Hiriburu berri bat sortzea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula
Lau hilabete falta dira urriaren 20an Prabowo Subianto, historia iluneko jeneral ohia, Indonesiako zortzigarren presidente bihur dadin, aurtengo otsailaren 14an egin ziren hauteskundeak irabazi ondoren. Eta bi hilabete eskas abuztuaren 17an, independentzia-aldarrikapenaren 79. urtebetetzean, Joko “Jokowi” Widodo, azken hamar urte hauetan presidente izan denak, ofizialki inaugura dezan Nusantara, herrialdearen hiriburu berria. Aurreikuspenak betetzen badira. Zalantzak badira eta.
Handiena da, iraganean egin dituen aldarrikapen sutsuak sutsu, ez dagoela batere argi Prabowok aurrera jarraitu nahiko ote duen bere aurrekoaren plan garestiarekin. Ez litzateke izango Praboworen lehen iritzi-aldaketa.
Munduko laugarren herrialde populatuenaz (280 milioi biztanle) arituko ez bagina, agian beste arintasun batekin har zitekeen gorabehera. Ez da munduan lehen aldia hiriburu historiko handi bat utzi eta, ex novo, edo ordura arte herrixka galdua besterik ez zen batean, hiriburu berri eta “arrazional” bat eraikitzeari ekiten zaiola.
Brasilia aipatu ohi da beti holakoetan, baina are hurbilagokoak izango lirateke, adibidez, Naypyidaw, Myanmarreko hiriburu berria; Dodoma, Tanzaniakoa; edo Abuja, Nigeriakoa. Eta nola sortu zen Washington? Berezixeagoa izango litzateke une honetan Txinan eginbidean duten Xiong’an egitasmoa.
Zergatiak, askotarikoak, baina antzekoak, izan ohi dira halakoetan; emaitza, ia beti, bat eta berbera: ezerezetik sortutako hiriburu berria megapolis galanta bihurtzen dela oso denbora gutxian. “Hiriburutza efektua” deitzen dutenaren adierazpen nabarietako bat da.
Indonesiako kasuak, haatik, berezitasun potoloak ditu. Alde batetik, utzi beharko litzatekeen Jakartari dagozkionak. Kolonialismo herbeheretarrak itsas-merkataritzako lotune bihurtu zuen Batavia hura, munduko megapolis handienetakoa (11 milioi biztanle) bilakatu da independentziaz geroztik. Kokagune duen Java irla (150 milioi biztanle) osoak bezalatsu, arazo demografikoa du... Baina baita hirigintzakoa ere, fisikoki hondoratzen ari baita, eta gero eta uholde latzagoak pairatzen. Trafiko-arazoak ez aipatzearren.
Halako hiritzar batean, hiriburutzari eusteko presioak, ordea, ez dira makalak izango. Jokowik proposatu eta abian jarritako mudantza ez baita “New Delhi” gisako zerbait. Nusantara berria ez dago Javan, baizik Jakartatik 1.250 kilometrotara, Makasar itsasartearen erdi-erdian, Kalimantanen, Borneo irlaren ekialdean. Herrialde osoaren oreka sozio-politiko guztiak aldaraz ditzakeen lekualdaketa da, beraz.
Lehendik ere, orekak gorabeheratsuak diren herrialde batean.
Sulawesi (Indonesia) uhartearen hegoaldean, Leang Karampuang kobazuloan hiru irudi antropomorfoz eta basurde batez osatutako margolana aurkitu dute Griffith eta Southern Cross unibertsitateetako eta Indonesiako Agentzia Nazionaleko arkeologoek. Nature aldizkarian argitaratutako... [+]
Genozidioa zoritxarrez modan dagoen hitza da. Rafael Lemkinek 1946an egin zuen definizioaren arabera, “talde nazional, etniko, arrazazko edo erlijioso bat erabat edo partzialki suntsitzeko asmoz egindako ekintzak” dira genozidioa. Ekintza horiek “taldeko kideak... [+]
Indonesiako hiriburu Jakartaren itsasoratzeari aurre egiteko eta jakartarrek nozituriko kutsadura arazoari erantzuteko, hiri erraldoi bat zerotik eraikitzen dabiltza, Borneo oihan zabalean. Lekualdatzeak bideratu eta hiriburu berria bilakatuko da Nusantara izeneko sortu berria... [+]
Azaroaren 18an lurrikara izan zuten herrialdean, eta gutxienez 268 hildako zenbatu dituzte. Azken aldian beste zenbait lurrikara izan dira Italian eta Mexikon, baina kalteak askoz txikiagoak izan dira, nahiz eta intentsitate gogorragoak izan. Eraikinen osaera izan liteke... [+]
Gutxienez 125 lagun hil ziren larunbatean Indonesiako Kanjuruhan estadioan, Arema eta Persebeya Surabaya taldeen arteko partida amaitzean. Jasandako porrotarekin suminduta, Aremako zaleek zelaira salto egin zuten, eta ostean Persebeyakoek; elkar eraso egiteaz gain, jokalarien... [+]
Borneo, duela 31.000 urte. 10-13 urte arteko mutiko batek istripu bat edo gaixotasun bat izan zuen eta kalte larriak eragin zizkion ezkerreko hankan. Mutikoaren bizia salbatzeko, oina anputatu zioten, hanka berna-bizkarretik ebakita.
Indonesiako poliziak maiatzaren 26an Junawal Bin Sukino nekazari sindikalista atxilotu izanak kexua eta amorrua piztu ditu bertako nekazari ttipien artean. Beste behin, haien oinarrizko eskubideei tu egin eta multinazionalen mesederako hartu erabakia delako. Bioaniztasunaren... [+]
118.000 kutsatu daude herrialdean, horietatik 3,583 hildako. Ostiralean kaleratutako datu berriek 6.000 kasu berri eman dituzte egun bakarrean, orain arte emandako daturik altuena. %5eko igoera izan dute kutsatze berriek.
Indonesiako bigarren hiririk handienean, Surabayan, agintariek droneak baliatu dituzte asteartean covid19 birusaren aurkako desinfektantea spray moduan airean botatzeko.
André Vltchek kazetaria, ARGIAren irakurleak azaroko LARRUN gehigarrian –Gerrako ekologia– ezagutu duena, Borneo uhartean ari da filmatzen munduko txikiziorik handienetako baten kronika izango den dokumentala. Duela gutxi arte bioaniztasunaren paradisu... [+]
1888ko abuztuaren 27an, Krakatoa sumendiak eztanda egin zuen Ekialdeko Herbeheretar Indietan, egungo Indonesian. Eztanda handik 5.000 kilometrora ere entzun zen, planetaren hamahirurenean edo, bestela esateko, lurrazal osoaren %7,7an.