Hazien lezioak, lan produktibo eta erreproduktiboak bereizteaz
Haziekin hamaika metafora eta hitz joko egin dira. "Zerbaiten hazia izan", "proiektu baten hazia erein", "etorkizunerako haziak"... esamoldeak ezagun zaizkigu. Zerbait berezia dute haziek.
Mendebaldeko pentsamolde modernoaren oinarrian dauden zenbait kontzeptu, bereizketa eta dikotomia kolokan jartzen dituzte haziek. Izan ere, hazia era berean da uzta edo elikagai, eta hurrengo uztarako lehengai. Beste era batez esanda, haziak izan daitezke, alde batetik, jango ditugun babarrun, arto, edo pipak; eta, bestetik, aparte gorde eta hurrengo urtean ereingo ditugunak, horiei esker hurrengo uzta bat izateko. Izaera bikoitza dute, haziek, nolabait.
Baina pentsamendu moderno, kapitalista eta heteropatrialak ugalketa edo erreprodukzioa eta ekoizpena bereizi nahi izan ditu, ekoizpenaren logika (kapitalista) bizitzarenaren kontra jarririk. Ikuspegi horretatik, ekoizpena da etxetik kanpo eta soldata baten truke egiten den lana. Erreprodukzioa, aldiz, lan-merkatuak behar duen eskulana sortzeko eta mantentzeko egiten dena, trukean soldatarik, eskubiderik eta "lanaren" aitortzarik jaso gabe. Badirudi, berez, bi lan mota direla.
Bada, haziei begira jartzean, galdera suertatu zait behin baino gehiagotan. Hazi bat "sortzen" duzunean edo "ekoizten" duzunean, zer ari zara egiten, hazia edo barietatea erreproduzitzen, edota hazia ekoizten? Beste modu batez esanda, haziak gordetzeko lana zer da, lan produktiboa, ala erreproduktiboa? Beharbada, jateko babarrunak edo artoa landatzen ditugunean, nolabait, jango dugun produktu bat ekoizten ari garela esan dezakegu. Baina hazi bat ugaltzen dugunean hortik berriz ere haziak ateratzeko asmotan, zer egiten dugu zehazki? Ekoiztu? Ugaldu? Biak batera?
1988an Jack Ralph Kloppenburgek hazien hobekuntza eta pribatizazioari buruz idatzitako First the seed liburuan baieztapen argigarria egin zuen. Haziek, berez, dimentsio bikoitza dute, baina hazi hibridoek eta hazien patenteek hazien izaera bikoitz hori bereizi zuten; izan ere, mekanismo horiek galarazten dute edozeinek barietate horietako haziak ugaltzea, eta, hortaz, ezberdinak dira ereiteko saltzen diren "haziak" edo jateko saltzen diren "elikagaiak". Horrenbestez, mekanismo horien bidez heldu zen haziengana, alde batetik, ekoizpena, eta bestetik, ugalketa eta bizitza bereizten dituen begirada moderno kapitalista. Baina, zer gertatzen da oraindik bereizketa horretan sartzen ez diren elikagai eta haziekin? Alegia, zer gertatzen da urterik urte norberak bere etxean ugaldu, gorde, erein, jan eta landatu ditzakeen hazi eta elikagaiekin? Zer gertatzen da era berean elikagai eta hazi diren haziekin?
Esan bezala, haziekin ibili naizen hainbatetan galdera hau izan dut bueltaka buruan. Konturatu gabe galdera egitea bera, nolabait, pentsamendu moderno dikotomiko horren tranpan erortzea dela. Ez al da interesgarriagoa galderari buelta eman eta pentsatzea zer esaten diguten haziek bizitzaz, ugalketaz eta ekoizpenaz? Etxean ugaldu eta gorde ditzakegun hazietan dimentsio horiek bereizezinak dira. Hala, kapitalismoaren eta patriarkatuaren kolonizazioa hazienganaino heldu den honetan, momentuz, oraindik badaude logika horretatik eskapatzen diren hazi asko eta asko, eta bizitza, ugalketa eta ekoizpena, hirurak ala hirurak, prozesu beraren ezinbesteko parte direla erakusten digute, horien arteko bereizketa kolokan jarririk. Beste era batez esanda, ekonomia feministak hainbatetan kolokan jarri duen ekoizpen-erreprodukzio dikotomia faltsua dela erakusten digute haziok ere.
Ekonomia feministarentzat, ikusi bezala, inspiraziorako gai izan daitezke haziak. Ugalketari buruz ere asko esaten digute. Hazietatik tiraka ugalketaz sakonki hausnartzeko, baina, transfeminismoaren beharretan gaudela iruditzen zait... Baina horrek hazien bide berri batera garamatza eta, oraingoz, beste baterako utziko dugu.
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta erlauntzarik ere.
Gasteizko Basaldea etxaldean dago kokatuta Soilik nekazaritza birsortzaileko proiektua, Abetxuko auzoan, eta Jaime Garcia, Joseba Vigalondo eta Javier Chaves dira bultzatzaileak. “Lehen sektorean, eredu agroekologikoan inkorporazio berriak bultzatzea da gure helburua,... [+]
Sugea entzun eta leku lehor bat etorriko zaio burura askori, narrastiek beroa behar dutela ondo barneratua baitu gizakiak. Suge guztiak ez dira berdinak, ordea; denek ez dituzte baldintza berak gustuko, eta horri esker dago, besteak beste, dagoen dibertsitatea. Bakoitzak bere... [+]
Udaberrian orain dela egun gutxi sartu gara eta intxaurrondoa dut maisu. Lasai sentitzen dut, konfiantzaz, bere prozesuan, ziklo berria hasten. Plan eta ohitura berriak hartu ditut apirilean, sasoitu naiz, bizitzan proiektu berriei heltzeko konfiantzaz, indarrez, sormen eta... [+]
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau aproposa da udako eta udazkeneko mokadu goxoak emango dizkiguten landareen haziak ereiteko.
Duela lau urte abiatu zuten Azpeitian Enkarguk proiektua, Udalaren, Urkome Landa Garapen Elkartearen eta Azpeitiako eta Gipuzkoako merkatari txikien elkarteen artean. “Orain proiektua bigarren fasera eraman dugu, eta Azkoitian sortu dugu antzeko egitasmoa, bere izenarekin:... [+]
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki erraz atzemateko aukera eskaintzen diguna: itsas-tomatea.
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Sare sozialen kontra hitz egitea ondo dago, beno, nire inguruan ondo ikusia bezala dago sare sozialek dakartzaten kalteez eta txarkeriez aritzea; progre gelditzen da bat horrela jardunda, baina gaur alde hitz egin nahi dut. Ez ni optimista digitala nauzuelako, baizik eta sare... [+]
Bada Borda bat ilargian. Bai, bai, Borda izeneko krater bat badu ilargiak; talka krater edo astroblema bat da, ilargiaren ageriko aldean dago eta bere koordenadak 25º12’S 46º31’E dira; inguruan 11 krater satelite ditu. Akizen jaiotako Jean Charles Borda de... [+]
Donostiako Amara auzoko Izko ileapaindegi ekologikoak 40 urte bete berri ditu. Familia-enpresa txikia da, eta hasieratik izan zuten sortzaileek ile-apainketan erabiltzen ziren produktuekiko kezka. “Erabiltzaileen azalarentzat oso bortzitzak dira produktu gehienak, baina... [+]