Hiriko parkeetan zergatik ez fruta arbolak eta barazkiak landu zuzenean biztanleentzat?
Hiriak nola elikatu? Horra Egonarria saioan Eli Pagolak Audrey Hoc laborariari luzatu dion galdera. Hoc-ek, bere lagun Aimar Rodriguezekin batera, fruitu arbolak ekoizten ditu, Etxalarren baso jangarria dauka eta Biriatuko udalarekin elikadura burujabetzaren estrategia martxan jartzen ari da. Hainbat proposamen egin ditu hiri barruan elikagaiak sortu daitezen: hiriak des-asfaltatzea eta bertan elikagaian landatzea, hiriko parke eta eremu publikoetan fruta arbolak sartzea...
Nola elikatu hiri bat? Horra Egonarria saioak aste honetan luzatu duen galdera. Hemen ikusentzun dezakezue osorik:
Audrey Hocek hala esan du: "Lehenik, hirietan pausatu behar lukete galdera hori: nola jangarri bilakatu arazi gure eremu publikoak, adibidez hainbat parke, itzulgune, hesi eta abar, herriarenak direnak. Eremu hauetan zergatik ez fruta arbolak eta barazkiak ekoiztu biztanleentzat zuzenki?". Aipatu du joera horiek hasiak daudela, batez ere “hiriak trantsizioan” mugimenduan: "Badago horren inguruko gogoetarik".
Zergatik ez des-asfaltatu hiriko eremuak? Eskolak hasiak dira
Hiri barruan elikagaiak sortu nahi dituenak lehenik arazo honekin egingo du topo: eremu ia guztiak daudela asfaltatuta. "Zergatik ez des-asfaltatu eremuak?" galdetu du Hoc-ek, "eta lurra berriz aurkitu eta landatu!". Azaldu du Ipar Euskal Herrian ikastetxeetan hasi direla jolas eremuak des-asfaltatzen: "Badago ondoko bost urteetan kanpaina eta programazio bat desasfaltatzeko, arbolen landatzeko, eta zergatik ez, jangarri bilakarazteko. Baditut kide batzuk horretan lanean ari direnak eta jada badituzte hogei ikastetxe Iparraldean bakarrik horretan daudenak".
Eli Pagola aurkezleak galdetu dio hirietako parkeetan lore apaingarriez gain landu ote daitezkeen barazkiak eta fruta arbolak. Hoc-en erantzuna berehalakoa izan da: "Noski! Eta horretara joan behar gara! Edergarriak diren arbola horiek guztiak ordezkatzen ahalko lirateke intxaurrondo, hurritz, gaztainondo, udareondo, sagarrondo, jinko... fruituak ematen dituzten hainbat arbolekin eta pentsa zenbat eta zenbat elikagai sortuko liratekeen hirietan, gero biztanleen artean partekatzeko, edo auzolanean antolatzeko, elkartasuna garatzeko jendearen artean... Arbola aitzaki bat da mila gauzen asmatzeko".
Biriatun hesi jangarriak landatuko dituzte
Biriatuko herriko etxeak bere programa politikoan finkaturik dauka elikadura burujabetza landuko duela herrian, bere biztanleentzat. Audrey Hoc eta Aimar Rodriguez lanketa horretan ari dira eta lehen urratsa izan da herritarrei fruta arbolen txerto tailerra ematea: "Etxera itzuli ziren haien arbola txertatuekin, landatzeko gisan". Arbolaren besta ere egin dute lehen aldiz, mintegi txikien elkargunea izan zena.
Biriatuko elikadura burujabetza lantzeko, eremu publikoen diagnostikoa egin dute eta proiektu hau adostu dute herriko etxearekin: herri sarreran gaur egun badaude 400 metroan zehar elaeagnus landarez osatutako hesiak edo heskaiak (hesitarako ohikoan erabiltzen den zuhaixka da eleagnusa). Horiek eraldatzea da egitasmoa, 400 metro hesi horiek jangarri izateko. Nola egiten da hori? Hoc-ek azaldu du bost hesi mota ezberdinen segida bat osatu nahi dutela: “hesi tropikala”, “hesi klasikoa”, “hesi atipikoa”, “hesi zitrikoa” eta "fruitu txikien hesia". Hesi klasikoan landatuko dituzte sagarrondo, udareondoak, hurritzak eta azpian lore jangarriak eta abar... Hesi tropikalean landatuko dituzte Himalayako bananaondoak, hotza ondo eusten dutenak eta banana jangarriak ematen dituztenak. Baita ere sartuko dute asimina (Europako mangoa), pasiozko fruitua, ahuakatea... Hesi atipikoan sartuko dute jende askorentzat ezezagunak direnak: mizpira japoniarra, kakia... Zitrikoen hesian landatuko dituzte laranjak, mandarinak, limoiak... Eta fruitu txikien hesian sartuko dituzte ahabi, masusta eta antzekoak.
Herritarren artean adostuko dute fruituen bilketa nola egin, herritarren artean banatzeko edo herriko jantokira bideratzeko. Ohiko merkatu logikaz kanpo hiriak elikatu daitezkeenaren adibideak eman ditu Audrey Hoc-ek.
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]
Euskarari Puzka azken kanpainan 16.000 saski saldu dituzte, eta euskararen alde lan egiten duten elkarteentzat bideratuko zaie lortutako etekina.
Bi ordu edo bi ordu eta erdiz haur eta gazte andana hartzen ditu jantokiaren tarteak eskoletan. Jateko, jolasteko eta elkarbizitzeko espazio horretan jantokiko arduradunak esku hartzeko dituen mugez, jarraitzen diren irizpideez, begiraleen rolaz eta duten formazioaz arituko... [+]
Laborantza iraunkor eta herrikoiaren hitzordua den Lurrama azokan izanen da Karine Jacquemart, Frantziako Foodwatch elkarteko zuzendaria. Elikadura-eskubidea herritar orori bermatzeko helburuari tiraka, hainbat ekintza bideratzen dabiltza –herritar mobilizazioak, agintari... [+]
Hego Euskal Herrian energia berriztagarrien makroproiektuen zaparradari zenbakiak jarri dizkiogu erreportaje honetan. Datuek marrazten duten mapan, Nafarroak gori-gori jarraituko du eta Araban daude kontzentratuta EAEn enpresek egin nahi dituzten energia zentralen %75,4. Hori... [+]
Umetatik baserrian bizi izan dira Gillen eta Bittor Abrego Arlegi anaiak, Lizarraldean, Iguzkitza herrian. Familia abeltzaina izan da haiena baina baserria eta lursailak haien esku gelditu zirenean, proiektuari buelta bat ematea erabaki zuten bi anaiek: “Lur zatia eta... [+]
Zer da zuretzat sukaldea? Niretzat, suaren tokia, sua dagoen aldea. Etxearen bihotza da, lapikokoa mimoz eta maitasunez prestatzeko lekua. Gero, mahai inguruan jateko, dastatzeko, partekatzeko eta disfrutatzeko tokia. Sasoikoa jateko sukaldera sartuko gara.
Catering-enpresarik gabe jardun nahi duten eskolentzat bestelako eredu bat arautzea adostu zuen Eusko Legebiltzarrak 2019an. Horren ordez, catering-enpresen bidezko zerbitzua ematera derrigortzen ditu ikastetxeak Eusko Jaurlaritzak berriki argitaratu duen aginduak. Bitartean,... [+]
Haziak nola egin azaltzen duen jakintza praktikoa eta hazietan datzan ikuspegi politikoa. Biak uztartu dituzte Haziak liburuan Miguel Arribas Kelo-k eta Marc Badal-ek. Hamaika auzi baitaude jokoan hazi bakoitzean: biodibertsitatea vs estandarizazioa, autonomia vs menpekotasun... [+]
Liburuaren lehen aurkezpena irailaren 20an izango da, ostiralarekin, 18:30ean Azpeitiko Elikagunean. Bertan izango dira Miguel Arribas Kelo eta Marc Badal egileak, Markel Lizasoain itzultzailea, Maitane Gartziandia diseinatzailea eta Dani Blanco argazkilaria. Egileen azalpenak... [+]
Nekazaritzarekin harreman estua izan du betidanik Barazki Bizidunak proiektuko Iñaki Garcia Grijalbo Mapik. Bizitzaren paradoxak, gaur egun saltoki handi baten aparkalekua den lursailean zuten baratzea garai batean etxekoek Donostiako Intxaurrondo auzoan... [+]
