Kontseiluak Euskal Herriko hezkuntzan euskararen egoera aztertu eta proposamenak egin ditu, eta adierazi du "euskararen normalizazioaren eta biziberritzearen alde jauzia" egin behar dela hezkuntzan. Azpimarratu du lurraldearen arabera banatutako hiru eremu administratiboetan egoera ezberdina bada ere, guztietan dagoela aldaketak egin beharra.

Araba, Bizkaia eta Gipuzkoari dagokienez, EAEko Hezkuntza Legearen proiektua mahaigainean den honetan, kezkatuta agertu da Kontseilua. Egokitzat jo ditu Eusko Jaurlaritzak Legebiltzarrera bidalitako lege proiektuan proposatutako zenbait aldaketa, esaterako, ikasleen euskara eta gaztelania irteera profila B2an zehaztea edota ikastetxe bakoitzak hizkuntza proiektua osatu behar izatea. Hala ere, helburuak "zehatzak" diren arren, haietara iristeko bidea "erabat lauso" dagoela deritzo. Horregatik, zehaztasunak eskatu ditu, legeak "euskara gehiago izan dezan", eta, batez ere, "euskara gutxien dutenek gehiago izan dezaten".

Ikasleak euskaraz jabetzeko bideak izan beharreko elementu gehiago ere gaineratu ditu: "euskara ikas- eta irakats-hizkuntza izango duen eredu orokortu inklusiboa, euskal kultura ardatz izango duen euskal curriculuma eta hezkuntza ez-arautua osorik euskaraz garatzea".

Nafarroa: gehiengoa euskararekin harremanik gabe

Nafarroan, berriz, iaz derrigorrezko hezkuntzan ikasleen %63k ez zuen euskararik jaso eskolan, G ereduan baitzeuden matrikulatuta. Euskara eskolako hizkuntza nagusi zutenak, hots, D ereduan ikasi zutenak, %24 izan ziren. Haur Hezkuntzan ere gehiengoa da euskararik jasotzen ez duena: 2023-2024 ikasturteko izen-emateetan, %52 izan dira G ereduan matrikulatutakoak, %18 A ereduan eta %30 D ereduan.

Kontseilua kezkatuta dago datu horiekin, izan ere, "D ereduak urteak daramatza %30era hurreratzen den langa hori gainditu ezinik". Horren atzean hainbat arrazoi daudela uste du. Alde batetik, Gobernuak PAI ereduak indartu eta sustatu izana. Eredu horietan gazteleraz gain ingelesa edo atzerriko beste hizkuntza batzuk eskaintzen dituzte irakats-hizkuntza gisa. "Ondorioz, lehenago seme-alabei ohiko irakaskuntzatik haragoko gehigarri bat eskaintzeko helburuz D eredura jotzen zuten guraso askok PAIetara jo du, eta gehigarri hori emateko bide gisa beste hizkuntza batzuk hautatu".

Migratzaileei euskararen ikuspegitik "inolako harrerarik" ez egitea ere arrazoietako bat dela dio, beste herrialdeetatik datozen ikasleak euskararik gabeko ereduetara bultzatzen direlako.

Nafarroako zonifikazioa ere auzitan jarri du Kontseiluak. Izan ere, euskararen ofizialtasunaren arabera, asko aldatzen da lurralde bateko edo besteko hizkuntzaren egoera. "Eremu euskaldun" izendatutakoetan, ikasleen gehiengo handia da D ereduan ikasten duena; "eremu ez-euskaldunean", berriz, gutxiengoa. "Zonifikazioak eta haren bidez ezarritako arau eta oztopoek aurretiazko joera soziolinguistikoa indartu ez ezik, elkarren artean gero eta urrunago dauden errealitateak sortu dituzte".

Horregatik, premiazko bi neurri proposatu ditu Kontseiluak Nafarroarako: D eredua sustatzeko politikak abian jartzea eta Nafarroan eskolatzen diren haur guztiei euskara eskaintzea.

Ipar Euskal Herrian, ofizialtasunik eza traba

Eskolan euskara jasotzen ez dutenen kopurua are handiagoa da Ipar Euskal Herrian, %57. Lehen mailetan, euskara irakats-hizkuntza nagusi izango dutenak %15 baino ez dira izango. Bigarren hezkuntzan aldiz, euskararekin harremana izango dutenak %21 izango dira (murgiltze eredua, elebiduna zein euskara ikasgai dutenak batuta).

Ofizialtasunik eza arazo handitzat jo du Kontseiluak euskarazko ereduetan aurrera egiteko, horrek berarekin dakarrelako "aldian aldiko gobernu eta erabakien menpe jardun behar izatea euskarazko irakaskuntzak". Horren adibidetzat jo du baxoa frantsesez egin beharra, eta euskaraz egin ahal izateko eskubidea aldarrikatu du. Horrez gain, sare publikoan euskara nagusi izateko oztopo asko gainditu behar direla azpimarratu du, eta traba horiek ezabatzeko eskatu.