiriko Alfer eta Gaizkileen Auzitegia homosexualen aurka jazartzen hasi zen, erregimen frankistak izen bereko legea (Ley de Vagos y Maleantes, 1933) espresuki horretarako egokitu ondoren. Frankismoak homosexualen aurka egiten zuen lehenago ere, eta 1970ean legea... [+]
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Deportazioaren Memoriarako Euskal Koordinakundeak aintzat hartu nahi ditu Hego Euskal Herrian jaio eta bizi ziren, eta 1940tik 1945era Bigarren Mundu Gerra zela eta deportazioa pairatu zuten herritarrak. Anton Gandarias Lekuona izango da haren lehendakaria, 1945ean naziek... [+]
Guardia Zibilaren historia bat - Hemendik alde egiteko arrazoiak izenburupean, datorren astean argitaratuko dugun 305. LARRUN aldizkariaren pasarte batzuk dira ondorengoak, erakunde armatuaren sorrera garaietan girotutakoak.
Iazko uztailean, ARGIAren 2.880. zenbakiko orrialdeotan genuen Bego Ariznabarreta Orbea. Bere aitaren gudaritzaz ari zen, eta 1936ko Gerra Zibilean lagun egindako Aking Chan, Xangai brigadista txinatarraz ere mintzatu zitzaigun. Oraindik orain, berriz, Gasteizen hartu ditu... [+]
Eskultura grekoerromatarrek bere garaian zuten itxurak ez du zerikusirik gaurkoarekin. Erabilitako materiala ez zuten bistan uzten. Orain badakigu kolore biziz margotzen zituztela eta jantziak eta apaingarriak ere eransten zizkietela. Bada, Cecilie Brøns Harvard... [+]
Japonia, XV. mendea. Espioitzan eta hilketa ezkutuetan espezializatutako eliteko talde militarra sortu zen. Edo horixe uste du behintzat Stephen Turnbull historialari britainiarrak. Beste aditu batzuen ustez, askoz lehenago sortu ziren ninjak, duela 2.300-2.500 urte inguru. Eta... [+]
Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia Sailaren zuzendari berria da Maite Errarte Zurutuza (Beasain, 1995), urrian Fermin Leizaolaren lekukoa hartu ondoren. Kultura materiala aztertzen jarraitzeko beharra azpimarratu du, gizartearen memoria eta bizimodu aldaketak erregistratzeko... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]
Familiak eskatu bezala, aurten Angel oroitzeko ekitaldia lore-eskaintza txiki bat izan da, Martin Azpilikueta kalean oroitarazten duen plakaren ondoan. 21 urte geroago, Angel jada biktima-estatus ofizialarekin gogoratzen dute.
Atapuercako aztarnategian hominido zahar baten aurpegi-hezur zatiak aurkitu dituzte. Homo affinis erectus bezala sailkatu dute giza-espezieen artean, eta gure arbasoek Afrikatik kanpora egindako lehen migrazioei buruzko teoriak irauli ditzake, adituen arabera.