Heroiak ez, biktimak
Duela ehun urte bukatu zen munduan sekula izan den sarraski handienetako bat: Lehen Mundu Gerra. Milioika lagun hil ziren, “estatunazioen” eraikuntza garaian eta estatu haien arteko norgehiagoka giroan lehertu zen gerla hartan.
Nazionalismoen talka hark suntsitu zituen milaka bizi, milaka familia, baita Euskal Herrian ere. 6.000 euskaldun hil ziren, Frantzia defendatzeagatik; beste milaka lagun zauritu ziren, beso bat, zango bat edo aurpegi zati bat galdurik; eta milaka desertore eta intsumitu ere izan ziren.
Ohore handienak jaso dituzte hildakoek, oroitarri, urteroko omenaldi eta guzti. Desohorea, aldiz, desertoreek, intsumituek eta haien familiek. Oroitarrietan zizelkaturik agertzen diren izenen jabeek bizia eman zuten “aberriarentzat”, hots, Frantziarentzat. Heroitzat jo dira beti, soldaduek gogo onez eta “abertzaletasunez” egin zutelako gerla, Frantziaren alde eta Alemaniaren kontra, Frantzian nagusitu den bertsio ofizialaren arabera. Bertsio horrek baditu kontrakoak ere. Historialari batzuek diote soldaduek ez zutela gogo onez egin gerla, baizik eta beste erremediorik ez zutelako, behartuak zirelako, bestela errepresio gogorra jasanen baitzuten. Gisa hartan, gerla egin zutenak biktima ziren: salbaikeriaren, armamentu lasterketaren edota estatu-nazioen harrokeriaren eta botere gosearen biktimak. Eta gogo onez joan zirela uste zutenak berak ere biktima ziren, aitzineko hamarkadetako buru-garbiketaren biktimak, sinetsarazi zietelako “besteak” animaliak zirela, errautsi behar zirela, zibilizazioaren edo Jainkoaren izenean.
Horren guztiaren gainera, euskaldunei buruan sarrarazi zitzaien frantsesak zirela, Frantziaren alde borrokatzea zela beren buruaren alde borrokatzea. Ez dakigu zenbat joan ziren gogoz kontra, ezta ere ustez gogo onez joan zirenek zer zioten, zinez. Frantsesak zirela eta Frantziaren alde bizia arriskuan jartzea edo galtzea onartu zuten horiek manipulazioaren biktima ziren, sekta bateko kide bat manipulatua den gisa berean. Frantziak erabili zituen eskola, armada, prentsa eta abar, Frantziarekin deus ikustekorik ez zuten eta frantsesik ez zekiten milaka euskaldun frantses bihurtzeko.
Ez dakigu zein jarrera hartuko zuen Euskal Herriak, independentea izan balitz 1914an; beharbada ez zen sartuko zurrunbilo hartan, neutro gelditzea erabaki zuten beste zenbait estatu bezala. Gisa hartan, 6.000 pertsonaren bizia salbatuko zen, milaka zauritu, alargun eta umezurtz salbatuko ziren. Eta beste milaka lagun ez ziren joko intsumitu edo desertoretzat; eta, beraz, ez ziren “traidoreak” izanen, ontasun gabetuak, deserrira kondenatuak edo kartzelaratuak.
Euskaldunei buruan sarrarazi zitzaien frantsesak zirela,
Frantziaren alde borrokatzea zela µ
beren buruaren alde borrokatzea,
frantsesak zirela
eta Frantziaren alde bizia
arriskuan jartzea edo galtzea
onartu zutenak
manipulazioaren biktima ziren.
Euskaldun horiek guztiak dira gerlaren biktimak; are gehiago, Frantziaren biktimak. Denek merezi dute omenaldia, gure herriaren zapalkuntzaren biktima izateagatik, ez Frantziaren aldeko heroiak izateagatik. Frantziak esker-ona zor die, bere aliatuei ematen dien gisa berean. Eta barkamena gerlariei, gerlari uko egin ziotenei eta Euskal Herriari, menperatzeagatik eta sarraskira eramateagatik, Euskal Herriak eta euskaldunek ez zeukatenean zerikusirik gerla harekin.
Ehun urte iragan dira Lehen Mundu Gerraren narrazio ofizialarekin. Narrazio horren helburua izan da, denbora horretan guztian, goraipatzea Frantziaren batasuna eta euskaldunak frantsesak direla. Orain, gure narrazioa idatzi behar dugu. Hilen aldeko oroitarrietan zizelkatuak diren izenek eta haien familiek ez dute makurrik. Tragedia baten biktima ziren. Oroitarri horietan ageri den “Morts pour la Patrie” da onartu behar ez dena. Ez ziren “Frantziarentzat” hil: “Frantziarengatik” hil ziren.
Albiste hau Enbata-k argitaratu du eta CC-by-sa lizentziari esker ekarri dugu ARGIAra.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]
Epistemologia, edo ezagutzaren teoria, filosofiaren arlo nagusietako bat da, eta historian zehar garrantzizko eztabaidak izan dira gure ezagutzaren mugen eta oinarrien inguruan. Honen baitan bi korriente indartsu topatzen dira, ezagutzara iristeko bide ezberdinak proposatzen... [+]
Getxoko Epaitegiak Europa ikastetxeko 4 urteko haurren kasua artxibatu izanaren berri izan dugu aste honetan. Horrek zera galdetzera garamatza: instantzia judizialak, polizialak… prest al daude haurren eskaerei erantzuteko? Benetan babesten al dira gure adingabeak... [+]
Gure lurraldeetan eta bizitzetan sortzen diren behar, desio eta ekimenen inguruan gero eta gehiago entzuten dugu harreman eta proiektu publiko-komunitarioak landu beharraz, eta pozgarria da benetan, merkaturik gabeko gizarte antolaketarako ezinbesteko eredua baita. Baina... [+]
Elkarrizketa berritu dugu fakultateko idazkaritzan, auskalogarrenez: urruti daude, euren matrikula egiteko, ikasleak bakarrik etortzen ziren garaiak. Aspaldixko aldatu zen joera, eta gurasoek –nabarmenago amek– gero eta paper aktiboagoa hartzen dute seme-alaben... [+]
Silogismo baten argumentuak hiru proposizio ditu, eta horietatik azkena nahitaez ondorioztatzen da beste bietatik. Logika deduktibo horrekin aztertu daiteke, nire aburuz, Nafarroan gertatzen ari den Aroztegiako gatazka sozioekologiko luze eta traumatikoa.
Tesia: Baztango... [+]
Berriki landu ditut klasean Etxahun Barkoxeren kobla eder eta hunkigarriak. Gaizo gizona! “Edertasunez praube” sortu zelako hasi zitzaizkion etxeko nahigabeak, baina hamazazpi urtetan zen pulunpaka sartu zorigaitzaren itsasoan, maite zuen Marie Rospide doterik gabeko... [+]
Azken egunak garrantzi handikoak izan dira Bartzelonan, etxebizitzaren aldeko mugimenduarentzat eta espekulatzaileen aurkako borrokarentzat. Urtarrilaren 28an, polizia-armada batek Raval auzoko Massana Zaharrari [zentro sozial okupatua] eraso egin zion goizaldean, aurrez abisatu... [+]
Zer jakin behar dut? Norekin erlazionatu behar dut? Non bizi behar dut? Ardura horiekin gabiltza gizakiok gure gizarteen baitan bizitza on baten ideia bizitzeko bidean. Ondo erantzuten ez badakigu, bazterretan geratuko garen beldurrez.
Joan den astean, kanpoan geratzearen... [+]
Idatzi honen bidez, EITBko Euskara Batzordeak eta azpian sinatzen duten EITBko organoek euren kezka eta gaitzespena agertu nahi dituzte azken hilabeteetan EITBko zuzendaritza-postuetarako abian ipini diren hautatze-prozesuak direla eta, gutxietsi egin baita euskararen... [+]
Ni ez dut nahi nire alaba ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Nik ez dut nahi nire alabaren eskolako haur ijitoak ijitoz mozorrotzea kaldereroetan. Ijito izatea ez delako mozorro bat. Ijito izatea ez delako urtean behin egiten den festa bat, arropa exotikoekin eta aurpegia ikatzez... [+]
Bidea pausoka egiten da, eta hasiak egina dirudiela ikasi nuen aspaldi xamar. Baina jendeak esaldi hori edukiz betetzen ere ikasi nahi du. Bakarrik ezer gutxi lor genezake, hasi orduko etsi, akaso. Sekulako jendetza biltzeak ere antolaketa zaildu eta ikusi beharrekoa gandutu... [+]
Ez zuen egoki jokatu, neurriak hartu behar ziren, bestela, ez dugu ikasten. Itxuraz, ez zen ohartzen egindakoaren inpaktuaz, normal jarraitzen zuen, batzuetan, ingurukoek baino itxura zoriontsuagoz. Gainera, altuegi hitz egiten du, hori ez zaio inori gustatzen. Darabiltzan... [+]
Hezkuntza Sailak ez ei du ulertzen publikoko langileak zergatik joan garen grebara. LAB sindikatuari galdetzea dauka. Sindikatu horrek akordioa sinatu zuen sailarekin, 2023ko apirilean. Urte bi geroago grebara deitu dute haiek ere, aurrekoetan ez bezala, Hezkuntza Sailak... [+]