Hispanitatearen ala Herri Indigenen Erresistentzia eguna?
Duela 525 urte, 1492an, iritsi zen Cristobal Colon Guanahani uhartera (Bahamak). Ondorio latzak eragin zituen bidaia hark. Amerikaren kolonizazioaren hasiera. Milioika herritar hil, herri indigenak suntsitu, hitz batean esanda, genozidioa.
Data esanguratsu hori modu ezberdinetan “ospatu” ohi da Amerikan eta baita munduan zehar ere. Espainiar estatuan, “festa nazionalaren” eguna ospatu ohi dute. Bestelako izendapenak ere jaso ohi ditu, “arrazaren eguna”, “herri indigenen eguna” edo “aniztasun kulturalaren aldeko eguna”.
Izenak berak gauza asko adierazten ditu. Historiaren irakurketa jakin bat, menperatu eta menperatzaileen arteko diskurtsoen talka. 2000. urtean Txilek “bi munduren arteko topaketaren eguna” izendatu zuen urriaren 12a. 2002an Venezuelak “herri indigenen erresistentzia eguna” gisa izendatu zuen. Oro har Latinoamerikako estatu gehienetan indigenen aldeko, kultur aniztasunaren aldeko edota deskolonizazioaren eguna ospatu ohi dute. Hala ere badaude zenbait estatu zeinetan ez den urriaren 12a ospatzen, Kuban, Panaman eta Brasilen adibidez.
Ameriketako Estatu Batuetan berriz “Kolonen eguna” ospatzen dute 1937tik. Hala ere, jada 55 hirik “Herri Indigenen Eguna” gisa izendatzen dute gaurko eguna, Los Angeles izan da erabaki hori hartu duen azken hiria.
Gurean zer?
Euskal Herrian ere urriaren 12a edo “Hispanitatearen” eguna aldarrikapen ugari kaleratzeko eguna izan ohi da. Jai eguna da Hego Euskal Herrian, beraz herritar askok ez dute lanik egiten. Hala ere geroz eta jende eta enpresa gehiagok egiten dute lan gaurko egunez, ARGIA da horietako bat.
Ikasleek ere “herri eskolak” deiturikoak egin ohi dituzte hainbat ikastetxetan. Jai egun arrotza dela iritzita, bestelako gai, eztabaida edo aldarrikapenetarako tartea izan ohi da hainbat ikastetxetan urriaren 12an. Ikasle Abertzaleak-ek deituta, Oarsoaldean, goizeko 9etan hasi dituzte “herri eskolak” Oreretako gaztetxean, baita Amurrion eta Santurtzin ere. Herri eskolez gain hainbat manifestazio eta ekimen ere antolatu dituzte, Donostian, Gasteizen, Ordizian, Bilbon…
Instituzioetan ere egun honek eragin ditu eztabaidak. Nafarroako Parlamentuak erabaki du Herri Indigenen eta Kultur Aniztasunaren Eguna izatea urriaren 12a. Gobernua babesten dute lau alderdiek proposatu eta onartu dute. Arabako EH Bilduk ere izendapen bera egitea eskatu du Arabako udalerrietan zein aldundian.
Badira ordea Hispanitatearen eguna sutsuki ospatzen dutenak. Herritar ugari adi egongo dira ea ahuntza noiz abiatzen den Madrileko kaleetan gora, Espainiako armadako soldaduez lagundurik. Hori baita txanponaren beste aldea. 1492an “Amerika aurkitu” zuten horiek gaur ere zuzenbide estatua eta demokrazia gisako hitzak ez dituzte euren diskurtsoetatik kanpo utziko.
Ez da kasualitatea Hispanitatearen eguna, Guardia Zibilarena eta Pilarreko amabirjinarena data berean izatea. Hirurek egitura zapaltzaileak irudikatzen dituzte (estatua, armada eta eliza). Bestalde, indigenen erresistentzia eta Espainiako Estatuak bere armada militar eta... [+]
900 milioi inguru eskatzen dizkio Energy Transfer Partners enpresak AEBetako Greenpeace erakunde ekologistari, 2016 eta 2017an oliobidearen aurkako protestetan kalteak eragin izana leporatuta. “Epaiketa honetan porrot eginez gero, Greenpeace justizia klimatikoaren aldeko... [+]
XVI. mendean Francisco de Orellana espainiar konkistatzaileak Amazonas ibaian gora nabigatu zuenean, ibaiaren alde banatan hiri handiak zeudela esan zuen. Inork gutxik sinistu zion orduan, eta are gutxiago hurrengo mendeetan, konkistak berak suntsitutakoaren arrastorik aurkitu... [+]
Melvin Picón (Coban, Guatemala, 1979) maia q'eqchi' komunitatekoa da, eta Guatemala iparraldeko Alta Verapaz departamendutik etorri da Euskal Herrira, Mugarik Gabe gobernuz kanpoko erakundearekin elkarlanean. Jatorrizko herrien defentsarako hamaika elkarte eta... [+]
Joan den martxoaren 23an, Seuil frantses argitaletxe ospetsuak abiarazi zuen literatur sail berri bat, “Ahots autoktonoak” deitua. Un livre dans ma valise (Liburu bat nire balizan) webgunean, Laurence Baulande sailaren zuzendariak azaldu zuen orduan egitasmoaren... [+]
Peltierrek 47 urte daramatza kartzelan, FBIko bi agente hiltzea egotzita. Presoak beti defendatu du bere errugabetasuna, eta nazioarteko hainbat erakundek eskatu izan dute bera aske uzteko.
Kantuta Killa eta Wari Rimachi, Ayllu Mayu Wasi komunitateko bi indigenari barre egin zieten Bien de mañana programan. Erasoak salaketa asko eragin ditu, eta programak barkamena eskatu behar izan du.
Urriaren 14ean egingo dute konstituzioa aldatzeko bozkaketa. Lehen Ministro Anthony Albanesek “nazioa elkartzeko aukera” gisa definitu du erreferendumaren eguna.
“Ekuadorreko amazonas” bezala ere ezaguna da parke nazionala –2.000 zuhaitz, 204 ugaztun, 610 hegazti, 121 narrasti eta 250 arrain espezie aurkitu dituzte bertan–. Yasunidos eragilea izan da galdeketa egitearen alde eta zonalde natural hori ustiatzearen... [+]
Ekuadorko hainbat probintzietan barrena ibiliko da karabana abuztuaren 20ra arte, Yasuní biosferako erreserba aberatsean petrolio ustiaketa proiektuaren aurka egiteko. Egun horretan herri-galdeketa egingo dute, eta esplotazioaren aurkako bozkak lortu nahi dituzte... [+]
Aktore, gidoilari eta zuzendariak gai politiko eta sozialak lantzen dituen fikziozko filmak egiten ditu, Mexikoko bere komunitatean oinarrituta.
Amazoniako lurrak demarkatu eta indigenenak direla aitortzeko muga gehiago jarriko dituen legea onartu du Brasilgo Kongresuak. Luiz Inácio Lula da Silvaren gobernuak legea kritikatu du eta "araututako genozidio" bat dela esan du. Indigenek hainbat egun daramate... [+]
Pasa den abendutik Perun gertatzen ari diren istiluak, herrialdearen egoera politiko ahularekin lotu dituzte munduko hedabide nagusiek. Pedro Castillo presidente ezkertiarraren noraeza, haren kargugabetzea, Andeetako eskualdeetako herritarren altxamendua eta haien kontrako... [+]
Ostegun honetarako manifestazio handia espero da Liman Dina Boluarte kargutik kendu, parlamentua desegin eta Perurentzako beste konstituzio bat eskatzeko. Herritar asko autobusez eta kamioiez karabanetan antolatuta iritsi da hegoaldeko eskualdeetatik herrialdeko hiribururaino.
Perun protestak hasi eta hilabete baino gehiagora, Dina Boluarte behin-behineko presidentearen gobernuak larrialdi egoera ezarri du Liman eta herrialdearen hegoaldeko eskualdeetan. Oraingoz, Poliziak ia 50 lagun hil ditu, ia denak indigenak eta andetarrak, eta giza eskubide... [+]