Hastapena
Ring, ring! Telefono dei bat. Ze bitxia, ez dut zenbaki hau ezagutzen. Egun on, Imanol. Xabier Letona naiz, ARGIAkoa. Lehengoan liburu aurkezpen hartan elkartu ginen, gogoratzen? Zer nahiko dute orain? Egin zidaten elkarrizketa hura joan zen astean argitaratu zen. Ze arraroa! Historiari buruzko kolaborazio bat egitea proposatu nahi genizun. Hara! Hau bai ez nuela espero. A ze ilusioa! A ze poza! Baina lanez leporaino nabil, nola egiten ahalko diot aurre aldiro-aldiro idazteko enkarguari? Pentsa ezazu eta aste bete barru berriz ere deituko dizut.
Pozarren idatziko nuke, baina nola baliatu nezake utzi didaten leihotxo hau? Egia da herritarren eta historialarien arteko zanga handiegia izaten dela sarri. Askotan, sasi-historialariek eta konspirazionistek, historiaren kontakizun interesatuak egiten dituztenek, historia zientifikoak baino oihartzun gehiago izaten dute. Bolizko dorretik jaitsi eta ikertzaileon artean sortzen diren eztabaida historiografikoak irakurleei helarazteko aukera izan daiteke. Niri ere ez litzaidake gaizki etorriko, historiografian dauden korronte ezberdinen arteko talkak eta eztabaidak hausnartzeko balioko lidake.
Hala ere, zeri buruz idatzi beharko nuke? Gizartearentzako interesagarri suerta daitezkeen gaiak landu nitzake. Izan ere, zertarako balio du historiak, ez bada herritarren intereseko gaiak lantzeko? Beti maitatu izan dut historia konprometitua; hau da, zientifikoki zorrotza dena eta ikuspegi kritikoa daukana, jakina, baina gizartearekin etengabeko harremanean dagoena. Alabaina, oreka zaila dago hor: gizartearen interesezko gaiei ez zaie entzungor egin behar, baina aldi berean mitifikazio politikoei men egin gabe.
Aukera izan daiteke, baita ere, historia sozialaren aldeko aldarria egiteko. Historia politiko berriaren eta korronte postmodernoen aldean historia soziala gainbeheran dago azken hamarkadotan. Testuinguru akademiko neoliberal eta neokontserbadore berriaren ondorioz, historia sozialari determinismo marxistaren menpekoa izatea leporatu zitzaion. Zaharkitua dagoelakoan, gutxietsirik dagoen korrontea dela ematen du. Agintari handien eta kontakizun nazionalen historiaren aldean, beti gustatu izan zait jende arruntaren, sektore zapalduen eta gatazka sozialen inguruko historia. E.P. Thompson maisuak esan zuen bezala, azken finean, historia erradikala.
---
Tira, bai. Animatuko naiz! Ring-ring: Kaixo! Xabier? Bai, ni naiz; Imanol. Bada bai, proposamena pozarren onartuko dut. Baina bi astetan behin, ongi iruditzen bazaizue.
Urtarrilaren 29an, gaur egungo mundu berekoi honetan ohituta ez gauden zerbait gertatu zen Laudioko Guardian lantegiaren atarian. Zuzendaritzak hango labea itzaltzeko asmoa erakutsi zuen, eta horri aurre egiteko, langileek atea blokeatu zuten pankarten bidez. Baina ez zeuden... [+]
Washington (AEB), 1930eko ekainaren 17an. AEBetako Kongresuak Muga-Zergen Legea onartu zuen. Smoot-Hawley Legea ere esaten zaio Reed Smoot senatariak eta Willis Hawley diputatuak bultzatu zutelako.
Legeak 900 produktu ingururako inportazio zerga-mugak %40 eta %60 artean igo... [+]
Vienako Simmering auzoan kirol-zelai bat berritzeko lanetan ari zirela, 150 gorpu dituen hobi komuna topatu zuten 2024ko urrian. Erromatar legionarioak zirela ondorioztatu dute, eta K.o. 100 urte inguruan hil zirela. Edo, hobe esanda, hil zituztela.
Gorpuak edozein... [+]
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Gipuzkoako sorrera prozesuari buruzko bere doktore tesia aitzindaria izan zen, lurralde historikoen bilakaera ulertzeko. Deustuko Unibertsitateko irakaslea, historialari askorentzat eredu izan da bere lan egiteko eta irakasteko modua. Igande honetan hil da Elena Barrena Osoro... [+]
Gure amak beti esaten du: “Ez dut sekula ulertu zergatik gertatu zen Lehen Mundu Gerra”. Ez dio batere zentzurik harrapatzen. Ez du ulertzen zergatik inplikatu ziren Europako potentzia zaharrak halako basakeria batean eta ez zaio buruan sartzen nola konbentzitu... [+]
Maki gerrillari antifrankistek Euskal Herrian ez zuten presentzia bereziki nabarmena izan, baina batzuk pasatu ziren, baita erregimenaren errepresio bortitza pairatu ere. Guardia Zibilak hiru hil zituen Ibaetan 1947an eta bat Zubietan 1948an, ahaztuta badaude ere.
Orain arte uste izan dugu Erdi Aroan eta inprenta zabaldu baino lehen liburuak kopiatzeaz arduratu zirenak gizonezkoak zirela, zehazki, monasterioetako monjeak.
Baina Bergengo (Norvegia) unibertsitateko ikerlari talde batek ondorioztatu du emakumeak ere kopista... [+]
Florentzia, 1886. Carlo Collodi Le avventure de Pinocchio eleberri ezagunaren egileak zera idatzi zuen pizzari buruz: “Labean txigortutako ogi orea, gainean eskura dagoen edozer gauzaz egindako saltsa duena”. Pizza hark “zikinkeria konplexu tankera” zuela... [+]
Gerra Hotza bultzatu zuten politiken alboan egon ziren ere bakearen aldeko ildoak. Ez zuten Ekialdea eta Mendebaldea batzeko moduko berregituraketa politiko berririk ekarri, baina errealitate berriak josi zituzten Europako Mendebaldea eta Ekialdearen artean. Horietako... [+]
Ereserkiek, kanta-modalitate zehatz, eder eta arriskutsu horiek, komunitate bati zuzentzea izan ohi dute helburu. “Ene aberri eta sasoiko lagunok”, hasten da Sarrionandiaren poema ezaguna. Ereserki bat da, jakina: horra nori zuzentzen zaion tonu solemnean, handitxo... [+]
Lineal A duela 4.800-4.500 urte erabilitako idazkera minoikoa da. Berriki, Kretako Knossos jauregi ezagunean, bolizko objektu berezi bat aurkitu dute, ziurrenik zeremonia-zetro gisa erabiliko zutena. Objektuak bi idazkun ditu; bata, kirtenean, laburragoa da eta aurkitutako... [+]
Londres, 1944. Dorothy izeneko emakume bati argazkiak atera zizkioten Waterloo zubian soldatze lanak egiten ari zela. Dorothyri buruz izena beste daturik ez daukagu, baina duela hamar urte arte hori ere ez genekien. Argazki sorta 2015ean topatu zuen Christine Wall... [+]
Nafarroako Erriberako Andosilla herrian, sorpresa ugari ematen ari den indusketa arkeologikoa egiten ari dira Aranzadiko arkeologoak eta herritar boluntario taldeak. Resako aztarnategian orain arte oso ezezaguna zaigun Goi Erdi Aroko gizarteak hobeto ulertzeko aztarnak aurkitu... [+]