“Hasiberriek ere erraz egiteko moduko sendabelar baratzea proposatu dugu”
Garbiñe Larrearen Sendabelarrek dakitena liburuak iaz izandako arrakastaren ondoren, proposamen berri batekin datorkigu aurtengoan: Sendabelar baratzea. Aurreko lanean sakonean landutako 12 sendabelar aukeratu eta horiekin baratzea sortzea proposatu digu, horretarako aholku eta gomendio praktiko zehatzak eskainiz. Honezkero eskuragarri duzue ohiko liburudendetan eta ARGIAko Azokan eta Durangoko Azokan ARGIAren mahaian egongo da liburuak sinatzen. Hauxe kontatu digu egileak.
Formatu berezia du liburuak. Sendabelar baratze horri emateko forma biribila irudikatu duzue, ezta?
Bai, hor bada landareen sailkapenean lan handia egin zuen botaniko suediar bat, Carl von Linneo, eta berak aztertu zuen erlojuaren norabidean nola loratzen ziren landareak. Batik bat loreekin egin zuen lan, baina sendabelarrekin ere badira horrelako planteamenduak, eta hori ekarri nahi izan dugu. Dena dela, ez da proposamen itxia, norberak nahi duen eran landatu dezake: karratuan, triangeluan…
Iaz atera zenuen Sendabelarrek dakitena liburutik zertan desberdintzen da hau?
Hasteko, tamainan, hau liburuxka dela esanen nuke. Bestetik, aurreko liburuan planteatzen genituen "ezagutu/bildu/erabili" aditz horietan, ikusi dugu "bildu" hori askotan "landatu" izaten dela, eta horretan jarri dugu arreta. Kasu honetan lorezain izan behar da prozesu osoa zaintzeko, eta horrek ematen digun autonomia hedatzea izan da asmoa, norberarentzako adinako botikin bat egiteko aukera emanez, adibidez. Gainera, aurrekoan kanpoan utzi behar izan nituen hainbat eduki ere sartu ditut, lan honetan planteatzen den praktikotasunari begira egokia baitzen horiek erabiltzea.
12 sendabelar aukeratu dituzue, zergatik horiek?
Gogorrak eta sendoak direnak aukeratu ditugu, mantenu errazekoak eta gain-gainean egotea eskatzen ez dutenak. Nahi nukeena da hasberri batek erraz egiteko modukoa izatea. Ezohiko hautu bat ere egon da malbaren kasuan: lekutik hartu eta baratzera ekarri behar den landare basatia da, eta horrexegatik aukeratu dut. Bestetik, hain komertzialak eta ezagunak ez diren landareak ere badaude, pixa-belarra kasu, horiek sustatzea eta hedatzea gure ondarea zaintzea ere badelako. Bestela, gehienak oso arruntak dira: erromeroa, salbia, ezkaia, ilena, garraixka, mendabeltza… Dena dela, ziur horien artean berbena, pasmobelarra, asuna eta bere burua gonbidatuko duten beste zenbait sendabelar aterako direla, bada, horiek bizitzen uztearen aldekoa naiz. Eta, noski, nik egindako aukerak norbaitentzat egokiak ez badira, beste landare batzuekin egin daiteke.
Historian egon al da gurean sendabelar baratzeak lantzeko ohiturarik, edo berriagoa da kontu hau?
Tira, berria edo zarra baino, nik esango nuke historian zehar munduko leku askotan egon direla: Alhambran badira, Hernán Cortés gaurko Mexikora iritsi zenean Moctezumak horrelako baratze bat zuenaren erreferentziak badaude… Gurean, sendabelarrak baratze bazterretan egon izan dira maiz, edo barazki artean horien onurarako, osagarritasunari begira. Haiekin baratzea egitea bitxiagoa da, baina hori interesatzen zait niri.
Mahaño Lanathoua 2017an hasi zen aitaren lurretan arbolak landatzen, oihan baratzea lantzeko ideiarekin. “Hasieran asmoa ez zen horretatik ekonomia bat sortzea, gure buruaskitasunerako bidean pausoak ematea baizik”, gogoratu du laborariak. Baina, landaketekin... [+]
Nekazaritzaz eta abeltzaintzaz askotan entzuten da lanbide "oso lotua" dela, jai egunik edo oporrik ez dela existitzen. Ipar Euskal Herriko Onetik eta Etxaldia gasnategiek, Berria eta Aldudeko Esne Kooperatibekin elkarlanean, laborariei bakantzak bermatzeko egitasmoa... [+]
2022an Nafarroako Liburutegien Sareak martxan jarritako proiektu berezia da hazien liburutegia. Clara Flamarique Goñi da Nafarroako Gobernuaren liburutegi zerbitzuko proiektuen arduraduna, eta honela gogoratu ditu hastapenak: “Zaragozako liburutegian martxan zuten... [+]
Joxe Blanco Gomez laudioarra Lamuzanaturgunea blog-aren bultzatzaile eta Laudiokolore ekimeneko kidea da. Urteak daramatzate Laudion basa landareen inguruko sentsibilizazioa eta formazioa egiten, eta maiatzean, Arraño mendiko baso orkideen inguruko jardunaldiak egin... [+]
Urteak daramatza Cederna Garalur landa garapenerako elkarteak elikaduraren eta lehen sektorearen inguruko lanketa egiten Nafarroako Mendialdean. Elikadura osasuntsurako eta kontsumo jasangarriago baterako bidea egitea da asmoa, eta bide luze horretan, egitasmo berria gauzatu du:... [+]
Oiartzunen nekazaritza bultzatzeko eta elikadura burujabetzarako bidean pausoak emateko sortu zen Lurbizi egitasmoa, 2016 urte inguruan. “Herritar talde batek denbora zeraman herrian nekazaritzaren eta lehen sektorearen egoera kaxkarraz hausnartzen”, adierazi du Ibon... [+]
Sarako Nicolas Chretien dago Hiru Xilo baratzegintza proiektuaren atzean. Urtarrilean hasi zen baratzea lantzen, eta martxoaren hasieran ekin zion ekoitzitako produktuak merkaturatzeari. “Banuen formazioa baratzegintzan, baina orain arte honekin zerikusirik ez zuten... [+]
Arabako Bionekazaritza elkartearen eta Euskadiko Hazien Sarearen arteko lankidetzatik sortu zen duela urte pare bat Agroekoop kolektiboa. “Arabako agroekologiaren bueltako elkarteak lotzeko eta indartzeko, eta sinergiak sustatzeko asmoz sortu genuen”, adierazi du... [+]
Lehen begi kolpean, ohiko artaldea dirudi argazkikoak, ezta? Bada, ez… ardi horiek suhiltzaile ere badira eta. Nafarroako Zunbeltz Nekazaritzako Test Guneak zerbitzu berria eta berritzailea jarri du martxan Lizarraldean: Arsue, edo artalde suhiltzaile estentsiboa... [+]
Urteak daramatzate Atxondoko Biezko baserrian bizitzen eta lanean Aner Garitaonandiak eta Oihane Lekunberrik. “Kaletarrak ginen gu, nik enpresa eta turismo ikasketak egin nituen, baina mundu hori ez zitzaidan gustatzen…”, azaldu du ekoizleak. Lekunberrik,... [+]
2009an sortu zen Ja(ki)tea elkartea zenbait jatetxe, sukaldari eta gastronomia kritikariren arteko elkarlanetik. “Hasiera hartan, Gipuzkoako 14 bat jatetxe elkartu ginen, baina pixkanaka hazten joan da proiektua, eta gaur egun 37 gara”, azaldu du Xabier Zabaletak,... [+]
Eladi Balerdi erlezainaren eta Jose Manuel Atxaga erleen zale sutsuaren arteko elkarlanetik egitasmo berritzailea sortu da duela gutxi. "Arnastu erlauntzaren airea" eta "Erleen sauna" jarduerak proposatu dituzte, konbentzituta baitaude onuragarri direla... [+]
Elkea proiektuan produktu asko eta desberdinak ekoizten ditu David Ruiz de Galarreta Azpilikueta ekoizle amezkoarrak. Olibondoekin hasi zen, baina fruta arbolek, lekaleek eta zekaleek ere beren tokia egin dute proiektuan urteotan. Eta, orain, jarduera berri bat gehitu die... [+]
Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]
Zergatik doa mundu guztia Iruñera erosketak egitera, gure eskualdean elikagai asko ekoizten bada? Zergatik da hain zaila bailara hauetako produktuak bailara hauetako dendetan topatzea?”, galdera horiei eta beste zenbaiti tiraka hasi ziren lanean Zangoza aldean duela... [+]