‘Hazitik Hazirat’ egunak Behauzeko herrian
Nafarroa Behereko Behauze herrian Bizitoki eskola alternatiboak antolatutako Hazitik Hazira jardunaldiez artikulua idatzi du Eric Etxamendik Laborari aldizkarian. Osorik ekarri dugu hona.
Martxoaren 9an eta 10ean iragan dira hazien trukaketak Behauzen, ipar eta hegoaldeko elkarte batzuen artean. Hazien gaietatik besterik ere bazen. Etxekoz-etxeko hazien ekoiztea larderian da 2011ko azaroaren 28tik geroz , ezen, gau hartan, 30 frantses deputatuk ohidura horren aurkako legea bozkatu baitute.
Nolaz hortaratu gira? Barietate (edo mota) katalogo ofiziala dauka estado bakotxak, ordu arte bi zerrendaz osatua zena. Bata “zertifikatuak” diren motendako : haien inskripzioaren urratsak enpresa pribatu batzuen gain dira eta 25 urtez dirua xahutu behar dute babes intelektualaren jasotzeko. Lehenbiziko urteetan gastuak apalak dira, bainan urtetik urterat bethi goitituz badoazte. Beraz, zertifikatzeko urrats hori ez du edozoinek egiten ahal gibelondo ekonomikoen menturak apalak zazkolarik.
Dena den, zerrenda honen ondoan bazen beste bat “standard” delakoena. Mota horientzat ez zen besteentzat ziren baldintza ekonomikoak, salbu fenotipoari doazkin berezitasunen azaltzea baita ere gardentasun motakoak eta ozitzeko gaitasunak. Hala nola, adibidez, ezagutzen ditugun tokiko barazki, fruitu-adeliak, gari-zituak edo lekadun mota-poblazione xaharrak zerrenda hortan finkatzen ahal ziren.
2011tik geroz azken zerrenda hori eta beste bat, Annexe au Catalogue Officiel des Variétés, desagertaraziak izan dira. Les croqueurs de carottes [Azenario-jaleak, euskaraz] elkarteak standard delako zerrenda berriz idekitzea galdegin du. Ondorioz, katalogo ofizialean ez diren espezie batzuk ez dira behartuak inskritzeko. Lanjerra da ereiten den espeziea edo mota ez bada inskritua delako COV hortan, debekuaren pean sartzen ahal dela.
21 gari-zitu ta belhar motentzat libro bada etxean berean ekoiztutako hazietatik ereitea, redevance baten truk da haatik. Orai arteko jabetza intelektualaren araudiek diote motaren jabeak duela eskarnio (contrefaçon) baten froga ekarri behar, nahi balinbadu bere eskubideetaz baliatu.
Lege huni esker ez du gehiago lan honen egiterik, hemendik goiti laborariak duelako froga ekarri behar babestuak diren motetaz ez dela baliatu. Babestuak ez diren motek agertzeko lekurik ez dutelakotz, dokumentatzeko ahalik gabe geratzen da mota edo poblazione horietaz baliatzen den laboraria.
Ber denboran, jakin behar da Monsanto sozietateak urdearen séquences génomiques batzu bereganatu dituela, nahiz arraza xaharretan ere kabalen %75ak geno horiek badituen. Egin duten gauza bakarra da genomo batzuen konposaketaren aurkitzea, ahal zientifikoekin irakurtzeko maneran. Besterik ez. Ondorioak zer izaiten ahalko diren ? Gorago aipatu lege triste batzu bezalakoengatik, epe laburra barne, nehork ez du gehiago libro ukanen bere urdeen sortaraztea. Monsantok pausatzen ari duen patentean (brevet-an), urdeen kurutzatzeko eskubideetaz jabe izaiten ahalko da ixtantean.
Erresistentzia eraginkorrean ez bagira plantatzen, inperio baten menpe izanen gira, bai laborari, bai kontsumitzaileok. Beraz, “Bizi Toki” elkarteak antolatu duen desmartxa bezalako batzu lekuko dira, apurka-apurka, batere ohartu gabe, zaharkitu sistema batetik ihes egiten ari garela.
Eric Etxamendi
Aurreko urte bukaeran Elizondoko zahar-etxearen kudeaketa publifikatzeko jauzia eman zuen Baztango Udalak, eta geroztik, haren esku gelditu da egoitzaren antolaketa. Eskualdaketa horrekin batera, elikaduraren alorrean eraldaketa sustatzea izan da udalaren erabakietako bat... [+]
Odei Etxeberri Bimboire, Gorka Roca Torre eta beraien seme Oihan eta Miru buruaskiak dira elikaduran. Horretarako, aztertu behar izan dute gorputzak zer elikagai eta zein kopurutan behar dituen; horiek zein janaritan dauden; urtaro bakoitzean horiek denak eskuratzeko zer landu... [+]
Bitxia egiten zait oso askok su artifizialei dieten miresmena. Ikuskizunak sortzen duen itsutasun eta gorreria aukeran nonahi. Ni uxatu egiten nau giro piroteknikoak. Baina onartzea besterik ez daukat gehiengo batek horretan murgilduta bizi nahi duela; besteak beste, sistema oso... [+]
Zestoako Iraeta auzoan, Urola ibaiaren meandroan daude Amilibia baserria eta bere lurrak. Horiek modu kolektiboan erosteko dirua biltzen ari da Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkartea. 2025 bukaerarako dute hitzartua azken ordainketa, baina erosketa fasean egon arren,... [+]
Baso naturaletan estratu eta funtzio ezberdinak betetzen dituzten espezieak aurkitzen ditugu. Batzuek gaina hartuko dute, eta mende ugari bertan igaroko dituzte. Beste batzuek lehen urratsak emango dituzte, baso-kideengatik sakrifikatuko dira eta beraien gorpu ustelak sistemari... [+]
Bergaran Elikadura Mahaia martxan dute eta bertatik hainbat ekintza ari dira aurrera eramaten herriko azoka indartzeko eta baserritarren erreleboa lantzeko. Elikadura Mahaiko kide dira Jon Ruiz de Egino baratzezaina, Eskubaratz proiektuko kidea. Eta Aitziber Plazaola dendaria,... [+]
Oiartzunen nekazaritza bultzatzeko eta elikadura burujabetzarako bidean pausoak emateko sortu zen Lurbizi egitasmoa, 2016 urte inguruan. “Herritar talde batek denbora zeraman herrian nekazaritzaren eta lehen sektorearen egoera kaxkarraz hausnartzen”, adierazi du Ibon... [+]
Arabako Bionekazaritza elkartearen eta Euskadiko Hazien Sarearen arteko lankidetzatik sortu zen duela urte pare bat Agroekoop kolektiboa. “Arabako agroekologiaren bueltako elkarteak lotzeko eta indartzeko, eta sinergiak sustatzeko asmoz sortu genuen”, adierazi du... [+]
Zestoako Amilibia baserria eta bere lurrak eskuratzea eta bertan elikadura burujabetzari loturiko laborantza proiektu agroekologikoak martxan jartzea; horixe du helburu Biolur elkarteak. Horretarako, besteak beste, abenduan ekin zion interneteko diru bilketa kanpainari eta... [+]
Edanari emateko prest? Uda atari hau aproposa da gero berokoak etortzean ez lehortzeko edariak destilatzeko. Hezetasunari eustea garrantzitsua da gorputzari bere onenean atxikitzeko, eta etxean sortutako mamarekin bada zer esanik ez.
Laborantza lur emankorrak ondasun kolektibo bilakatu nahi ditu Amillubi proiektuak. Horretarako herritarren eta hainbat kolektibo eta erakunderen ekarpenak biltzen ari da eta maiatzaren 11rako egun osoko festa antolatu du Amillubin bertan, egitasmoari bultzada emateko.
Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]
Zergatik doa mundu guztia Iruñera erosketak egitera, gure eskualdean elikagai asko ekoizten bada? Zergatik da hain zaila bailara hauetako produktuak bailara hauetako dendetan topatzea?”, galdera horiei eta beste zenbaiti tiraka hasi ziren lanean Zangoza aldean duela... [+]