Hiru emakume zizare-humusa ekoizteko proiektuaren atzean
Bertako gatzagengatik da ezagun Arabako Añana eskualdea batik bat, baina duela bi urtetik, gatzarekin batere zerikusirik ez duen beste proiektu berezi bat ere badago martxan Zanbranan: Añanako Humusa. Andrea Cortes Paz, Estibaliz Ramirez Leiva eta Tania Busto Lopez dira ekoizpenaren atzean dauden kideak. “Ingurumenari lotutako hainbat jardueratan ari ginen hirurak lanean lehenagotik; hiri-baratzeetan, plangintza agroekologikoetan… gutako bat txiletarra da, eta han oso ongi ari ziren funtzionatzen zizare-humusaren esperientziak”. Han arrakasta izan bazuen, hemen zergatik ez? Proiektua martxan jartzeko lanean hasi ziren eta 2019ko otsailean abiatu zuten egitasmoa.
Zizare-konpostak lurrari onura asko dakarzkiola azaldute: lurrak eta landareek behar dituzten sustantzia eta mineral organikoak erakartzen ditu, nutrienteak hobeki bereganatzen ditu eta orokorrean lurrak egituratzen eta orekatzen ditu, beste gauza askoren artean. “Azken batean, lurra berreskuratzen ari garela diogu guk”, gehitu du Bustok.
Nola den zizare-humusaren ekoizpen prozesua? Labur-labur azalduta, hauxe da kontatu diguna: “Materia organikoa aurre-konpostatu egin behar da lehenik, tenperatura zehatz bat hartu behar du patogeno batzuk ezabatzeko. Behin materiala aurre-konpostatuta dagoenean, zizareak hori jaten doaz eta kaka egiten dute. Horixe da humusa”. Bizilagun abeltzain batek dituen behien gorotza erabiltzen dute humusa egiteko. “Urte erdia kanpoan egiten duten animaliak dira”. Prozesu guztia hurbilean eta jasangarritasun soziala, ekologikoa eta ekonomikoa bultzatuz ari dira egiten.
Eredu gutxi inguru hurbilean
Madrilen izan ziren Añanako Humusa proiektuko hiru kideak ikastaro bat jasotzen, eta gerora, Landa, Itsasertz eta Elikagaien Sustapenerako HAZI agentziarekin elkarlanean Zestoako Hezieko zizare-hazkuntza proiektuan ikasten eman zuten denbora bat. “Handik bueltan, gutako baten aitak zuen lursail batean hasi ginen lanean Zestoatik ekarri genituen zizare-gorriekin”.
Euskal Herrian zizare-humusa ekoizteko egitasmo gutxi dagoela dio Arabako ekoizleak. Aldiz, Asturiasen, Galizian, Extremaduran edo Madrilen ustiategi dezente ezagutzen dituzte. “Gasteiz inguruan eta Errioxa eta Burgos aldean badira batzuk, baina ez da hain ohikoa eta horietako gehienek gainera prezio oso baxuan saltzen dute produktua”. Antzeko egitasmo gehiago egongo balira zailtasun gutxiago izanen lituzketela uste du Bustok; izan ere, baimenak-eta lortzeko nahikoa lan izaten dute, ustiategi hauek zer diren definitu gabe dagoelako oraindik: “Ez dakite gu hondakinen kudeaketa alorrean sartu, edo abeltzaintza nukleo bezala hartu…”. Eskala txikian ekoizten dute humusa oraingoz, inguruko baratze txikietarako.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Urteak daramatza Cederna Garalur landa garapenerako elkarteak elikaduraren eta lehen sektorearen inguruko lanketa egiten Nafarroako Mendialdean. Elikadura osasuntsurako eta kontsumo jasangarriago baterako bidea egitea da asmoa, eta bide luze horretan, egitasmo berria gauzatu du:... [+]
Oiartzunen nekazaritza bultzatzeko eta elikadura burujabetzarako bidean pausoak emateko sortu zen Lurbizi egitasmoa, 2016 urte inguruan. “Herritar talde batek denbora zeraman herrian nekazaritzaren eta lehen sektorearen egoera kaxkarraz hausnartzen”, adierazi du Ibon... [+]
Sarako Nicolas Chretien dago Hiru Xilo baratzegintza proiektuaren atzean. Urtarrilean hasi zen baratzea lantzen, eta martxoaren hasieran ekin zion ekoitzitako produktuak merkaturatzeari. “Banuen formazioa baratzegintzan, baina orain arte honekin zerikusirik ez zuten... [+]
Arabako Bionekazaritza elkartearen eta Euskadiko Hazien Sarearen arteko lankidetzatik sortu zen duela urte pare bat Agroekoop kolektiboa. “Arabako agroekologiaren bueltako elkarteak lotzeko eta indartzeko, eta sinergiak sustatzeko asmoz sortu genuen”, adierazi du... [+]
Lehen begi kolpean, ohiko artaldea dirudi argazkikoak, ezta? Bada, ez… ardi horiek suhiltzaile ere badira eta. Nafarroako Zunbeltz Nekazaritzako Test Guneak zerbitzu berria eta berritzailea jarri du martxan Lizarraldean: Arsue, edo artalde suhiltzaile estentsiboa... [+]
Urteak daramatzate Atxondoko Biezko baserrian bizitzen eta lanean Aner Garitaonandiak eta Oihane Lekunberrik. “Kaletarrak ginen gu, nik enpresa eta turismo ikasketak egin nituen, baina mundu hori ez zitzaidan gustatzen…”, azaldu du ekoizleak. Lekunberrik,... [+]
2009an sortu zen Ja(ki)tea elkartea zenbait jatetxe, sukaldari eta gastronomia kritikariren arteko elkarlanetik. “Hasiera hartan, Gipuzkoako 14 bat jatetxe elkartu ginen, baina pixkanaka hazten joan da proiektua, eta gaur egun 37 gara”, azaldu du Xabier Zabaletak,... [+]
Eladi Balerdi erlezainaren eta Jose Manuel Atxaga erleen zale sutsuaren arteko elkarlanetik egitasmo berritzailea sortu da duela gutxi. "Arnastu erlauntzaren airea" eta "Erleen sauna" jarduerak proposatu dituzte, konbentzituta baitaude onuragarri direla... [+]
Elkea proiektuan produktu asko eta desberdinak ekoizten ditu David Ruiz de Galarreta Azpilikueta ekoizle amezkoarrak. Olibondoekin hasi zen, baina fruta arbolek, lekaleek eta zekaleek ere beren tokia egin dute proiektuan urteotan. Eta, orain, jarduera berri bat gehitu die... [+]
Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]
Zergatik doa mundu guztia Iruñera erosketak egitera, gure eskualdean elikagai asko ekoizten bada? Zergatik da hain zaila bailara hauetako produktuak bailara hauetako dendetan topatzea?”, galdera horiei eta beste zenbaiti tiraka hasi ziren lanean Zangoza aldean duela... [+]