Haurrekin alzheimerraz mintzatzeko gakoak
Alzheimerraren inguruan haurrekin naturaltasunez hitz egitea du helburu ‘Arrain bat bezala’ antzezlanak. “Zenbat eta lehenago landu orduan eta gutxiago estigmatizatzen da”, nabarmendu du Ana Maestrojuán zuzendariak.
Iragana oraina baino presenteago dauka, gauzak ahazten zaizkio, nahasi egiten da eta denbora ezberdin interpretatzen du. Horiek dira Arrain bat bezala antzezlaneko protagonistak, Marcialek, dituen zenbait ezaugarri. Maestras konpainiak sorturiko antzezlan bat da, eta helburua da artearen bidez haurrekin alzheimerra lantzea. “Argi nuen haurrekin landu behar dela. Zenbat eta lehenago landu, orduan eta gutxiago estigmatizatzen da. Izan ere, gaixotasun hau oso estigmatizatuta dago”, esan du Ana Maestrojuán zuzendariak. Eragiten dioten gaien inguruko gaiak lantzen ditu, eta gertuko pertsona bati alzheimerra diagnostikatu ziotenez, gaiari naturaltasunez heltzea erabaki zuen. Urriaren 5ean Azkoinen eta 6an Lizarran izanen dira azken ikuskizunak. Erdaraz dira azken saioak, baina asmoa da euskaraz emanaldi gehiago egin ahal izatea.
Zuzendariaren arabera, “antzerkia gizartearen isla” da. Horregatik, gertutik bizi duen normaltasun bat islatu nahi izan du: “Horrelako gaixotasunak dituzten pertsonez inguratuta bizi dira haurrak. Uste dut maitasunez, zorroztasunez eta antzerkitik landu daitekeela”. Antzezlanean ez dute esplizituki esaten protagonistak alzheimerra duela; izan ere, helburua da haurrek galdetzea zer gertatzen zaion Marciali: “Haurrek guk galdu dugun begirada bat daukate. Gainera, eskuzabalagoak dira eta ez daude horren kutsatuta”.
Antzezlana amaitzean haur askok galdetu egiten dute zer duen protagonistak, zergatik ahazten zaizkion gauzak eta beste gauza asko. Hori dela eta, helduei haurrekin alzheimerraz mintzako gakoak emateko hitzaldiak egiten dituzte ikuskizunen aurretik. Alzheimerra eta bestelako dementziaren bat dutenen Nafarroako senideen elkarteko profesionalak (Afan) arduratzen dira solasaldiez. Sorkuntza prozesuan ere aritu dira aholkularitza lanetan.
"Erantzunak zintzotasunez eta maitasunez ematea komeni da"
Sinplea, argia eta ulerterraza
Zuriñe Muzquiz Eslava Afan elkarteko psikologoak zenbait tresna azaldu ditu. Lehenik, nabarmendu du hizkuntza “sinplea”, “argia” eta “ulerterraza” erabili behar dela, eta adinari egokitutako mezua izan behar dela: “Konparazio sinpleak edo eguneroko egoerak erabil ditzakegu ideia konplexuak azaltzeko. Adibidez, alzheimerra buruan gertatzen den gaixotasun bat da. Gaixotasun honek oroimena eta pentsatzeko gaitasuna ahultzen ditu. Horregatik batzuetan gauzak ahaztuko zaizkio: Izenak, objektuak…”. Horrez gain, marrazkiak, ipuinak edota antzezlanak lagungarriak izan daitezkeela dio.
Haurrek egiten dituzten galderei lekua egitea eta ez saihestea garrantzitsua dela ere esan du: “Ezinbestekoa da haurrek sentitzea entzuten ditugula eta sentitzen duten edo pentsatzen duten guztia adierazteko aukera ematea. Erantzunak zintzotasunez eta maitasunez ematea komeni da ere”. Baina zein da unerik egokiena? Muzquizen arabera, haurra aldaketak nabaritzen hasten denean izan ohi da: “Garrantzitsua da azalpenak emateko unea lasai aukeratzea, haurra eroso eta seguru sentitzen denean”.
Horrekin batera, haurraren eta alzheimerra duen pertsonaren arteko harremana lantzeko ariketak ere egin daitezke; hala nola bizitzaren historiari buruzko jarduerak egin argazki bilduma baten bidez, puzzle sinpleak egin, marraztu eta musika entzun.
Kexak eta esker onak paretsu mantendu dira, baina erreklamazioetan bada aldea. Esaterako, aurtengo ekaina iazkoarekin alderatuta, ia %30 igo dira erreklamazioak.
Aste honetan zehar egongo da AEBko auditoria Gurutzetako ospitalean; bere estandarrak betetzen dituzten osasun-zentroei akreditazioa ematen die. Osakidetzak 106.843 euro gastatu ditu bere aurrean itxurak egiteko.
Sexologian eta zoru pelbikoan aditua den Juncal Alzugaray Zurimendi fisioak zenbait gako eman ditu klimaterioa eta menopausia hobeto ulertzeko.
Silizearen hautsak sorturiko gaitz eta biriketako minbizi kasuek ez dute etenik azken urteetan. Australian, Ingalaterran edo Espainiako Estatuan alarmak piztu dira, eta kristal-silizea duten kuartzozko sukalderako mahaiak egitea debekatzeko urratsak ematen hasi dira.
Eurostaten arabera, 2013tik 2021era bitartean, 13.530 kasu erregistratu zituzten Europar Batasunean. Teorian 2005ean debekatu zuten amiantoaren erabilera, baina mesoteliomaren sintomak ez dira agertzen hamarkada asko igaro arte. Amiantoagatik 700 pertsona baino gehiago hil dira... [+]
Igeriketa, patinetean ibiltzea eta irakurtzea gustuko ditu Leire Manzanares Etxeberriak (Donostia, 2005). Garapenaren nahasmendua dauka eta Zereginak Ikasteko Gelan (ZIG) dago. Gurasoekin batera informazioa bilatzen aritu da ikasten jarraitzeko aukerak aztertzeko, baina oztopoz... [+]
Anbulantzien zerbitzua enpresa batetik bestera aldatzeak ez duela egiturazko arazoa konponduko eta “orain arteko pribatizazioaren bidean atzera egin eta anbulantzia zerbitzuaren publifikazioari” ekiteko eskatu diote langileek Eusko Jaurlaritzari, LABek antolaturiko... [+]
Pasaiako Portuko Agintaritza eta Algeposa taldea lan arriskuen babesa ez bermatzeagatik kondenatuak izan direla adierazi du Amiantoaren Biktimen Euskal Elkarte ASVIAMEk. Osakidetzak laneko gaixotasunak ezkutatu izana salatu dute.
Garbiñe Larreak Kosmetikoak sendabelarrekin liburua argitaratu berri du ARGIArekin. "Egin ezazu zuk zeuk" filosofia kosmetikoen mundura ekarrita, egunerokoan behar diren produktuak egiteko liburu teoriko-praktikoa da. Eskuragarri dago azoka.argia.eus webgunean.
Alfonso Setiey Anitzak elkarteko lehendakariak esan du langile eta informazio falta dagoela, itxaron zerrenda “luzea” dela eta estigmatizazio “handia” dagoela.
Irakasleei oinarrizko yoga formazioa eman, gero gelan ikasleekin aplikatu dezaten, horretan dihardu Maite Eizmendik. Ikasle-irakasleak "lo" iritsi direla eskolara? Jolas-orduaren ostean ezin kontzentratuta daudela? Presio akademikoak itota dituela? Aktibatzeko,... [+]
Larrialdietan bukatu ohi duena ez da 20 kilometroko lasterketa egiteko prestatuta ez dagoelako; alderantziz, kirola egitera ohituta dauden 25-35 urteko gizonak dira gehiengoa, marka egin nahian topera joateagatik. Hala ziurtatu digu Donostiako ospitaleko mediku batek... [+]
Amurrioko anbulatorioko Etengabeko Arreta Gunean ez zen medikurik egon joan den igandean, Aiaraldeak informatu duenez. Hain justu, hainbat bizilagunek sinadura bilketa abiatu dute eskualdean: “Erabat normalizatu da Laudioko zein Amurrioko Etengabeko Arreta Guneetan mediku... [+]
Garbiñe Larreak Kosmetikoak sendabelarrekin liburua aurkeztu du azaroaren 7an Donostian. Azala, ilea eta gorputzeko hainbat atal garbitzeko eta zaintzeko behar ditugun produktuak guk geuk egiteko argibide eta informazio osoa ematen du liburuak. Auzi hau ez da azalekoa,... [+]